'Cơn bão' sản lượng của Trung Quốc đẩy ngành luyện đồng thế giới vào khủng hoảng
Sản lượng đồng tinh luyện tại Trung Quốc- quốc gia tiêu thụ hàng đầu thế giới- đã tăng lên mức kỷ lục trong năm nay, bất chấp căng thẳng thương mại đang phủ bóng lên triển vọng nhu cầu tiêu thụ.
Việc Trung Quốc không ngừng mở rộng công suất luyện đồng trong những năm gần đây đang trở thành nỗi lo toàn cầu, giữa bối cảnh các nhà máy luyện kim trên thế giới chật vật tìm nguồn quặng cần thiết để sản xuất kim loại công nghiệp quan trọng này.
Cạnh tranh khốc liệt
Sản lượng đồng tinh luyện tại Trung Quốc- quốc gia tiêu thụ hàng đầu thế giới- đã tăng lên mức kỷ lục trong năm nay, bất chấp căng thẳng thương mại đang phủ bóng lên triển vọng nhu cầu tiêu thụ. Sự cạnh tranh khốc liệt này đang khiến các công ty khai thác mỏ lớn trên thế giới nắm thế chủ động trong đàm phán.
Phí xử lý đồng giao ngay – khoản tiền mà các nhà máy luyện kim nhận được để chế biến quặng đồng theo những thỏa thuận ngắn hạn hoặc giao ngay– hiện đã rơi xuống mức âm. Tập đoàn khai khoáng Antofagasta của Chile thậm chí đề xuất mức phí âm cho các hợp đồng cung cấp quặng cho những nhà máy luyện kim trong nửa cuối năm nay. Tình hình khó khăn buộc một số nhà máy luyện đồng phải cắt giảm sản xuất. Glencore đã đóng cửa một cơ sở tại Philippines vào tháng 2/2025. Diễn biến này càng làm thị trường chú ý đến việc Trung Quốc vẫn duy trì sản lượng ở mức cao một cách bất ngờ, đồng thời đặt ra câu hỏi liệu điều đó có thể kéo dài bao lâu.
Theo các nhà phân tích và lãnh đạo ngành, sản lượng đồng của Trung Quốc hiện ít chịu áp lực tài chính hơn do phần lớn những nhà máy luyện kim tại nước này thuộc sở hữu nhà nước hoặc là các cơ sở lớn, hiện đại, chi phí thấp. Ba nhà máy lớn mới đã đi vào hoạt động trong năm 2024, giúp bù đắp khó khăn mà những nhà máy nhỏ hơn đang gặp phải.
Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận không nhỏ của ngành luyện đồng Trung Quốc là các cơ sở tư nhân nhỏ, chịu tác động lớn từ thị trường giao ngay ngày càng khan hiếm. Công ty tư vấn CRU ước tính nhóm này chiếm khoảng 25% sản lượng đồng toàn quốc. Ngành luyện đồng toàn cầu đang đối mặt với thách thức lớn. Khi tất cả các nhà máy có chi phí cao đều thua lỗ, mỗi tấn đồng mà Trung Quốc sản xuất ra sẽ khiến các nơi khác thêm phần thiệt hại. Phí xử lý đồng giao ngay đã rơi xuống mức âm từ tháng 12/2024 và chạm mức -60 USD/tấn vào tháng trước. Đây là khoản phí thường được trừ vào giá quặng và đóng vai trò quan trọng trong doanh thu của các nhà máy luyện kim. Hiện nay, ngay cả các hợp đồng dài hạn cũng có nguy cơ rơi vào vùng âm, đồng nghĩa với việc các nhà máy phải trả nhiều tiền hơn cho quặng đồng so với giá trị kim loại thu được. Một số nhà máy luyện đồng cũ tại châu Âu đang đứng trước nguy cơ đóng cửa, trong khi các nhà máy tại Nhật Bản có thể tránh được khó khăn nhờ mối liên kết với các mỏ đồng ở Chile.
Triển vọng xấu đi
Đà giảm của phí xử lý một phần đến từ việc sản lượng khai thác đồng toàn cầu tăng chậm, nhưng nguyên nhân chủ yếu là do công suất luyện kim tăng quá nhanh. Theo dữ liệu từ Shanghai Metals Market, sản lượng đồng tinh luyện của Trung Quốc dự kiến tăng 10% trong nửa đầu năm nay và gần 5% trong cả năm.
Lý do khiến sản lượng của Trung Quốc vẫn giữ được sự ổn định là niềm tin rằng các nhà máy nhà nước sẽ được bảo vệ vì chính quyền địa phương muốn duy trì việc làm và ổn định kinh tế. Trong một báo cáo gần đây, công ty Savant – liên doanh giữa Marex Group và công ty phân tích địa không gian Earth-i – cho biết: “Tình trạng này là hệ quả của mô hình kinh tế ít nhạy cảm với biến động thị trường. Các nhà máy có thể hoạt động với biên lợi nhuận rất thấp, hoặc thậm chí lỗ, trong thời gian dài”. Mặc dù việc cắt giảm công suất dư thừa là ưu tiên ngày càng lớn của Chính phủ Trung Quốc, các ngành được cho là “thân thiện với tương lai” như đồng – kim loại quan trọng cho quá trình điện khí hóa và chuyển đổi năng lượng – vẫn được nới lỏng hơn so với các ngành đang trên đà suy thoái như lọc dầu. Trong khi đó, các nhà sản xuất ngoài Trung Quốc lại không có "tấm đệm" như vậy. Việc mỏ đồng Kakula của Ivanhoe tại Trung Phi phải tạm dừng khai thác đã “giáng” một đòn mạnh vào nguồn cung quặng thế giới, trong khi công suất luyện kim toàn cầu tiếp tục tăng với việc Freeport McMoRan đẩy mạnh vận hành nhà máy Manyar tại Indonesia. Theo ông Yongcheng Zhao – chuyên gia tại Benchmark Minerals Intelligence, các nhà máy luyện kim lớn vẫn có thể duy trì hoạt động trong thời gian tới nhờ vào dòng tiền tích lũy từ những năm trước. Tuy nhiên, những nhà máy kém hiệu quả hơn đang đối mặt với nguy cơ rất rõ ràng.
