Cơ hội 'vàng' để Việt Nam và loạt nước nhóm Altasia đón 'đại bàng' dịch chuyển khỏi Trung Quốc

Chuỗi cung ứng Altasia có đủ sức cạnh tranh với Trung Quốc (Ảnh: Hinrich Foundation)

Năm 1987, Panasonic - công ty sản xuất hàng điện tử hàng đầu Nhật Bản - đã liên doanh với một công ty Trung Quốc để sản xuất ở Bắc Kinh. Bước đi này đã nhận được nhiều hoài nghi bởi khi đó Nhật Bản đang là một siêu cường sản xuất toàn cầu.

30 năm sau bước đi được cho là mạo hiểm của 'ông lớn' Panasonic, Trung Quốc đã trở thành trụ cột của ngành công nghiệp điện tử tiêu dùng trị giá hàng nghìn tỉ USD. Hàng loạt các tập đoàn điện tử khổng lồ đã đổ bộ vào quốc gia này để tận dụng nguồn nhân công giá rẻ.

Trong năm 2021, giá trị xuất khẩu hàng điện tử và linh kiện của Trung Quốc lên tới 1.000 tỉ USD (trên tổng số 3.300 tỉ USD xuất khẩu hàng điện tử toàn cầu).

Tuy nhiên, dưới sức ép chính trị và thương mại, ngày càng nhiều công ty nước ngoài muốn dịch chuyển một phần sản xuất khỏi Trung Quốc để tìm cách tăng trưởng.

Theo The Economist, nguồn lao động của Trung Quốc giờ không còn rẻ như trước. Trong khoảng 2012-2022, lương của công nhân làm việc trong lĩnh vực sản xuất đã tăng gấp đôi, ở mức bình quân 8,27 USD/giờ.

Lưu ý rằng, căng thẳng trong cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc cũng khiến nhiều hãng sản xuất công nghệ cao – đặc biệt là trong lĩnh vực bán dẫn – phải cân nhắc lại sự phụ thuộc của họ vào Trung Quốc.

Trong giai đoạn 2020-2022, số lượng công ty Nhật Bản hoạt động ở Trung Quốc đã giảm từ khoảng 13.600 xuống còn 12.700 doanh nghiệp, theo công ty nghiên cứu Teikoku Databank.

Ngày 29/1, xuất hiện thông tin rằng Sony có kế hoạch di dời dây chuyền sản xuất máy ảnh từ Trung Quốc sang Thái Lan. Tập đoàn Samsung của Hàn Quốc đã giảm lực lượng lao động Trung Quốc hơn 2/3 kể từ mức đỉnh trong năm 2013. Hãng máy tính Dell của Mỹ cũng đang có kế hoạch ngừng sử dụng chip do Trung Quốc sản xuất vào năm 2024.

Câu hỏi đặt ra cho Dell, Samsung, Sony và nhiều đối thủ cạnh tranh của họ là các tập đoàn này sẽ chọn nơi nào khác để sản xuất ngoài Trung Quốc (?).

Cơ hội cho Việt Nam và loạt nước nhóm Altasia

Không có một quốc gia đơn lẻ nào có cơ sở sản xuất quy mô như Trung Quốc, theo The Economist. Tuy nhiên, một nhóm các nền kinh tế ở Châu Á có thể là lựa chọn thay thế lý tưởng, gọi là Altasia.

Cụ thể, Altasia bao gồm các nền kinh tế trải dài từ Hokkaido (Nhật Bản), qua Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Philippines, Indonesia, Singapore, Malaysia, Thái Lan, Campuchia, Bangladesh và Việt Nam, cho đến bang Gujarat (Ấn Độ).

Các nước Altasia (Ảnh: The Economist)

Mỗi nền kinh tế có sức mạnh riêng biệt. Và trên lý thuyết, đây cũng là cơ hội hữu ích để phân công lao động. Trong đó, một số nước chế tạo các linh kiện tinh vi trong khi những nơi khác phụ trách khâu lắp ráp để ra sản phẩm cuối cùng.

Tờ The Economist đánh giá, chuỗi cung ứng châu Á này có thể sánh ngang, thậm chí nhỉnh hơn Trung Quốc.

