Cơ hội cho gạo Việt Nam mở rộng thị phần ở Mỹ khi Ấn Độ đối diện rủi ro thuế quan

Tuyên bố cứng rắn của Tổng thống Mỹ Donald Trump về nghi vấn Ấn Độ “bán phá giá” gạo vào thị trường Mỹ đang tạo ra một biến số mới đối với thương mại nông sản toàn cầu. Trong cuộc họp tại Nhà Trắng với Bộ trưởng Nông nghiệp Brooke Rollins, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cùng các nghị sĩ và đại diện nông dân, ông Trump khẳng định sẵn sàng áp thêm thuế đối với gạo Ấn Độ nếu Washington xác định có hành vi cạnh tranh không công bằng.

Theo ông Trump, hàng nông sản nhập khẩu giá rẻ từ châu Á, đặc biệt là gạo, đang gây sức ép lớn lên nông dân Mỹ trong bối cảnh giá nông sản giảm sâu. Mặc dù Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent lưu ý rằng Ấn Độ không được hưởng ưu đãi thuế quan và các vấn đề thương mại song phương vẫn đang được rà soát, Tổng thống Mỹ cho rằng “thuế quan mới có thể giải quyết vấn đề trong hai phút”, hàm ý sẽ tiếp tục sử dụng công cụ thuế để bảo hộ nông nghiệp nội địa.

Hiện gạo Ấn Độ vào Mỹ đã phải chịu mức thuế thực tế lên tới khoảng 53%. Cảnh báo mới từ ông Trump khiến thị trường phản ứng ngay lập tức: giá dự trữ gạo trên thị trường quốc tế có thời điểm điều chỉnh giảm, phản ánh lo ngại dòng chảy thương mại sẽ bị gián đoạn nếu thuế quan leo thang.

Dữ liệu nhập khẩu do Moneycontrol tổng hợp cho thấy thị phần gạo của Ấn Độ tại Mỹ gần như không đổi trong 7 năm qua, từ 25,6% năm 2017 lên 25,9% năm 2024, bất chấp tổng kim ngạch nhập khẩu gạo của Mỹ đã tăng mạnh lên 1,6 tỷ USD. Ngược lại, Thái Lan tiếp tục duy trì vị thế áp đảo với gần 55% thị phần, trong khi Trung Quốc tăng nhanh từ 1,3% lên 3,5%.

Cơ cấu xuất khẩu của Ấn Độ vào Mỹ cho thấy nước này phụ thuộc lớn vào những phân khúc đặc thù như gạo basmati hạt dài, gạo hữu cơ và gạo đồ nhưng lại nắm tỷ trọng thấp ở các dòng gạo thơm, gạo hạt ngắn và hạt trung bình, vốn là nhóm sản phẩm được tiêu thụ nhiều hơn tại thị trường Mỹ. Đây là một trong những nguyên nhân khiến thị phần của Ấn Độ không tăng dù nhu cầu nhập khẩu gạo của Mỹ mở rộng.

Bên cạnh đó, xu hướng tiêu dùng tại Mỹ cũng thay đổi. Xuất khẩu gạo hạt dài không phải basmati của Ấn Độ tăng từ 119 triệu USD năm 2017 lên khoảng 333 triệu USD năm 2024; gạo hỗn hợp tăng hơn gấp đôi. Trong khi đó, xuất khẩu basmati, mặt hàng truyền thống giảm còn 11,2 triệu USD, cho thấy sự suy yếu của phân khúc vốn là điểm mạnh của Ấn Độ. Trong bối cảnh này, việc Mỹ xem xét các biện pháp thuế quan mới có thể tạo ra rủi ro lớn đối với chuỗi cung ứng gạo của Ấn Độ vào thị trường hơn 330 triệu dân.

Động thái gia tăng sức ép của chính quyền Mỹ diễn ra cùng thời điểm Washington công bố gói hỗ trợ 12 tỷ USD cho nông dân, nhằm bù đắp thiệt hại do chi phí đầu vào tăng cao. Điều này cho thấy Nhà Trắng đang ưu tiên mạnh mẽ việc bảo vệ sản xuất nông nghiệp trong nước, đồng thời siết chặt hoạt động nhập khẩu nông sản bị cho là gây bóp méo giá.

Trong bối cảnh Ấn Độ, nhà cung ứng gạo lớn nhất vào Mỹ đối diện nguy cơ bị áp thuế cao hơn, cơ hội xuất khẩu cho các quốc gia có cơ cấu sản phẩm đa dạng và ổn định như Việt Nam đang gia tăng đáng kể.

Dữ liệu quốc tế cho thấy kim ngạch nhập khẩu gạo của Mỹ từ Việt Nam tuy còn khiêm tốn nhưng liên tục ổn định: năm 2023 đạt khoảng 30,8 triệu USD và năm 2024 đạt hơn 31,4 triệu USD, tương đương 30.000–34.000 tấn mỗi năm. Đây là mức cao nhất trong số các nhà cung ứng gạo ngoài nhóm Thái Lan, Ấn Độ và Trung Quốc.

Lợi thế của Việt Nam là khả năng cung ứng các dòng gạo phù hợp nhu cầu tiêu dùng của Mỹ, bao gồm gạo thơm, gạo hạt dài, gạo hạt trung bình và các sản phẩm chất lượng cao những phân khúc mà Ấn Độ không mạnh và đang mất dần thị phần. Thêm vào đó, Việt Nam đã xây dựng được vị thế là nước xuất khẩu gạo chất lượng cao, ổn định về nguồn cung và ít biến động về chính sách xuất khẩu hơn so với Ấn Độ.

Nếu mức thuế đối với gạo Ấn Độ được tăng thêm, thị trường Mỹ vốn tiêu thụ trên 1,6 tỷ USD gạo nhập khẩu mỗi năm sẽ xuất hiện khoảng trống cung ứng đáng kể. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam mở rộng thị phần tại một thị trường có giá bán cao, biên lợi nhuận tốt và nhu cầu đa dạng.

Các chuyên gia thương mại đánh giá rằng việc Mỹ sàng lọc nhà cung ứng và ưu tiên ổn định nguồn hàng có thể mở ra khả năng Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng gạo cao cấp. Đặc biệt, nhóm sản phẩm giá trị gia tăng như gạo thơm, gạo hữu cơ, gạo đóng gói thương hiệu riêng và gạo cho cộng đồng châu Á – Mỹ có nhiều dư địa phát triển.

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ – Ấn Độ có khả năng tiếp tục leo thang, cơ hội tăng tốc xuất khẩu gạo vào thị trường Mỹ của Việt Nam đang lớn hơn bao giờ hết. Vấn đề còn lại nằm ở khả năng nắm bắt thị trường, nâng cao tiêu chuẩn chất lượng và đẩy mạnh thương hiệu để “điền vào khoảng trống” mà Ấn Độ có thể để lại.

Hà Linh