Cồn y tế giả tràn lan: Cơ quan quản lý đang ở đâu?

Sự việc một người bệnh phải nhập viện cấp cứu sau khi súc miệng, ngậm cồn để chữa đau răng dẫn đến ngộ độc methanol nghiêm trọng đã đặt ra câu hỏi về trách nhiệm quản lý của cơ quan chức năng.

Bệnh nhân 55 tuổi nhập viện sau khi súc miệng và ngậm cồn y tế giả để chữa đau răng. Ảnh: BVCC

Khi cồn sát trùng trở thành chất độc…

Mới đây, một bệnh nhân 55 tuổi sống tại quận Hoàng Mai (Hà Nội) đã phải nhập viện cấp cứu trong tình trạng hôn mê sâu, suy hô hấp và tổn thương não nghiêm trọng sau khi súc miệng và ngậm cồn y tế để chữa đau răng.

Chai cồn 70 độ được bệnh nhân mua từ hiệu thuốc gần nhà với bao bì hoàn toàn giống sản phẩm chính hãng. Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm máu bệnh nhân chứa nồng độ methanol cao tới 116,63 mg/dL cho thấy, thứ dung dịch tưởng là cồn y tế kia thực chất chứa cồn công nghiệp methanol - một chất lỏng không màu, rất độc, thường được sử dụng trong sản xuất sơn, nhiên liệu, dung môi…

Câu chuyện trên không phải cá biệt. Trước đó không lâu, tại thành phố Hội An (tỉnh Quảng Nam), hai người nước ngoài đã tử vong sau khi sử dụng rượu pha từ loại cồn giả có chứa methanol. Thủ phạm là một nhân viên pha chế đã dùng cồn y tế giả để pha thành hai chai rượu mời khách.

Chai cồn y tế giả mà bệnh nhân dùng để súc họng chữa sâu răng. Ảnh: BVCC

Chỉ trong vài năm gần đây, Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) đã tiếp nhận hàng chục ca ngộ độc methanol với điểm chung là bệnh nhân đều sử dụng các loại dung dịch dán mác “cồn y tế” không rõ nguồn gốc. Nhiều chai cồn được bệnh nhân mang đến kiểm tra sau đó cho kết quả, chỉ chứa methanol và nước, hoàn toàn không có ethanol (cồn y tế thật) như công bố.

Theo Tiến sĩ-bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai), có những bệnh nhân bị tổn thương thần kinh mắt, tổn thương não mà không hề có triệu chứng ban đầu. Đến khi bệnh nhân nhập viện thì đã quá muộn, mắt đã mù, não đã hỏng…

“Methanol khi vào cơ thể sẽ nhanh chóng chuyển hóa thành formaldehyde và axit formic - hai chất cực độc gây tổn thương não, mù mắt, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời”, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên cảnh báo.

Những dẫn chứng nêu trên để thấy rằng, cồn methanol là hóa chất độc hại, lẽ ra chỉ được phép lưu hành trong lĩnh vực công nghiệp, tại các cơ sở kinh doanh hóa chất chuyên dụng. Thế nhưng, thực tế lại cho thấy, các sản phẩm chứa methanol đang len lỏi vào hiệu thuốc. Giữa thị trường cồn sát trùng đa dạng về nhãn hiệu, bao bì, dung tích, không phải ai cũng có thể nhận diện được thật-giả.

Anh Phan Bá Mạnh (38 tuổi, ở quận Long Biên, Hà Nội) chia sẻ: “Con tôi bị xây xát ở chân sau khi ngã, tôi chạy ra hiệu thuốc mua cồn về sát khuẩn. Nhưng sau khi đọc báo thấy nói về cồn giả chứa methanol, tôi thực sự lo lắng. Nhìn chai cồn thì đúng là có tem nhãn, nhưng có ai biết được bên trong là gì?”.

Còn chị Nguyễn Huyền Lê (40 tuổi, ở quận Hà Đông, Hà Nội) cho rằng: “Cồn giả bây giờ làm rất tinh vi, từ bao bì đến tem chống hàng giả đều như thật. Nếu dùng cồn đó để vệ sinh vết thương, rửa tay hay sát trùng trong các ca tiểu phẫu nhỏ mà không biết bên trong là methanol, thì quá nguy hiểm”.

