Công nghệ nâng tầm đặc sản chuối tá quạ

Ai lần đầu tiên được nhìn thấy quả chuối tá quạ (táo quạ) cũng phải ngạc nhiên vì loại chuối này nếu chăm tốt có thể to gần bằng bắp tay người lớn, đạt chiều dài gần nửa mét, nặng gần 1kg. Nếu đặt bên cạnh những giống chuối thông thường, tá quạ chẳng khác gì loại chuối khổng lồ. Với hình dáng khác lạ, chuối tá quạ vốn được mệnh danh là đặc sản của địa phương.

Ứng dụng công nghệ vào trồng chuối

Một điểm đặc biệt nữa của chuối tá quạ là không ra búp là trực tiếp ra buồng. Tùy từng cây, mỗi buồng có thể chỉ có 1-2 nải, mỗi nải khoảng 10-12 quả. Để được thu hoạch quả, người dân phải mất ít nhất 11-12 tháng. Do trồng thời gian dài, thịt quả khi ăn thường nhão vì nhiều tinh bột nên đầu ra cho quả chuối này chỉ phục vụ người dân mua về nấu các món ăn. Chính vì vậy mà giá trị kinh tế của chuối tá quạ không cao, người dân cũng chỉ trồng xen canh trong vườn.

Có một thời gian, chuối tạ quạ dần trở nên khan hiếm vì ít người ưa chuộng, người dân cũng chuyển sang trồng những cây có giá trị cao. Nhà nào giữ được cũng chủ yếu trồng xen canh một vài cây trong vườn.

Tuy nhiên đến khoảng năm 2020, chuối tá quạ đột nhiên được thương lái săn lùng, trong khi nguồn cung khan hiếm đã đẩy giá mua tại vườn lên đến 3.000- 5.000 đồng/quả. Trước nhu cầu thị trường cùng với sự đặc biệt của loại chuối này, HTX Tân Qui đã bắt đầu đầu tư phát triển cây trồng chuối tá quạ theo hướng hàng hóa.

Thay vì chỉ trồng xen canh trong vườn, HTX đã kêu gọi và hướng dẫn người dân ở các xã như An Phú Tân, Hòa Tân, Hòa An (huyện Cầu Kè), Hựu Thành (Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long)... cùng trồng chuối chuyên canh theo hướng VietGAP để bảo đảm cả chất và lượng.

Về giống, chuối tá quạ sau khi trồng phải nhổ chuối con/bụi chuối sang trồng nơi khác, khi đó cây chuối mới ra buồng và đậu quả. Còn nếu để các cây chuối trong bụi chuối cũ đã có cây ra quả và thu hoạch thì cây sẽ không ra buồng và cho quả nhưng những giống chuối thông thường. Vì vậy, rất ít nhà vườn nhân giống được.

Để khắc phục khó khăn về việc hiếm giống, HTX đã liên kết với các ngành chức năng, đặc biệt là Viện Cây ăn quả để có nguồn giống cấy mô. Sau khi chọn một cây chuối tá quạ con đảm bảo chất lượng, cao khoảng 1,5m bằng hình thức đào và xén nửa củ chuối phần trên, chặt bỏ thân sau khi chừa 20-30cm thân cây cách củ, sau đó bọc vào giấy báo giao ngay cho nhà chuyên môn (phòng nuôi cấy mô) trong ngày, HTX chỉ cần chờ ngày hẹn nhận cây giống đem trồng.

Tá quạ là một trong những đặc sản ở Cầu Kè.

Cách này không những giúp HTX có nguồn cây giống khỏe, không nhiễm bệnh, có sẵn rễ và lá, phát triển nhanh mà còn giúp cây hạn chế tối đa dịch bệnh. Khi thành viên và hộ liên kết trồng đồng loạt sẽ rất dễ chăm sóc và thu hoạch. Quả chuối từ giống cấy mô cũng có kích thước to, đều, giá bán cũng cao hơn.

Để bảo đảm chất lượng, HTX đã kết hợp với các nhà chuyên môn, xuống tận vườn hướng dẫn thành viên và người dân cách chăm sóc. Khi chuối ra buồng, HTX phải tìm cách chống thân cây vì chuối tá quạ thân nhỏ bé, dài nên dễ đổ. Khi hình thành quả chuối, các thành viên sẽ bẻ núm cho đầu quả chuối phát triển tròn đều.

Bà Đồng Thị Mai Linh, Giám đốc HTX nông nghiệp Tân Qui cho biết do thời gian trồng kéo dài cộng với đặc điểm khác lạ khiến chuối tá quạ trở thành sản phẩm quý hiếm được người tiêu dùng, thương lái nhiều nơi tìm mua. Đặc biệt, loại cây này cũng không cần chăm sóc quá cầu kỳ, lại thích hợp với vùng đất nhiễm phèn nên phát triển chuối tá quạ theo hướng hàng hóa và ứng dụng kỹ thuật VietGAP được cho là mô hình sản xuất thích ứng với biến đổi khí hậu, giúp người dân nâng cao thu nhập.

