Phát huy nội lực phụ nữ dân tộc Lự để tạo sinh kế ổn định và bền vững

Phụ nữ người dân tộc Lự ở Lai Châu ngày càng phát huy vai trò trong phát triển kinh tế

Trong đời sống truyền thống, phụ nữ dân tộc Lự luôn là lực lượng chính trong sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi nhỏ lẻ, làm các sản phẩm thủ công và gìn giữ kho tàng văn hóa dân gian. Tuy nhiên, điều kiện khó khăn của vùng núi, hạn chế về thị trường, kỹ năng và công nghệ đã khiến nhiều lao động nữ không có sinh kế ổn định, dễ rơi vào tình trạng nghèo.

Những năm gần đây, cùng với các chương trình hỗ trợ của Nhà nước, mô hình sinh kế dành riêng cho phụ nữ Lự đã được triển khai theo hướng dựa trên thế mạnh bản địa, khuyến khích sản xuất xanh, tạo việc làm tại chỗ gắn với du lịch cộng đồng. Đây được xem là hướng đi phù hợp với điều kiện thực tế và bản sắc văn hóa của cộng đồng dân tộc này.

Tích cực phát huy các mô hình kinh tế hiệu quả

Những năm qua, chị em phụ nữ người dân tộc Lự đã ứng dụng phát triển nhiều mô hình nông nghiệp sạch, chăn nuôi an toàn, trồng rau hữu cơ, phát triển cây dược liệu dưới tán rừng cũng được triển khai và trao cơ hội cho phụ nữ tham gia.

Tại bản Thẳm, xã Khun Há, mô hình trồng nghệ đỏ, cây sa nhân, cây đương quy dưới tán rừng cho thu nhập cao, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng. Chị em được tập huấn kỹ thuật, được hỗ trợ giống ban đầu và bao tiêu sản phẩm theo chuỗi. Nhờ đó, nhiều phụ nữ trước đây chỉ dựa vào nương lúa đã có thu nhập ổn định quanh năm.

Tại xã Khun Há, mô hình nuôi gà bản, lợn đen sinh học do phụ nữ đảm nhiệm đem lại kết quả khả quan. Việc chăn nuôi theo hướng an toàn, sử dụng thức ăn tự nhiên, hạn chế thuốc kháng sinh giúp sản phẩm được ưa chuộng, tiêu thụ tốt trong các chuỗi du lịch cộng đồng.

Mô hình vườn ao chuồng được triển khai tại các hộ có diện tích phù hợp, giúp phụ nữ vừa phát triển kinh tế hộ vừa cải thiện dinh dưỡng cho gia đình. Những mô hình này đều có điểm chung là ít rủi ro, phù hợp điều kiện tự nhiên, dễ nhân rộng và trao quyền chủ động cho phụ nữ.

Ngoài ra, nghề dệt thổ cẩm cũng là mô hình phát triển kinh tế độc đáo, đậm bản sắc của phụ nữ người Lự, nhưng trong nhiều năm từng đứng trước nguy cơ mai một do thiếu đầu ra và lớp trẻ ít mặn mà học nghề. Nhận thấy đây là “mỏ vàng văn hóa” có thể trở thành sinh kế bền vững, chính quyền và hội phụ nữ các địa phương đã xây dựng mô hình tổ hợp tác dệt truyền thống, điển hình tại xã Khun Há, xã Bình Lư, tỉnh Lai Châu.

Các lớp truyền nghề được mở thường xuyên, nghệ nhân lớn tuổi trực tiếp hướng dẫn chị em trẻ. Sản phẩm không chỉ làm theo kiểu truyền thống mà còn được cải tiến mẫu mã để phù hợp với nhu cầu thị trường như khăn, túi, ví, áo khoác, rèm, phụ kiện…

Cùng với việc phục hồi sản xuất, các địa phương còn kết nối với doanh nghiệp, hợp tác xã du lịch để mở rộng kênh tiêu thụ. Du khách đến bản Lự được trải nghiệm dệt vải, mua sản phẩm thủ công và trực tiếp giao lưu với phụ nữ bản địa. Nhiều hộ phụ nữ đã có thu nhập ổn định từ 3–6 triệu đồng/tháng chỉ từ nghề dệt, đây là một con số đáng kể với vùng cao.