Vì sao methanol dễ dàng “đội lốt” cồn y tế?

Theo các chuyên gia y tế, cồn methanol có thể thẩm thấu qua da, niêm mạc hoặc vô tình nuốt phải, gây chóng mặt, buồn nôn, mờ mắt, co giật, hôn mê. Hậu quả lâu dài là mù mắt, tổn thương não, suy thận, thậm chí tử vong. Một trong những nguyên nhân khiến cồn y tế giả tràn lan là do lợi nhuận chênh lệch lớn giữa cồn ethanol (cồn y tế thật) và cồn methanol (cồn công nghiệp).

Những chai cồn y tế giả được bệnh nhân mang đến Trung tâm Chống độc. Ảnh: BVCC

Methanol có giá rẻ hơn nhiều lần nên bị lợi dụng để pha chế, đóng chai bán ra thị trường. Điều đáng nói là những chai cồn methanol này được dán nhãn mác rất mập mờ, chỉ ghi “cồn 70 độ”, “dùng để sát trùng”, mà không ghi thành phần cụ thể. Một số sản phẩm thậm chí không có tên đơn vị sản xuất hoặc ghi thông tin rất chung chung, không rõ ràng.

Thêm một lý do nữa khiến methanol dễ dàng “đội lốt” cồn y tế, theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ và thực phẩm, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, việc kinh doanh cồn công nghiệp bị buông lỏng dẫn đến việc cồn công nghiệp dễ dàng mua được và sử dụng với mục đích xấu.

“Trước đây, cồn công nghiệp chủ yếu nhập khẩu và được phân biệt bằng màu xanh để tránh sử dụng nhầm lẫn. Tuy nhiên, sau đó, trong nước tự sản xuất và việc phân biệt bằng màu xanh đã không được thực hiện khiến nhiều người lợi dụng để pha chế, trà trộn với cồn ethanol”, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh thông tin.

Trước thực tế trên, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên cho rằng, cồn công nghiệp methanol tuyệt đối không được sử dụng trong y tế. Không những không có tác dụng sát khuẩn mà chúng còn có thể gây ngộ độc nếu dùng nhiều, dùng trên diện rộng, hoặc hít, nuốt, thấm qua da.

“Không thể để hóa chất công nghiệp như methanol được bày bán tràn lan, thậm chí nằm trong quầy dược phẩm sát bên cạnh thuốc chữa bệnh. Như vậy là vô cùng nguy hiểm”, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên bức xúc.

Một vấn đề nghiêm trọng khác là hiện Việt Nam chưa có quy định yêu cầu các sản phẩm methanol phải có chất chỉ thị màu - một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để phân biệt với ethanol mà nhiều nước trên thế giới đã áp dụng. Do đó, methanol không màu, không mùi dễ dàng “đội lốt” cồn y tế thật mà không ai hay biết.

Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, cùng với việc bắt buộc đánh dấu nhận diện methanol bằng chất chỉ thị màu, cơ quan chức năng cần phải vào cuộc kiểm tra chặt loại hóa chất này và hoạt động sản xuất, phân phối cồn trên thị trường, đồng thời có chế tài xử lý mạnh đối với những người sử dụng cồn công nghiệp gây ảnh hưởng đến sức khỏe người khác.

Cồn y tế giả chứa methanol là mối đe dọa nghiêm trọng không chỉ với từng cá nhân mà cả cộng đồng. Những tai nạn thương tâm vì ngộ độc methanol không chỉ là lỗi của người tiêu dùng thiếu hiểu biết, mà còn là trách nhiệm của hệ thống giám sát lỏng lẻo, của sự thiếu minh bạch trong quản lý hóa chất. Khi chai cồn không còn là công cụ bảo vệ sức khỏe mà trở thành tác nhân gây tử vong, vấn đề được đặt ra chính là trách nhiệm quản lý của cơ quan chức năng đang ở đâu?

Thu Trang