'Cởi trói' nguồn vốn, tạo sức hút cho dự án PPP giao thông

Thông nguồn lực, dự án băng băng về đích sớm

Năm 2025 trôi về những tháng cuối cùng, trên đại công trường cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh giai đoạn 1, 265 mũi thi công với hơn 3.000 kỹ sư, công nhân và 1.500 máy móc, thiết bị vẫn miệt mài ngày - đêm thi công các hạng mục, quyết tâm thông tuyến trong tháng 12/2025, sớm hơn 10 tháng so với kế hoạch.

Thi công cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh.

Lãnh đạo doanh nghiệp dự án (DNDA) cho biết, tính đến nay, sản lượng thi công dự án đạt hơn 37% giá trị hợp đồng, tương ứng hơn 4.200 tỷ đồng.

Kế hoạch đến ngày 19/12/2025, nhà thầu sẽ thông tuyến 40km trên nền bê tông nhựa, 19km trên nền cấp phối đá dăm và hơn 34km nền đắp K95 chiều dài các đoạn còn lại.

Kết quả tích cực trên là điều không ai dám tưởng tượng ở thời điểm khoảng hai năm về trước.

"Bắt tay vào thực hiện, dự án cao tốc huyết mạch qua hai tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn được đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) này từng có lúc tưởng chừng đi vào ngõ cụt.

Hầu hết các ngân hàng quan ngại về tính khả thi, hiệu quả doanh thu của dự án khi tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia vào dự án chỉ khoảng 46% tổng mức đầu tư, việc huy động nguồn vốn tín dụng gặp rất nhiều thách thức.

Cho đến khi Đồng Đăng - Trà Lĩnh là một trong hai dự án được Quốc hội cho phép tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia vượt quá 50% tổng mức đầu tư (không quá 70%) tại Nghị quyết số 106/2023/QH15 ngày 28/11/2023.

Cơ chế này đã tạo điểm tựa và niềm tin để ngay sau đó, Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) đã ký kết hợp đồng tín dụng, cam kết cho doanh nghiệp dự án vay 2.300 tỷ đồng, bảo đảm nguồn lực triển khai dự án", một lãnh đạo Tập đoàn Đèo Cả (đơn vị đứng đầu liên danh nhà đầu tư dự án) nhớ lại.

Theo báo cáo của DNDA, lũy kế từ khi khởi công đến nay, tổng kế hoạch vốn ngân sách nhà nước được giao cho dự án cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh đạt hơn 7.186 tỷ đồng (năm 2024 là hơn 1.371 tỷ đồng, năm 2025 là hơn 5.800 tỷ đồng).

Lũy kế vốn ngân sách nhà nước giải ngân cho công tác GPMB đến ngày 19/9/2025 đạt gần 1.400 tỷ đồng; Giải ngân cho công tác xây lắp và 1% thuế vãng lai khấu trừ tại Kho bạc Nhà nước đến ngày 19/9/2025 là hơn 2.000 tỷ đồng. Nguồn vốn còn lại chưa giải ngân đến nay là hơn 3.774 tỷ đồng.

"Việc nâng tỷ lệ vốn ngân sách nhà nước tham gia lên tối đa 70% đối với các dự án giao thông đi qua khu vực có điều kiện KT-XH khó khăn, đặc biệt khó khăn như cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh không chỉ tạo động lực cho dự án bứt tốc hoàn thành sớm, đảm bảo quốc phòng, an ninh, tăng kết nối Cao Bằng với các tỉnh biên giới, với Thủ đô Hà Nội mà còn củng cố niềm tin để các nhà đầu tư trong cùng nhà nước phát triển, hiện đại hóa hạ tầng giao thông theo quy hoạch và mục tiêu đã đề ra", lãnh đạo DNDA nhìn nhận.

Cùng với dự án Đồng Đăng - Trà Lĩnh, dự án đường bộ cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng cũng đang được cấp có thẩm quyền, nhà đầu tư tích cực hoàn thiện thủ tục "bơm" thêm vốn ngân sách nhà nước, đáp ứng nguồn lực đầu tư.

Cập nhật tình hình triển khai, đại diện doanh nghiệp dự án cho biết, ngày 28/4/2025, HĐND tỉnh Lạng Sơn đã thông qua Nghị quyết số 18/NQ-HĐND về việc điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án (nâng tỷ lệ vốn ngân sách nhà nước tham gia dự án từ 50% lên 70% và đầu tư hoàn chỉnh 4 làn xe tuyến nhánh Tân Thanh - Cốc Nam).

Trong Báo cáo số 121 gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Tài chính hồi tháng 3, UBND tỉnh Lạng Sơn cũng đã đề nghị cấp có thẩm quyền xem xét bổ sung hỗ trợ từ nguồn ngân sách Trung ương đối với phần vốn ngân sách nhà nước tăng thêm (khoảng 2.700 tỷ đồng) khi điều chỉnh tỷ lệ vốn ngân sách nhà nước lên 70% tổng mức đầu tư của dự án.

