Có gì sau vụ rơi máy bay liên quan ông trùm Wagner?

Hiện trường máy bay Embraer Legacy 600, được cho là chở ông Prigozhin và ông Utkin, bốc cháy tại vùng Tver, Nga ngày 24/8. (Nguồn: Reuters)

Nhiều nghi vấn

Sở dĩ nói “cái chết” là bởi đến thời điểm hiện tại, thông tin về cái chết của ông Yevgeny Prigozhin, người đứng đầu tập đoàn Wagner, vẫn chưa rõ ràng. Nhân vật này cùng ông Dmitry Utkin có tên trong danh sách 10 người trên máy bay Embraer Legacy 600, số hiệu RA-02795, di chuyển từ Moscow đến St. Petersburg ngày 23/8. Sau đó, chuyên cơ này đã rơi xuống vùng Tver, cách Moscow 300 km. Toàn bộ hành khách đã thiệt mạng.

Đến thời điểm hiện tại, công tác điều tra, xác minh vẫn đang được làm rõ. Tuy nhiên, theo thông tin từ kênh Telegram “VChK-OGPU”, Cơ quan giám định pháp y của vùng Tver cho rằng có hai thi thể trên chuyến bay được cho là lãnh đạo Wagner. Một chỉ huy cấp cao của tập đoàn cho biết một trong các thi thể có bàn tay trái thiếu một đốt ở ngón áp út, tương tự ông Yevgeny. Al Jaazera (Qatar) dẫn nguồn tin cho biết một chiếc điện thoại, được cho là thuộc về người đứng đầu tập đoàn quân sự Wagner, cũng được phát hiện gần thi thể. Trong khi đó, ông Utkin dường như được nhận dạng thông qua nhiều hình xăm trên cơ thể của mình.

Hiện Nga vẫn chưa xác nhận ông Prigozhin đã thiệt mạng sau chuyến bay nêu trên hay không. Tuy nhiên, ngày 25/8, phát biểu về vụ việc nêu trên, Tổng thống Vladimir Putin nhận định: “Tôi biết ông Prigozhin từ rất lâu, từ đầu những năm 1990. Ông ấy có một số phận khó khăn, từng mắc nhiều sai lầm nghiêm trọng trong đời… Song ông ấy là một nhân vật có tài, một doanh nhân giỏi. Ông không chỉ làm việc trong nước, mà còn hoạt động ở nước ngoài như tại châu Phi”.

Mặc dù không xác nhận cái chết của người đứng đầu tập đoàn Wagner, song ông chủ Điện Kremlin đã chỉ ra rằng dữ liệu điều tra ban đầu cho thấy “dường như nhân viên Wagner cũng ở trên chuyến bay này”. Gửi lời chia buồn tới gia đình họ, ông khẳng định những người này đã “đóng góp đáng kể vào nỗ lực chung” trong xung đột tại Ukraine và nước Nga sẽ “không lãng quên” sự cống hiến đó.

“Ông Prigozhin có số phận khó khăn, từng mắc nhiều sai lầm nghiêm trọng trong đời… Song ông ấy là một nhân vật có tài, một doanh nhân giỏi. Ông không chỉ làm việc trong nước, mà còn hoạt động ở nước ngoài, như tại châu Phi”. (Tổng thống Nga Vladimir Putin)

Trong khi đó, phương Tây vẫn tỏ ra hoài nghi về nguyên nhân vụ việc. Ukraine phủ nhận liên quan tới vụ việc, Tổng thống Joe Biden Mỹ cho biết ông “không bất ngờ”. Người phát ngôn Lầu Năm Góc, Trung tướng Pat Ryder đã phủ nhận thông tin máy bay đã trúng tên lửa đất đối không. Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock và người phát ngôn chính phủ Pháp Olivier Veran lại bày tỏ nghi vấn về vai trò của Nga liên quan tới vụ rơi máy bay. Những nghi ngờ trên là có thể hiểu được, khi còn đó nhiều thông tin quanh vụ việc vẫn chưa được làm rõ.

Thứ nhất, chiếc Embraer Legacy 600 gặp nạn vừa qua chính là chuyên cơ đã chở ông Yevgeny Prigozhin tới Belarus sau khi nổi loạn vừa qua tại Nga hồi tháng 6.

