Cơn sốt vàng tại quốc gia Trung Đông bị 'bóp nghẹt' bởi lệnh trừng phạt
Iran tuyên bố đã chuyển phần lớn dự trữ ngoại hối thành vàng, khi lượng nhập khẩu vàng trong tháng 2 vừa qua đã vượt 100 tấn, tăng gấp ba lần so với năm ngoái.
Iran tăng tốc dự trữ vàng
Trong những tháng gần đây, quốc gia Hồi giáo đã nhập khẩu hàng chục tấn vàng nhằm chuẩn bị đối phó với các khó khăn ngày càng gia tăng do chính sách "gây áp lực tối đa" của Mỹ.
Không chỉ chính phủ, người dân Iran cũng đổ xô mua vàng để bảo vệ tài sản trước đà lao dốc liên tục của đồng rial. Ảnh: Bne.eu
Hơn một thập kỷ qua, Iran đã sử dụng vàng như một kênh đầu tư an toàn để chống đỡ những cơn bão kinh tế kéo dài do các lệnh trừng phạt liên quan đến chương trình hạt nhân và ảnh hưởng của Tehran tại Trung Đông.
Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Masoud Pezeshkian, người nhậm chức sau cuộc bầu cử mùa hè năm ngoái, đã đẩy mạnh chiến lược này do lo ngại áp lực cấm vận từ Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Xem thêm: BRICS ra lộ trình "phi USD hóa" mạnh mẽ
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan Iran, tính đến ngày 19/1, nước này đã nhập khẩu ít nhất 81 tấn vàng thỏi. Con số này tăng hơn 300% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024 và tăng 234% về khối lượng.
Hồi cuối tháng 2, Tổng cục trưởng Hải quan Iran Foroud Asgari cho biết, lượng vàng nhập khẩu đã vượt qua 100 tấn, cao hơn gấp ba lần so với tổng số 30 tấn của năm ngoái.
Trước đó, hồi tháng 12/2024, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Iran (CBI) Mohammad Reza Farzin tiết lộ, khoảng 20% dự trữ ngoại hối của Iran đã được chuyển thành vàng, giúp nước này có tỷ lệ vàng so với ngoại tệ thuộc hàng cao nhất thế giới.
Chủ tịch Tổ chức xúc tiến Thương mại Iran, ông Mohammad Ali Dehghan Dehnavi, cũng xác nhận cán cân thương mại của quốc gia Hồi giáo tiếp tục âm trong năm 2024, nhưng phần lớn nguyên nhân là do nhập khẩu vàng tăng mạnh.
Dự trữ vàng trở thành xu hướng
Không chỉ chính phủ, người dân Iran cũng đổ xô mua vàng để bảo vệ tài sản trước đà lao dốc liên tục của đồng rial. Nhiều năm qua, người Iran thường tích trữ ngoại tệ mạnh và các sản phẩm vàng, đặc biệt là đồng xu vàng do CBI đúc.
Chính quyền Tehran cũng tích cực khuyến khích người dân mua vàng trong thời gian gần đây. Hàng loạt dịch vụ và ứng dụng tài chính xuất hiện, quảng cáo rầm rộ rằng người dân có thể đầu tư vào vàng với số tiền rất nhỏ, chỉ từ 1 USD.
Tuy nhiên, không phải tất cả các nền tảng này đều có dự trữ vàng thực tế, buộc chính quyền phải liên tục cảnh báo người dân chỉ nên mua vàng từ các nhà cung cấp được chứng nhận.
Những người đã mua vàng từ đầu năm nay đều hưởng lợi lớn do giá vàng tại Iran liên tục tăng mạnh. Lạm phát tại Iran hiện ở mức 35%, nhưng giá vàng đã tăng vượt xa con số này.
Giá vàng tại Iran đã lập mức kỷ lục mới vào ngày 20/2 khi giá hợp đồng giao ngay tăng 0,3% lên 2.945 USD/ounce.
Theo Shargh Media Group, các nhà phân tích thị trường lưu ý rằng việc đồng rial của Iran suy yếu so với đồng USD và giá vàng toàn cầu tăng đáng kể đã đẩy giá kim loại quý tại nước này leo dốc mạnh trong những tuần gần đây.
Ngân hàng Trung ương Iran đã tổ chức nhiều đợt bán trước đồng xu vàng, với thời gian giao hàng lên tới 6 tháng. Một số đồng xu được bán với giá cao hơn giá trị nội tại trên thị trường quốc tế.
Đằng sau cơn sốt vàng?
Sau khi bị cắt khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu và gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc tiếp cận ngoại tệ, Iran ngày càng ưu tiên vàng như một phương tiện giao dịch thay thế đồng USD.
Hồi tháng 11 năm ngoái, CBI xác nhận, Nga và Iran đã hoàn toàn chuyển sang giao dịch bằng đồng tiền quốc gia của mình. Tehran và Moscow, cả hai đều chịu các lệnh trừng phạt của Mỹ, lần đầu tiên công bố kế hoạch sử dụng đồng tiền quốc gia của mình thay cho đồng USD trong giao dịch thương mại song phương vào tháng 7/2022.
Chính quyền Tehran được cho là đã vận chuyển phần lớn số vàng nhập khẩu qua Sân bay Quốc tế Imam Khomeini ở Tehran để tránh các rủi ro hậu cần khi vận chuyển số lượng lớn.
Ngoài ra, Iran cũng đang tìm cách mở rộng sản xuất vàng trong nước. Tuy nhiên, ngành khai thác vàng hiện nay vẫn ở mức khiêm tốn do thiếu đầu tư vào hoạt động thăm dò và khai thác.
Mặc dù việc đẩy mạnh dự trữ vàng của Iran có thể mang lại lợi ích ngắn hạn, song các chuyên gia cho rằng chiến lược này không thể giải quyết triệt để vấn đề lạm phát và sự mất giá của đồng nội tệ.
Chuyên gia kinh tế Mehdi Haghbaali nhận định rằng việc CBI bán đồng xu vàng cho người dân khó có thể phát huy hiệu quả.
Xem thêm: Vàng “lên ngôi” trong kho dự trữ ngoại hối toàn cầu
"Ngân hàng Trung ương Iran đang nỗ lực trấn an thị trường bằng cách thể hiện họ có đủ dự trữ ngoại hối và vàng. Tuy nhiên, thị trường vẫn nhận thức rõ về nguy cơ thâm hụt tài khóa lớn và những trở ngại thương mại dưới thời chính quyền Mỹ mới. Do đó, dù CBI bán bao nhiêu vàng đi nữa, điều này cũng khó thay đổi tâm lý người dân và gần như không có tác động đến giá cả hàng hóa" - ông Haghbaali đánh giá.
Vị chuyên gia nhấn mạnh rằng chỉ có các cải thiện về kinh tế vĩ mô và chính trị mới thực sự giúp ổn định thị trường, trong khi các biện pháp như bán vàng gần như là “một sự lãng phí công sức và tài nguyên”.