"Công tác thẩm tra, thẩm định để phê duyệt điều chỉnh dự án đang được thực hiện. Đối với phần vốn nhà nước tăng thêm, địa phương đã báo cáo xin vốn ngân sách Trung ương trong giai đoạn trung hạn 2026 - 2030.

Với sự ủng hộ, đồng hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, địa phương và các bộ, ngành liên quan, các nhà đầu tư và nhà thầu đang dồn lực tăng cường thi công "3 ca, 4 kíp", huy động 2.652 nhân sự, 1.243 thiết bị và triển khai 141 mũi thi công trên 4 gói thầu, quyết tâm thông tuyến cao tốc trong tháng 12 năm nay", đại diện DNDA chia sẻ.

Thi công tuyến cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng.

Mở toang cơ chế hút nhà đầu tư

Báo cáo của Cục Đường bộ VN cho thấy, tính đến thời điểm trước khi Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP) được ban hành, cả nước đã huy động hơn 318.000 tỷ đồng đầu tư 140 dự án BOT giao thông.

Tuy nhiên, sau khoảng 4 năm kể từ khi Luật PPP có hiệu lực, số lượng dự án giao thông được đầu tư theo phương thức PPP chưa đạt kỳ vọng bởi một số nguyên nhân như: tác động bởi chính sách (ảnh hưởng bởi quy hoạch giao thông, có đường song hành dẫn đến phân lưu xe làm giảm doanh thu dự án PPP).

Các dự án BOT giao thông có vốn đầu tư lớn, doanh nghiệp phải phụ thuộc lớn vào vốn vay ngân hàng và các tổ chức tín dụng. Khi dự án không đủ doanh thu thì các ngân hàng quan ngại dự án PPP sẽ rủi ro, siết lại tín dụng dài hạn.

Cải thiện môi trường đầu tư, thời gian qua, việc nghiên cứu ban hành cơ chế, điều chỉnh chính sách đã nhận được sự quan tâm lớn của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội.

Bên cạnh Nghị quyết số 106/2023/QH15 ngày 28/11/2023 của Quốc hội, Điều 46 Luật Đường bộ ban hành năm 2024 về chính sách phát triển cao tốc nêu rõ: Nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân sử dụng các nguồn lực tham gia đầu tư, xây dựng, vận hành, khai thác và bảo trì công trình đường cao tốc theo phương thức đối tác công tư và hình thức khác theo quy định của pháp luật.

Bảo đảm ưu tiên bố trí ngân sách nhà nước để đầu tư, xây dựng các dự án có yêu cầu bảo đảm quốc phòng, an ninh; dự án đi qua địa bàn có điều kiện KT-XH khó khăn, đặc biệt khó khăn; dự án kết nối tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội và dự án khác không thu hút được nguồn vốn ngoài ngân sách.

Luật số 57/2024/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu cũng bổ sung quy định tỷ lệ vốn nhà nước tham gia dự án PPP được cao hơn mức quy định nhưng không quá 70% sơ bộ tổng mức đầu tư, tổng mức đầu tư của dự án trong trường hợp dự án PPP đáp ứng một hoặc một số điều kiện như: có chi phí vượt quá 50% sơ bộ tổng mức đầu tư, tổng mức đầu tư.

Dự án thực hiện trên địa bàn có điều kiện KT-XH khó khăn/đặc biệt khó khăn, cần sử dụng vốn nhà nước cao hơn mức quy định để bảo đảm tính khả thi về tài chính của dự án.

Dự án có yêu cầu tiếp nhận chuyển giao công nghệ cao, công nghệ mới, tiên tiến từ nhà đầu tư tư nhân và cần sử dụng vốn nhà nước cao hơn mức quy định tại khoản 2 Điều này để bảo đảm tính khả thi về tài chính của dự án.

PGS. TS Trần Chủng.

Theo PGS. TS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ VN, quá trình đầu tư dự án theo Luật PPP trước đây gặp phải hai bất cập.

Thứ nhất, những dự án PPP thường đi qua các khu vực có điều kiện kinh tế khó khăn, lưu lượng phương tiện thấp, trong khi tỷ lệ vốn nhà nước thường chiếm không quá 50%, làm gia tăng nguy cơ đổ vỡ phương án tài chính.

Thứ hai là việc đảm bảo sự cân bằng, hài hòa lợi ích của Nhà nước và nhà đầu tư trong xử lý khó khăn, bất cập tại các dự án PPP.

"Đối với Luật PPP sửa đổi, hai bất cập trên đã cơ bản được tháo gỡ. Đây là yếu tố quan trọng, xóa bỏ sự "nguội lạnh" của nhà đầu tư trong triển khai dự án PPP giao thông.

Thời gian tới, xuyên suốt quá trình thực hiện, các cấp có thẩm quyền cần tiếp tục đồng hành cùng nhà đầu tư, xác lập trách nhiệm rõ ràng để những vướng mắc được giải quyết kịp thời, bảo đảm tính khả thi của dự án, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu đột phá kết cấu hạ tầng, trong đó có đột phá kết cấu hạ tầng giao thông Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đặt ra", PGS. TS Trần Chủng nói.

Nam Khánh