Thứ hai, đó là hành trình đặc biệt của chuyến bay: Theo ông Ian Petchenik thuộc FlightRadar24, trang chuyên theo dõi các chuyến bay, trong phần lớn hành trình, không có dấu hiệu nào cho thấy máy bay này gặp trục trặc. Tuy nhiên, chiếc máy bay đã bất ngờ thay đổi độ cao liên tục ở giai đoạn, trước khi đột ngột lao thẳng đứng, giảm độ cao hơn 2.440m trong vòng nửa phút. Đoạn video ghi lại cho thấy dường như máy bay đã hỏng cánh chính, quay nhiều vòng trước khi rơi nhanh.

Thứ ba, một chiếc máy bay thứ hai có liên quan tới Wagner mang số hiệu RA-02878 đã cất cánh ở Moscow ngay sau chiếc RA-02795. Tuy nhiên, ngay sau khi có tin tức về vụ tai nạn, chiếc này đã quay đầu và hạ cánh ở sân bay tại Moscow. Hiện chưa rõ vai trò, mối liên hệ giữa chiếc máy bay này tới vụ “tai nạn” nêu trên.

Ít tác động

Chắc chắn rằng “cái chết” của lãnh đạo tập đoàn quân sự Wagner sẽ tác động nhất định tới một số vấn đề nóng hiện nay.

Đầu tiên, gần như cùng lúc với vụ rơi máy bay liên quan trùm Wagner, Tướng Sergei Surovikin, cựu Tư lệnh chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine và có quan hệ mật thiết với tập đoàn quân sự này, đã bị cách chức tư lệnh Lực lượng Hàng không vũ trụ Nga. Việc hai nhân vật có vai trò quan trọng trong xung đột tại Ukraine đột nhiên “biến mất” có thể khiến chính trường Nga xáo trộn nhất định.

Song mặt khác, đây có thể chỉ là những “gợn sóng” nhất thời. Thực tế cho thấy sau cuộc nổi dậy của Wagner hồi tháng 6 và chiến dịch sử dụng UAV để tấn công Moscow của Kiev, chính quyền Tổng thống Nga Vladimir Putin vẫn đứng vững. Trong khi đó, Wagner đã rút khỏi Ukraine từ tháng 5 và không trở lại. Người thay thế ông Surovikin, Tướng Valery Gerasimov đã góp phần “vãn hồi trật tự” và củng cố vị trí phòng thủ của Nga tại các điểm nóng hiện nay, bao gồm Bakhmut.

Người ủng hộ đặt vòng hoa tưởng nhớ ông Prigozhin và ông Utkin ngoài văn phòng tập đoàn Wagner tại Novosibirsk, Nga ngày 24/8. (Nguồn: Reuters)

Ngoài ra, sự “biến mất” của ông Prigozhin có thể khiến tình hình tại Belarus, nơi Wagner đang đóng phần lớn lực lượng, phức tạp hơn. Tháng 6, cựu Phó Nguyên soái không quân Anh Sean Bell từng nhận định: “Nếu trụ cột của nhóm là ông Yevgeny Prigozhin, thật khó để biết tổ chức này sẽ tồn tại ra sao trong tương lai (nếu thiếu vắng nhân vật này)”.

Theo các báo cáo gần đây, hàng trăm binh sĩ Wagner tại các căn cứ ở Belarus đã bắt đầu rời đi, phần vì không hài lòng với mức lương, trong khi một bộ phận khác chuyển sang hoạt động ở Tây Phi. Hiện lực lượng của tập đoàn này tại láng giềng Nga đã giảm 1/4 so với con số 5.000 người ban đầu.

Tuy nhiên, nếu lực lượng Wagner tan rã, tàn dư từ lực lượng này có thể trở thành nhân tố gây bất ổn ở Belarus nói riêng và láng giềng nói chung. Trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine đang diễn biến phức tạp, đây là điều không ai mong muốn.

Cuối cùng, sự “biến mất” của ông Prigozhin cũng sẽ tác động không nhiều tới châu Phi, cụ thể là Mali, Sudan, Libya và Cộng hòa Trung Phi. Thực tế cho thấy mặc dù có tiếng nói đáng kể tại những quốc gia này, song Wagner không phải thế lực nước ngoài duy nhất tại đây. Trong khi đó, các nhà lãnh đạo châu Phi quan tâm nhiều hơn đến hỗ trợ quân sự hơn là nguồn gốc của chúng.

Dù tác động đến từ vụ việc này là không nhiều, song “gợn sóng” nó để lại, cùng nghi vấn xung quanh “cái chết” của trùm Wagner, ông Yevgeny Prigozhin, sẽ tiếp tục được cộng đồng quốc tế quan tâm.

Phan Quân