Cụ thể, tổng dân số trong độ tuổi lao động của nhóm này lên tới 1,4 tỉ người, trong khi của Trung Quốc là 980 triệu.

Altasia hiện có 154 triệu người ở độ tuổi 25-54 có trình độ học vấn đại học, trong khi ở Trung Quốc là 145 triệu – và, ngược lại với xu hướng già hóa dân số ở Trung Quốc, nhóm tuổi này của Altasia tiếp tục mở rộng.

Ở nhiều nơi của Altasia, mức lương thấp hơn đáng kể so với ở Trung Quốc. Cụ thể, mức lương theo giờ trong lĩnh vực sản xuất của Ấn Độ, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam ở dưới 3 USD, chỉ bằng khoảng 1/3 so với ở Trung Quốc.

Altasia cũng là một 'thế lực' trong hoạt động thương mại. Tính đến tháng 9/2022, các thành viên của Altasia xuất khẩu lượng hàng hóa trị giá 634 tỉ USD sang Mỹ, trong khi của Trung Quốc là 614 tỉ USD.

Không chỉ vậy, Altasia cũng ngày càng hội nhập hơn về mặt kinh tế. Phần lớn các thành viên trong nhóm này đã ký Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Lương theo giờ của nhân công ở Trung Quốc và một số nước thuộc Altasia (Ảnh: The Economist)

Bằng cách hài hòa các quy định trong các thỏa thuận thương mại hiện hữu trong khu vực, hiệp định này đã tạo nên một thị trường đơn nhất cho các sản phẩm trung gian. Điều này cũng giúp nới lỏng các hàng rào pháp lý đối với các chuỗi cung ứng chạy dọc nhiều quốc gia.

Hầu hết các thành viên của Altasia đều là thành viên của Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ-Thái Bình Dương. Brunei, Nhật Bản, Malaysia, Singapore và Việt Nam cũng là thành viên của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), trong đó bao gồm Canada, Mexico và một số quốc gia Nam Mỹ.

Altasia đã sẵn sàng đón 'đại bàng'?

Nhiều tập đoàn lớn đã để mắt tới Altasia.

Năm 2020, tổng vốn đầu tư trực tiếp của Hàn Quốc vào Brunei, Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan, Việt Nam và Bangladesh đã đạt 96 tỉ USD, vượt qua khoản đầu tư của Hàn Quốc vào Trung Quốc.

Samsung là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất ở Việt Nam. Năm ngoái, tập đoàn Hyundai của Hàn Quốc đã mở nhà máy đầu tiên của họ để sản xuất xe điện ở Indonesia.

Các công ty Foxconn, Pegatron và Wistron chuyên lắp ráp thiết bị cho Apple đang đầu tư mạnh tay vào các xưởng sản xuất ở Ấn Độ. Dự kiến tới năm 2025, cứ 4 chiếc iPhone được sản xuất sẽ có 1 chiếc ở Ấn Độ.

Google cũng đang chuyển hoạt động sản xuất mẫu smartphone Pixel mới nhất của họ từ Trung Quốc sang Việt Nam.

Hoạt động sản xuất trình độ cao hơn cũng đang chuyển sang Altasia. Malaysia hiện đã xuất khẩu khoảng 10% tổng lượng chip của toàn thế giới, xét về giá trị. ASEAN sản xuất được hơn 1/4 lượng vi mạch của toàn thế giới, vượt qua con số 18% của Trung Quốc.

Hãng sản xuất chip Qualcomm của Mỹ đã mở cửa trung tâm nghiên cứu và phát triển đầu tiên tại Việt Nam vào năm 2020. Doanh thu của Qualcomm từ các nhà máy chip ở Việt Nam đã tăng gấp 3 lần trong khoảng năm 2020-2022.

Chắc chắn Altasia chưa thể sớm thay thế được Trung Quốc. Như trong tháng 1 năm nay, Panasonic tuyên bố mở rộng hoạt động ở Trung Quốc, ngay trong thời điểm Trung Quốc dường như ít hấp dẫn hơn với các nhà sản xuất nước ngoài.

Lao động Trung Quốc sẽ không thể rẻ đi, trong khi lực lượng lao động mới ra trường cũng không tăng lên nhiều. Tuy nhiên, Altasia vẫn là một sự thay thế đáng quan tâm./.

Theo The Economist

Huyền Chi