Chuyển từ thuế khoán sang kê khai - Tạo động lực cho phát triển hộ kinh doanh (Bài 1): Trăn trở của hộ kinh doanh khi chuyển đổi
Việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai nộp thuế đối với hộ kinh doanh là bước đi quan trọng trong cải cách chính sách thuế. Đồng thời là cơ hội để hộ, cá nhân kinh doanh trên địa bàn Thanh Hóa thay đổi cách quản lý, hoạt động theo hướng chuyên nghiệp, minh bạch và công bằng, khuyến khích hộ kinh doanh chuyển thành doanh nghiệp. Đây cũng là tiền đề quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu phát triển kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế.
Công chức thuế cơ sở 1 tỉnh Thanh Hóa hướng dẫn cho hộ kinh doanh theo cách “cầm tay chỉ việc” để bảo đảm chuyển đổi thuận lợi, đúng quy định.
Thời gian gần đây, chủ trương bỏ thuế khoán của các hộ kinh doanh là vấn đề gây xôn xao dư luận vì nó ảnh hưởng hàng chục nghìn hộ kinh doanh trên địa bàn tỉnh. Trong đó, không ít hộ kinh doanh vì chưa nắm được thông tin chính xác, nên vẫn còn lúng túng với các khái niệm mới như hóa đơn điện tử, phần mềm quản lý bán hàng, máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế, e ngại rủi ro, chi phí phát sinh và kỹ năng sử dụng phần mềm, công nghệ tiên tiến...
Theo Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội khóa XV, kể từ ngày 1/1/2026 hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không áp dụng phương pháp nộp thuế khoán, mà thực hiện nộp thuế theo pháp luật về quản lý thuế. Thực hiện chủ trương này, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 3389/QĐ-BTC năm 2025 về phê duyệt Đề án chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán. Theo đó, kể từ ngày 1/1/2026 các hộ kinh doanh sẽ chính thức chuyển đổi từ phương thức thuế khoán sang phương pháp kê khai và tự nộp thuế. Tính đến đầu tháng 12/2025, toàn tỉnh có trên 92.000 hộ kinh doanh, trong đó có 2.406 hộ đã thực hiện nộp thuế theo phương pháp kê khai, 1.882 hộ đã đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, hơn 31.000 hộ kinh doanh nộp thuế khoán.
Thay vì nộp thuế khoán như trước đây, các hộ kinh doanh sẽ kê khai nộp thuế theo thực tế doanh thu. Việc thay đổi này nhằm giúp cơ quan thuế theo dõi sát doanh thu, ngăn ngừa gian lận thuế về sử dụng hóa đơn điện tử. Ghi nhận thực tế từ các hộ kinh doanh cho thấy, các hộ đồng tình với chủ trương chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai nhằm minh bạch và hiện đại hóa quản lý thuế, nhưng việc thực hiện cần có lộ trình cụ thể. Cơ quan thuế nên hỗ trợ phần mềm kê khai miễn phí, dễ sử dụng và thống nhất trên toàn hệ thống. Đồng thời, đơn giản hóa quy trình kê khai, giảm bớt thao tác kỹ thuật để người buôn bán nhỏ, lớn tuổi, ít am hiểu công nghệ cũng có thể thực hiện thuận lợi.
Anh Nguyễn Văn Hải - hộ kinh doanh điện thoại ở đường Lê Lai, phường Hạc Thành cho biết: “Cửa hàng tôi kinh doanh điện thoại di động, có nhiều sản phẩm lên tới 50, 60 triệu đồng nên doanh thu hàng tháng ở mức rất cao, nhưng thực tế lợi nhuận thì rất thấp. Cùng với đó, chi phí nhập hàng, thực hiện các chương trình khuyến mãi, thuê mặt bằng... cũng nhiều. Nếu chỉ nhìn vào doanh thu để tính thuế thì hộ kinh doanh các mặt hàng như chúng tôi dễ bị thiệt. Vì vậy, tôi thấy nộp thuế dựa trên lợi nhuận sẽ hợp lý hơn. Hy vọng tới đây Nhà nước nghiên cứu để triển khai cách tính thuế phù hợp nhất, tạo sự công bằng và khuyến khích hộ kinh doanh phát triển”.
Một rào cản cũng khiến các hộ kinh doanh lo lắng nhất là việc phải sử dụng các thiết bị điện tử để quản lý hàng hóa, kê khai cũng như nộp thuế. Bởi theo ghi nhận thực tế, nhiều hộ kinh doanh hiện nay được quản lý theo phương pháp thủ công, ghi chép việc bán hàng bằng chép tay. Nhiều hộ quy mô nhỏ hoặc chủ nhân là những người lớn tuổi, cập nhật công nghệ kém...
Chị Nguyễn Thị Mai, hộ kinh doanh tại đường Đào Duy Từ, phường Hạc Thành, chia sẻ: "Gia đình tôi hoạt động trong lĩnh vực ăn uống, lâu nay việc quản lý công việc kinh doanh chủ yếu là tự đánh giá và tính doanh thu, lợi nhuận từ thực tế hằng ngày chứ không nhập sổ sách hay sử dụng phần mềm điện tử nào. Khi nghe thông tin phải chuyển đổi, kê khai thuế, tôi cũng đang lo lắng, chưa hình dung phải kiểm duyệt hàng và kê khai, nộp thuế như thế nào”.
