Công nghệ là 'trục xoay' cho doanh nghiệp trong hành trình chuyển đổi xanh

Từ cam kết Net Zero đến yêu cầu thực tế

Nền kinh tế Việt Nam đang trải qua giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ, kéo theo nhu cầu điện năng không ngừng gia tăng. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng truyền thống như than đá, dầu mỏ đang khiến Việt Nam đối mặt với thách thức kép: vừa thiếu hụt năng lượng, vừa chịu áp lực từ biến đổi khí hậu và cam kết giảm phát thải. Trong bối cảnh đó, chuyển dịch sang năng lượng tái tạo và phát triển công nghệ trở thành mệnh lệnh chiến lược nhằm đảm bảo an ninh năng lượng, bảo vệ môi trường và thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050.

Tại Diễn đàn “Công nghệ Năng lượng trong kỷ nguyên mới” do Tạp chí Kinh tế Việt/VnEconomy tổ chức ngày 29/7, ông Đào Quang Bính, Tổng thư ký tòa soạn cho biết nhu cầu năng lượng cho sản xuất, kinh doanh và đời sống người dân ngày càng tăng cao trong bối cảnh Việt Nam tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ là một dấu hiệu tích cực, thể hiện sự năng động trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Toàn cảnh diễn đàn. Ảnh: BTC.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, Việt Nam cũng phải giải bài toán về đảm bảo cung cấp đủ nhu cầu rất lớn về năng lượng cũng như đáp ứng yếu tố về xanh, ổn định.

“Rõ ràng, con đường phát triển năng lượng theo phương cách truyền thống, dựa vào nguồn năng lượng hóa thạch đã không còn phù hợp. Chúng ta cần một tư duy mới, cách tiếp cận mới, một cuộc cách mạng thực sự trong lĩnh vực năng lượng. Lời giải cho bài toán này nằm ở công nghệ”, ông Đào Quang Bính khẳng định.

Theo ông, công nghệ chính là “chìa khóa vàng” để mở ra cánh cửa tương lai năng lượng xanh và bền vững về năng lượng. Công nghệ sẽ giúp hóa giải những thách thức, biến thách thức thành cơ hội để Việt Nam không chỉ “vươn mình” về kinh tế, mà còn “vươn mình” trong việc trở thành một hình mẫu về phát triển bền vững.

Trao đổi với phóng viên bên lề sự kiện, TS Nguyễn Anh Tuấn, Ủy viên thường trực Ban chấp hành Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cũng cho rằng chuyển dịch năng lượng là xu thế không thể đảo ngược. Tuy nhiên, Việt Nam cần cơ chế giá mua điện linh hoạt, hỗ trợ phát triển lưới điện thông minh, nâng cao năng lực dự báo sản lượng điện từ năng lượng tái tạo, tăng cường đào tạo nhân lực và hỗ trợ doanh nghiệp trong đổi mới công nghệ.

“Để đảm bảo phát triển năng lượng bền vững, cần một hệ thống chính sách đồng bộ: từ cơ chế giá, hỗ trợ tài chính, khuyến khích đầu tư đến nghiên cứu nội địa hóa công nghệ lưu trữ điện và sản xuất hydrogen xanh. Hiện nay, năng lượng tái tạo đã chiếm khoảng 48% tổng công suất phát điện của Việt Nam, nhưng để mở rộng quy mô bền vững, phải có chiến lược phát triển đồng bộ lưới điện và hệ thống lưu trữ”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Cũng theo vị này, Việt Nam đang ở giai đoạn vàng để chuyển đổi năng lượng xanh. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu Net Zero vào năm 2050, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và giới nghiên cứu. Chuyển đổi xanh không chỉ là con đường duy nhất để bảo vệ môi trường sống, mà còn là động lực để Việt Nam bứt phá trong cuộc cạnh tranh toàn cầu về công nghệ và phát triển bền vững.

Khi doanh nghiệp coi công nghệ là trục xanh để bứt phá

Ông Nguyễn Hoàng Kiên, Phó Tổng giám đốc CTCP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông cho biết, doanh nghiệp bắt đầu chính thức chiến lược chuyển đổi số từ năm 2020. Giai đoạn 2025–2030, doanh nghiệp tiến tới chiến lược chuyển đổi kép: số và xanh. AI được coi là nền tảng công nghệ đột phá, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình, tạo ra sản phẩm xanh, tiết kiệm năng lượng.

Ông Nguyễn Hoàng Kiên, Phó Tổng giám đốc CTCP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông. Ảnh: Mai Trang.

Rạng Đông tập trung sản xuất đèn LED đạt hiệu suất cao (130-190 lm/W), đáp ứng tiêu chí công trình xanh Lotus. Các sản phẩm sử dụng nguồn năng lượng tái tạo như đèn năng lượng mặt trời, hệ thống điện áp mái, và nguyên vật liệu tuân thủ RoHS. Ngoài ra, công ty còn phát triển những dòng sản phẩm có khả năng tái chế và thân thiện với môi trường.

