Công nghiệp phụ trợ ô tô Việt Nam: Thoát khỏi định kiến, doanh nghiệp nội vươn lên trong chuỗi cung ứng

Vai trò dẫn dắt của các nhà sản xuất lớn

Trong nhiều năm, ngành công nghiệp phụ trợ ô tô Việt Nam đối mặt với một định kiến lớn về năng lực sản xuất, thể hiện qua câu chuyện "con ốc vít". Thực trạng này phản ánh một giai đoạn khi tỷ lệ nội địa hóa thấp, các doanh nghiệp trong nước chủ yếu tham gia vào các công đoạn có giá trị gia tăng không cao, trong khi phần lớn linh kiện, phụ tùng phức tạp đều phải nhập khẩu.

Tuy nhiên, bức tranh ngành đã có sự thay đổi đáng kể với sự xuất hiện và phát triển của các nhà sản xuất, lắp ráp ô tô quy mô lớn trong nước như VinFast, Thaco, TC Group hay Kim Long Motor. Các doanh nghiệp này không chỉ tập trung vào việc lắp ráp sản phẩm cuối cùng mà còn đóng vai trò "đầu tàu", tạo ra một thị trường đủ lớn và các yêu cầu đủ khắt khe để thúc đẩy sự phát triển của một hệ sinh thái nhà cung ứng nội địa.

Họ chủ động xây dựng mạng lưới các nhà cung cấp vệ tinh, đặt ra các tiêu chuẩn cao về chất lượng và kỹ thuật, đồng thời có những chính sách hỗ trợ chuyển giao công nghệ. Điều này tạo ra một áp lực tích cực, buộc các doanh nghiệp phụ trợ trong nước phải đầu tư vào máy móc, công nghệ và quy trình quản lý để đáp ứng yêu cầu, từ đó thoát khỏi vai trò gia công đơn giản.

Sự trỗi dậy của các nhà cung ứng Việt Nam

Dưới sự tác động từ các doanh nghiệp "đầu tàu", nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam đã có sự nâng cấp rõ rệt về năng lực sản xuất. Các công ty không còn giới hạn ở những linh kiện đơn giản mà đã có thể chế tạo các cụm linh kiện phức tạp, có hàm lượng công nghệ cao hơn.

Một ví dụ là Công ty An Thịnh, từ việc chuyên sản xuất dây điện dân dụng, nay đã có thể cung cấp các bộ dây điện và jack cắm phức tạp cho ngành công nghiệp ô tô. Hay Vnines Innovation, một doanh nghiệp thành lập năm 2020, đã tập trung vào lĩnh vực sản xuất động cơ điện, bộ điều khiển và các mô-đun điện tử cho xe máy điện và ô tô điện, đáp ứng xu hướng điện hóa phương tiện giao thông.

Một thước đo quan trọng cho thấy sự tiến bộ của ngành là số lượng doanh nghiệp đạt chứng nhận IATF 16949. Đây là tiêu chuẩn hệ thống quản lý chất lượng quốc tế dành riêng cho ngành công nghiệp ô tô, một yêu cầu gần như bắt buộc để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Tính đến tháng 5/2025, Việt Nam có 858 cơ sở sản xuất đạt chứng nhận này, đứng thứ hai trong khu vực Đông Nam Á, chỉ sau Thái Lan (1.947 cơ sở) và vượt qua Malaysia (639 cơ sở).

Theo số liệu từ Bộ Công Thương, tính đến quý II/2025, cả nước có hơn 360 doanh nghiệp trực tiếp tham gia chuỗi cung ứng cho các nhà sản xuất, lắp ráp ô tô. Nếu tính cả các nhà cung ứng gián tiếp ở các cấp độ khác nhau, con số này có thể lên tới gần 5.000 doanh nghiệp.

Dù mục tiêu sản xuất một chiếc ô tô với tỷ lệ nội địa hóa 100% vẫn còn là một chặng đường dài, nhưng ngành công nghiệp phụ trợ Việt Nam đã có những bước tiến không thể phủ nhận. Các doanh nghiệp trong nước đang dần khẳng định được vị thế, không chỉ là nhà cung cấp cho thị trường nội địa mà còn có đủ năng lực để tham gia vào chuỗi giá trị của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu.

Khánh An