Tương tự, bà Mai, bà Nguyễn Thị Mùi, hộ kinh doanh tại đường Phan Bội Châu, phường Hạc Thành chia sẻ: "Cửa hàng tạp hóa của tôi có rất nhiều mặt hàng, có mặt hàng lên tới cả triệu nhưng có mặt hàng chỉ có giá trị vài nghìn đồng. Bây giờ phải kiểm kê chi tiết từng mặt hàng sẽ mất rất nhiều thời gian. Hơn nữa, lâu nay tôi bán hàng nhỏ lẻ, cung cấp hàng tiêu dùng hằng ngày cho người dân nên chưa bao giờ nghĩ đến việc phải xuất hóa đơn từng đơn hàng. Tôi thường kiểm soát doanh thu, lợi nhuận trên tổng số thu mỗi ngày và ước chừng số tiền lời. Việc phải sử dụng thiết bị kê khai thuế đang được cơ quan thuế tập huấn, tuyên truyền những ngày qua rất cụ thể nhưng tôi vẫn khá lo lắng vì tuổi cao, sử dụng công nghệ không được nhanh nhạy. Biết đây là quy định chung, những người kinh doanh như chúng tôi sẵn sàng chấp hành, nhưng mong Nhà nước có cách hỗ trợ phù hợp với người lớn tuổi để việc thực hiện nghĩa vụ thuế trở nên dễ dàng”.
Hộ kinh doanh Tuấn Hằng ở xã Yên Định thực hiện chuyển thuế khoán sang kê khai.
Chỉ còn hơn 2 tuần nữa là chủ trương bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh chính thức có hiệu lực, thế nhưng vẫn còn nhiều hộ kinh doanh trên địa bàn còn lúng túng trong thực hiện quy định. Trước thực tế đó, Thuế tỉnh Thanh Hóa đang bước vào cuộc “chạy đua nước rút” thực hiện nhiều giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh. Với những băn khoăn của người dân, Thuế tỉnh Thanh Hóa đều nắm được thông tin và đã chỉ đạo các tổ công tác của Thuế cơ sở triển khai giải đáp vướng mắc cụ thể. Sau nửa chặng đường thực hiện chiến dịch 60 ngày cao điểm hỗ trợ khu vực hộ, cá nhân kinh doanh chuyển đổi mô hình quản lý thuế sang kê khai, cơ quan thuế các cấp đã xuống tận địa bàn để tuyên truyền và hướng dẫn theo cách thức “cầm tay chỉ việc” cụ thể để bà con yên tâm chuyển đổi. Đồng thời, đã phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ hóa đơn điện tử để đưa ra chính sách hỗ trợ về thiết bị, chi phí dịch vụ cho hộ kinh doanh trong giai đoạn đầu triển khai; phối hợp với các hiệp hội, đại lý thuế, công ty kế toán kiểm toán để triển khai công tác tuyên truyền, hỗ trợ miễn phí cho hộ kinh doanh thực hiện chuyển đổi mô hình. Thực hiện rà soát các hộ kinh doanh chưa có tài khoản Etax Mobile, hướng dẫn cài đặt và sử dụng ứng dụng.
Cùng với đó, để hỗ trợ hộ kinh doanh thực hiện chuyển đổi, các nhà cung cấp giải pháp công nghệ như Viettel, Viễn thông Thanh Hóa, Mobifone, Misa, Sapo, KiotViet đang phối hợp với cơ quan thuế để thiết kế những ứng dụng dễ dùng, chi phí hợp lý, có đội ngũ hỗ trợ trực tiếp tại cửa hàng. Những giải pháp này không chỉ giúp kê khai thuế, phát hành hóa đơn, mà còn là “trợ lý số” giúp hộ kinh doanh từng bước tiếp cận mô hình quản trị hiện đại, thuận lợi khi mở rộng quy mô hoặc chuyển đổi lên doanh nghiệp sau này.
Trong quá trình triển khai, Thuế Thanh Hóa thực hiện phương châm “hỗ trợ trước - giám sát sau” nhằm hướng dẫn, giúp hộ kinh doanh làm quen quy trình kê khai trước khi bước vào giai đoạn giám sát tuân thủ, tuyệt đối không gây phiền hà cho người nộp thuế. Mọi thắc mắc của hộ kinh doanh sẽ được giải đáp trong 24 giờ; những trường hợp gặp khó khăn sẽ được hướng dẫn trực tiếp theo cách “cầm tay chỉ việc” để bảo đảm chuyển đổi thuận lợi, đúng quy định. Ngành thuế Thanh Hóa đặt mục tiêu 100% áp dụng phương pháp tự khai, nộp thuế từ ngày 1/1/2026.
Dù còn nhiều vướng mắc, đặc biệt ở khu vực nông thôn, miền núi - nơi hạ tầng công nghệ hạn chế, tiểu thương lớn tuổi chiếm tỷ lệ cao, nhưng với sự kiên trì của ngành thuế, công tác chuyển đổi đang từng bước đạt hiệu quả tích cực. Cùng với sự đồng hành của chính quyền địa phương, sự thay đổi trong nhận thức của hộ kinh doanh, chắc chắn quá trình xóa bỏ thuế khoán chuyển sang kê khai sẽ trở nên thông suốt hơn, góp phần tạo môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định và bền vững.