Du lịch cộng đồng là hướng đi mới

Lai Châu hiện là một trong những địa phương phát triển mạnh du lịch cộng đồng, trong đó người Lự là một nhân tố quan trọng. Tại bản Hon và bản Thẳm, xã Khun Há, người phụ nữ giữ vai trò trung tâm trong cung cấp dịch vụ homestay, nấu ăn, hướng dẫn du khách trải nghiệm văn hóa, từ dệt thổ cẩm, nấu các món truyền thống đến tham gia lễ hội như Tết cơm mới, Kin Lẩu Khẩu Mẩu… Du lịch đã góp phần mở ra cơ hội lớn để phụ nữ cải thiện thu nhập: một số hộ làm dịch vụ có thể thu từ 10–20 triệu đồng/tháng vào mùa du lịch, giúp kinh tế gia đình thay đổi rõ rệt.

Điều đáng mừng là mô hình du lịch cộng đồng không làm phụ nữ rời xa văn hóa, ngược lại giúp họ trở thành những “sứ giả” lan tỏa nét đẹp bản sắc người Lự đến bạn bè bốn phương. Khi du lịch phát triển, nghề dệt được hồi sinh, các món ăn truyền thống được giới thiệu rộng rãi, các lễ tục được gìn giữ nguyên gốc để phục vụ du khách mà vẫn phù hợp với đời sống bản địa.

Người phụ nữ dân tộc Lự đang ngồi xe lanh

Những mô hình sinh kế bền vững đã mang lại nhiều chuyển biến rõ rệt. Thu nhập của phụ nữ người Lự ổn định hơn, giúp nhiều chị em thoát nghèo, tự chủ tài chính và có điều kiện đóng góp cho gia đình cũng như cộng đồng. Vị thế của họ được nâng cao khi tham gia sản xuất, kinh doanh, từ đó trở nên tự tin, mạnh dạn phát biểu trong các cuộc họp bản, tham gia tổ tự quản và thậm chí làm chủ các tổ hợp tác. Các giá trị văn hóa như nghề dệt, lễ hội hay ẩm thực truyền thống được bảo tồn và phát huy ngay trong hoạt động sinh kế. Đồng thời sự đoàn kết trong cộng đồng được củng cố khi phụ nữ liên kết, hỗ trợ nhau phát triển thông qua những nhóm hợp tác và mạng lưới tương trợ. Nhờ những mô hình phù hợp, phụ nữ Lự vốn chịu nhiều thiệt thòi, thì nay đang trở thành lực lượng tiên phong trong phát triển kinh tế bền vững tại địa phương.

Nhân rộng mô hình, tăng cường đào tạo và liên kết thị trường

Để các mô hình sinh kế dành cho phụ nữ dân tộc Lự tiếp tục phát huy hiệu quả, các địa phương cần đẩy mạnh đào tạo các kỹ năng thiết yếu như quản lý tài chính, marketing, bán hàng online hay vận hành homestay; đồng thời tăng cường liên kết thị trường thông qua việc kết nối doanh nghiệp, mở rộng đầu ra cho sản phẩm thổ cẩm và nông sản sạch.

Việc hỗ trợ vốn vay ưu đãi cũng đóng vai trò quan trọng, giúp phụ nữ có điều kiện đầu tư, mở rộng quy mô sản xuất. Song song với đó, cần phát triển du lịch cộng đồng theo hướng xanh, tôn trọng văn hóa bản địa và xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm đặc trưng của người Lự. Khi chính quyền, tổ chức hội và cộng đồng cùng chung tay, các mô hình sinh kế không chỉ giúp phụ nữ người Lự thoát nghèo mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững, hài hòa giữa kinh tế, văn hóa và môi trường.

Mô hình sinh kế bền vững cho phụ nữ dân tộc Lự chính là minh chứng rõ ràng cho thấy, khi trao cơ hội và điều kiện phát triển, phụ nữ sẽ trở thành lực lượng mạnh mẽ, chủ động, góp phần làm thay đổi diện mạo vùng cao một cách bền vững và giàu bản sắc nhất.

Long Nguyễn