Công nghiệp hỗ trợ dệt may – da giày: Yêu cầu cấp thiết để giảm phụ thuộc nhập khẩu

Phụ thuộc nhập khẩu nguyên liệu

Ông Nhật Nam, Trưởng phòng Kinh doanh và Marketing Công ty TNHH SXTM Túi Xách - Hộp Da Phước Hải (TPHCM) cho biết, doanh nghiệp hiện tập trung sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng từ da và vải như ba lô, túi xách, bóp ví, dây thắt lưng. Thị trường chính là Nhật Bản và Mỹ, ngoài ra còn có thêm đơn hàng từ châu Âu.

Chia sẻ về nguồn nguyên phụ liệu, ông Nam nói rằng, hiện nay khoảng 60% nguyên liệu phục vụ sản xuất đều nhập khẩu, chỉ 40% đến từ thị trường nội địa. Nguyên nhân là năng lực cung ứng trong nước chưa đáp ứng đủ cả về số lượng lẫn tốc độ. Khi có đơn hàng gấp, các nhà cung cấp nước ngoài với khả năng dự trữ lớn thường sẵn sàng, trong khi nguồn trong nước còn hạn chế.

“Một số mặt hàng nội địa có giá rẻ hơn, nhưng nhiều loại lại chưa đạt tiêu chuẩn kỹ thuật hoặc không đúng mẫu mã khách hàng yêu cầu. Trong khi đó, hàng nhập khẩu nhiều khi vừa rẻ, vừa đáp ứng đủ tiêu chí. Doanh nghiệp vì thế buộc phải linh hoạt cân đối theo từng đơn hàng” – ông Nam nói.

Theo nhiều doanh nghiệp, điểm yếu lớn nhất của công nghiệp hỗ trợ trong nước là chưa hình thành được hệ thống nhà cung cấp quy mô lớn, có tồn kho ổn định để đáp ứng nhanh các đơn hàng quốc tế. Thực trạng này khiến doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu vẫn phải chấp nhận phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu, từ đó hạn chế khả năng chủ động.

Ngành da giày còn phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu. Ảnh: Uyên Phương

Số liệu từ Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam (LEFASO) cho thấy, cách đây 10 năm, tỷ lệ nội địa hóa sản phẩm da giày mới đạt 40%, hiện nay mức trung bình đã tăng lên 55%. Một số mặt hàng có tỷ lệ chủ động cao hơn, như giày thể thao có thể sử dụng được 70–80% nguyên phụ liệu trong nước, giày vải gần như 100%.

Tuy vậy, Trung Quốc hiện vẫn là nguồn cung nguyên phụ liệu lớn nhất cho ngành da giày Việt Nam, chiếm khoảng 35%. Tiếp đến là Thái Lan 11,8%, Italia 10,3%. Ngoài ra, doanh nghiệp da giày còn nhập khẩu da thuộc từ Mỹ, Hàn Quốc và các thị trường khác, tuy nhiên tỷ trọng không cao.

Ở thời điểm hiện tại, một lượng lớn nguyên liệu cho ngành da giày vẫn phải nhập khẩu. Nguyên phụ liệu trong nước mới tập trung cho dòng sản phẩm trung bình và trung bình khá. Các dòng sản phẩm cao hơn vẫn phụ thuộc nhập khẩu, khiến giá trị gia tăng của ngành chưa cao. Hàng năm, một số doanh nghiệp vẫn phải nhập khẩu các phụ liệu như da thuộc, vải kỹ thuật, phụ kiện làm khuôn, đế giày, chất dẻo, keo dán, hóa chất…

Theo ông Nguyễn Văn Khánh – Phó Chủ tịch Hội Da giày TPHCM, công nghiệp hỗ trợ ngành da giày đã được đề cập nhiều năm nhưng chưa đạt được sự mong đợi của Nhà nước, doanh nghiệp và nhà sản xuất. Việc phát triển công nghiệp hỗ trợ cho ngành cần có một lộ trình dài hơi.

Nỗ lực giải quyết bài toán tự chủ

Dệt may và da giày là hai ngành xuất khẩu lớn, nhưng giá trị gia tăng chưa cao. Nguyên nhân chính là chưa chủ động được nguồn nguyên liệu, dẫn đến phụ thuộc vào nhập khẩu và chưa tận dụng được tối đa các ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do.

Trước thực tế đó, yêu cầu phát triển nguồn nguyên phụ liệu trong nước ngày càng cấp bách. Một trong những giải pháp được nhấn mạnh là hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo, nghiên cứu – phát triển và giao dịch nguyên phụ liệu phục vụ ngành thời trang, nhằm phát triển thị trường nguyên phụ liệu nội địa.

Tại Hội nghị “Phát triển thị trường trong nước ngành Dệt may – Da giày” diễn ra ở TPHCM do Bộ Công Thương phối hợp với Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) và LEFASO tổ chức vừa qua ở TPHCM, bà Nguyễn Thị Tuyết Mai – Phó Tổng Thư ký VITAS cho rằng, bên cạnh cơ hội mở rộng nhu cầu tiêu dùng nội địa, ngành dệt may cũng đang đối diện nhiều thách thức, trong đó nổi bật là sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu. Để nâng cao năng lực cạnh tranh, Hiệp hội cùng cộng đồng doanh nghiệp may mặc cần chủ động hơn trong việc phát triển nguồn cung. Hiện nay, hai hiệp hội ngành hàng đã phối hợp thành lập trung tâm phát triển nguyên phụ liệu, bước đầu nhằm giải quyết bài toán tự chủ nguyên liệu – yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp phát triển bền vững.

Bà Nguyễn Thị Thanh Xuân – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký LEFASO cũng cho rằng, dù được ví như “ngôi sao xuất khẩu”, ngành dệt may và da giày Việt Nam lại chưa khẳng định được vị thế trên chính sân nhà. Bà Xuân kiến nghị cần sớm xây dựng chiến lược tổng thể phát triển thị trường nội địa cho cả hai ngành. Theo bà, việc nghiên cứu, đánh giá chính xác tiềm năng, thách thức và xu hướng tiêu dùng trong nước sẽ tạo nền tảng để đề ra các bước đi cụ thể, vừa giúp doanh nghiệp củng cố chỗ đứng trong nước, vừa tạo bệ phóng mở rộng ra thị trường khu vực và quốc tế.

Ông Phan Văn Chinh – Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, quy mô dệt may, da giày của Việt Nam hiện đạt 6–6,5 tỷ USD/năm, tỷ lệ nội địa hóa khoảng 50%. Đây là con số tiềm năng.

“Bộ Công Thương đã và đang có nhiều chính sách khuyến khích phát triển công nghiệp hỗ trợ trong nước, không chỉ đối với sản phẩm mà còn ở việc nội địa hóa nguyên phụ liệu. Thời gian tới, Bộ sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt trong khâu phân phối – mắt xích rất quan trọng” - ông Chinh nhấn mạnh.

Uyên Phương