Khi chuối đạt tiêu chuẩn an toàn, HTX có thể bán tại vườn với giá từ 5.000-7.000 đồng/quả. Từ đầu năm 2023 đến nay, giá chuối tá quạ tăng thêm từ 2.000 - 3.000 đồng/trái; loại 1 dao động 8.000 - 10.000 đồng/trái, loại 2 từ 5.000 - 7.000 đồng/trái. Ngoài ra, các thương lái thu mua chuối tá quạ còn mua theo cân (nguyên buồng) khoảng 10.000 - 12.000 đồng/kg.

Đầu tư cho chế biến

Tuy nhiên, với suy nghĩ chỉ bán chuối tươi thì giá trị thu về cho người trồng chuối sẽ không cao, các thành viên HTX đã tích cực đầu tư máy móc, ứng dụng công nghệ, nghiên cứu cách sản xuất, chế biến chuối tá quạ thành các sản phẩm hấp dẫn hơn.

Một trong những sản phẩm được HTX đầu tư đó là mứt chuối. Quy trình làm mứt chuối được đánh giá là khá kỳ công. Sau khi thu hoạch, chuối được để héo tự nhiên khoảng 2-3 ngày nhằm thuận lợi cho việc lột vỏ. Ruột chuối được bào thành lát, ngâm với nước chanh sau đó đem chế biến. Sản phẩm của HTX không dùng chất bảo quản, phụ gia để giữ nguyên vị ngọt thanh của chuối. Mứt chuối đóng gói, dán nhãn mác đầy đủ và tiêu thụ khá chạy trên thị trường. Vì nguyên liệu và cái tên khá độc lạ nên mứt chuối tá quạ được nhiều người lựa chọn về thưởng thức hoặc biếu tặng.

Mứt chuối tá quạ đang được tiêu thụ ổn định trên thị trường nhờ hình thức bán hàng trực tuyến và trực tiếp.

Bà Đồng Thị Mai Linh cho biết từ sản phẩm thô, HTX đã chế biến thành những sản phẩm khác nhau giúp nâng cao được giá trị sản phẩm cho nhà vườn. Bình quân giá chuối thu mua từ nông dân qua HTX tăng từ 25-30% so với trước đây.

Trung bình, HTX thu mua khoảng 1,2-1,5 tấn chuối trái/tháng và sản xuất ra khoảng 600kg mứt chuối. Sản phẩm mứt chuối tá quạ đang có mặt tại các siêu thị và cửa hàng của các tỉnh Cần Thơ, Vĩnh Long, Thành phố Hồ Chí Minh và khách hàng ở tận Hà Nội cũng tìm đặt mua online.

Với quy trình sản xuất khoa học từ trồng đến chế biến, sản phẩm mứt chuối của HTX đã được công nhận là sản phẩm đặc sản của địa phương thông qua Chương trình OCOP.

Mãnh lực nhờ công nghệ bán hàng

Không dừng bằng cách bán hàng theo hướng truyền thống, thời gian vừa qua, HTX đã kết nối với một số tiktoker để thực hiện quảng bá sản phẩm tại vườn, giới thiệu quy trình sản xuất và livestream để bán hàng.

Các thành viên cũng tích cực sử dụng mạng xã hội để giới thiệu và bán từ chuối tươi đến chuối chế biến nên đến nay đã nhiều người biết đến HTX và các sản phẩm từ chuối tá quạ.

Nhiều đối tác trực tiếp đến khảo sát khu vườn cũng như kỹ thuật trồng rồi đặt vấn đề bao tiêu sản phẩm. Chính vì vậy, vấn đề tiêu thụ của HTX đã được rộng mở. Nhiều lần, qua các phiên livestream, số mứt chuối sản xuất trong ngày của HTX không đủ bán.

Cũng theo bà Đồng Thị Mai Linh, ứng dụng công nghệ vào sản xuất chuối và chế biến đã khó, việc ứng dụng khoa học công nghệ vào bán sản phẩm đối với HTX còn khó hơn vì các thành viên chủ yếu là nông dân.

Tuy nhiên, nhận thấy muốn phát triển hiệu quả, HTX không thể bỏ qua việc ứng dụng công nghệ hiện đại, do đó, HTX đã tích cực liên kết chặt chẽ với các cơ quan quản lý tại địa phương, tạo điều kiện cho thành viên tham gia các buổi đào tạo chuyên sâu về quản lý, trồng, chăm sóc, ứng dụng công nghệ vào sơ chế, bảo quản, xúc tiến thương mại, nhận diện nhãn hiệu, thương hiệu, cách quản lý, xây dựng chuối. Đến nay, các vườn chuối được HTX đăng ký bao tiêu đang thực hiện đúng quy trình trong sản xuất, người dân thực hiện ghi chép nhật ký đầy đủ theo quy định của VietGAP bảo đảm truy xuất nguồn gốc rõ ràng trên sản phẩm.

Nhằm đẩy mạnh ứng dụng kỹ thuật vào sản xuất hơn nữa, HTX đang nghiên cứu để hỗ trợ thành viên đầu tư hệ thống tưới tiết kiệm tự động nhằm phát huy được công năng tối đa, giảm hẳn chi phí về công lao động, tiết kiệm nước và tăng hiệu quả sản xuất.

HTX cũng phấn đấu xây dựng và phát triển thêm các sản phẩm từ chuối như bánh chuối, chuối ép dẻo, chuối sấy để nâng cao hơn nữa giá trị gia tăng cho cây chuối đặc sản từ đó thúc đẩy phát triển nông nghiệp kết hợp với du lịch.

Huyền Trang