Song song, doanh nghiệp triển khai giải pháp tiết kiệm năng lượng trên nền tảng IoT và AI: quản lý chiếu sáng, thiết bị điện, điều hòa... nhằm duy trì tiện nghi mà tiết kiệm điện. Theo ông Kiên, nhờ ứng dụng công nghệ mới, đèn LED thế hệ mới kèm giải pháp AI-IoT có thể giảm tới 30-40% năng lượng so với LED truyền thống. Những giải pháp này giúp người dùng sống tiện nghi hơn mà vẫn sử dụng điện hiệu quả, như hệ thống tự động điều chỉnh nhiệt độ điều hòa vào ban đêm, chiếu sáng thông minh theo mức độ ánh sáng tự nhiên.

Không chỉ sản phẩm, Rạng Đông còn đầu tư xây dựng các trung tâm nghiên cứu, tận dụng nguồn nhân lực là sinh viên tài năng từ các trường đại học, kết hợp với các giáo sư và chuyên gia từ viện nghiên cứu trong và ngoài nước. Chiến lược đào tạo sớm từ năm 3 đại học đã giúp doanh nghiệp hình thành đội ngũ trẻ có năng lực và gắn bó.

Theo ông Kiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là thiếu hạ tầng và chính sách hỗ trợ phù hợp. Thiếu quy chuẩn với sản phẩm xanh khiến người tiêu dùng dễ nhầm lẫn và ủng hộ sản phẩm giá rẻ, kém chất lượng. Trong khi đó, các sản phẩm tiết kiệm năng lượng lại có giá cao hơn, khiến việc phổ cập gặp nhiều rào cản.

“Chi phí chuyển đổi lớn, trong khi lãi suất vay dài hạn hiện nay lên tới 8-10%/năm, vượt khả năng chi trả của nhiều doanh nghiệp. Rạng Đông hiện chưa tiếp cận được gói vay chuyển đổi xanh”, đại diện doanh nghiệp nói. Từ đó, ông đề xuất Bộ Tài chính cần ban hành khung vốn và hỗ trợ lãi suất, các ngân hàng được chỉ định cần có chính sách ưu đãi để cho vay phù hợp.

Chia sẻ kinh nghiệm tại Hàn Quốc, Tổng Giám đốc Điều hành VINA Tech, Enersol Kim Gyeng đưa ra một số đề xuất chính sách cụ thể nhằm tạo điều kiện cho Việt Nam đẩy nhanh ứng dụng các công nghệ năng lượng mới, hướng tới mục tiêu chuyển dịch năng lượng an toàn, ổn định và bền vững. Theo ông Kim Gyeng Chul, cần có sự tham gia chủ động từ phía các cơ quan chính phủ trong vai trò “Người mua đầu tiên” (First Buyer), giúp giảm thiểu rủi ro thị trường ban đầu đối với công nghệ mới. Cơ chế này được khuyến nghị áp dụng trong các chương trình thí điểm cấp quốc gia, với mô hình hợp tác công - tư (PPP) nhằm phát triển công nghệ năng lượng tiên tiến.

5 nội dung trọng tâm thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng mới

Để hiện thực hóa các mục tiêu và tầm nhìn này, phù hợp với thực tiễn của đất nước trong bối cảnh tình hình mới, TS. Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đề xuất 5 nội dung trọng tâm thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, các công nghệ năng lượng mới.

Thứ nhất, về phát triển năng lượng tái tạo: cần tập trung khai thác có hiệu quả tiềm năng về năng lượng tái tạo trong nước như điện gió, điện mặt trời, và điện sinh khối; thu hút đầu tư tư nhân và quốc tế thông qua cơ chế ưu đãi, minh bạch, phù hợp với chiến lược phát triển của đất nước trong từng thời kỳ.

Thứ hai, về công nghệ năng lượng tương lai: cần nghiên cứu ứng dụng hydro xanh, amoniac xanh, hệ thống lưu trữ năng lượng (pin, thủy điện tích năng), và công nghệ thu giữ carbon (CCS). Cùng với đó là ứng dụng năng lượng nguyên tử, phát triển điện hạt nhân. Hiện nay Việt Nam đã có chủ trương cụ thể vấn đề này.

Thứ ba, về lưới điện thông minh: cần hiện đại hóa lưới điện, ứng dụng AI và chuyển đổi số để vận hành hiệu quả khi tích hợp số lượng lớn các nguồn năng lượng tái tạo. Vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây là là cơ sở chính trị quan trọng để thúc đẩy phát triển nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong lĩnh vực năng lượng một cách toàn diện, trong các khâu của chuỗi cung ứng, dịch vụ.

Thứ tư, về hoàn thiện thể chế: tiếp tục tháo gỡ "điểm nghẽn" trong cơ chế giá điện, ưu đãi đầu tư, và tài chính xanh. Theo TS Tạ Đình Thi, các luật vừa được Quốc hội thông qua đã thể chế hóa các chủ trương của Đảng để triển khai thực hiện trong thực tiễn.

Thứ năm, phát triển hệ sinh thái công nghiệp năng lượng, đào tạo nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực năng lượng, nâng cao năng lực doanh nghiệp trong nước nhằm nội địa hóa và giảm chi phí sản xuất, tiến tới làm chủ công nghệ và dần hướng tới xuất khẩu công nghệ.

Trang Mai