Công nghiệp văn hóa - động lực mới cho Lâm Đồng phát triển

Chương trình biểu diễn Fisherman Show là một trong những điểm du lịch kết hợp văn hóa quảng bá hình ảnh của Lâm Đồng qua CNVH

Kho báu từ văn hóa bản địa và thiên nhiên kỳ vĩ

Lâm Đồng với diện tích 24.233 km², dân số hơn 3,3 triệu người, sở hữu hệ sinh thái đa dạng từ cao nguyên Lâm Viên xanh mướt đến bờ biển Bình Thuận thơ mộng. Không gian hành chính mới sau sáp nhập mở ra cơ hội biến tỉnh thành “vùng lõi sáng tạo” giàu sức lan tỏa. CNVH không chỉ dừng ở cồng chiêng hay lễ hội dân tộc, mà còn mở rộng sang âm nhạc, điện ảnh, thời trang, du lịch trải nghiệm, hình thành hệ sinh thái văn hóa đa chiều, hấp dẫn.

Về mặt văn hóa, Lâm Đồng sở hữu hệ thống di sản phi vật thể phong phú, được UNESCO công nhận như không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên - biểu tượng của sức sống cộng đồng các dân tộc thiểu số. Các lễ hội đặc sắc như: Lễ Nhô Lir bong (mừng lúa mới) của đồng bào K’ho tại Lạc Dương, Lễ Nhô Dơng (cầu mưa) tại Đam Rông, Lễ Nhơu Phú (cầu mùa), hay Lễ cưới truyền thống người K’ho không chỉ là nghi lễ cộng đồng mà còn là nguồn cảm hứng vô tận cho các sản phẩm sáng tạo. Những giá trị này tạo nên bản sắc văn hóa bản địa đặc trưng, là nền tảng vững chắc để phát triển CNVH, từ việc chế tác nhạc cụ dân tộc đến sản xuất phim tài liệu, góp phần khẳng định vị thế văn hóa Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Đặc biệt, Đà Lạt, với danh hiệu “Đô thị sáng tạo trong lĩnh vực âm nhạc” của UNESCO, trở thành trung tâm khởi nguồn cảm hứng cho nghệ sĩ, thu hút hàng loạt dự án sáng tạo, sự kiện văn hóa - nghệ thuật, từ festival âm nhạc đến triển lãm thời trang lấy cảm hứng từ thổ cẩm dân tộc.

Thời gian qua, nhiều sự kiện văn hóa - du lịch - thương mại đã khẳng định vai trò của CNVH trong phát triển kinh tế địa phương. Tiêu biểu như: Tháng trải nghiệm điểm đến du lịch Lâm Đồng 2025 với hoạt động khám phá di sản; Ngày hội Văn hóa Lâm Đồng với tranh thêu tay, nhạc cụ K’ho, cà phê arabica, trà atiso... Các hoạt động này vừa quảng bá hình ảnh địa phương vừa gắn kết di sản với kinh tế, tạo giá trị gia tăng cho cộng đồng.

Bà Võ Thị Hoàng Yến - Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Lâm Đồng chia sẻ: “Lâm Đồng cần tập trung vào 3 trụ cột: văn hóa - du lịch - thương mại, như đã nêu trong các diễn đàn gần đây. Chính quyền cần ưu tiên đầu tư vào các dự án bảo tồn di sản, đồng thời, khuyến khích hợp tác công tư để phát triển sản phẩm văn hóa sáng tạo, như phim tài liệu về văn hóa dân tộc hay ứng dụng thực tế ảo trải nghiệm lễ hội. Bên cạnh đó, việc kết nối với các thành phố lớn như Hà Nội qua các sự kiện như “Ngày Văn hóa Lâm Đồng tại Hà Nội 2025” sẽ giúp mở rộng thị trường và thu hút đầu tư”.

Lâm Đồng sở hữu hệ thống di sản phi vật thể phong phú

Hướng tới phát triển bền vững

Dù có tiềm năng lớn, CNVH Lâm Đồng vẫn vướng “điểm nghẽn”: Lễ hội dân gian chưa thành sản phẩm du lịch hấp dẫn, hoạt động thiên về cộng đồng hơn kinh tế; làng nghề dệt thổ cẩm thiếu đầu tư, thị trường bấp bênh, có nguy cơ mai một. Đặc biệt, Đà Lạt có nguy cơ mất danh hiệu UCCN (mạng lưới đô thị sáng tạo) nếu không thực hiện đầy đủ cam kết về giáo dục âm nhạc. Trong khi đó, các doanh nghiệp sáng tạo ở vùng sâu, vùng xa cũng gặp nhiều khó khăn do chính sách chưa đồng bộ, hạ tầng giao thông và công nghệ thông tin còn hạn chế.

PGS TS Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam đã cảnh báo về sự “lệch pha” giữa văn hóa và du lịch. Đồng thời nhấn mạnh: “Sự lệch pha trong cơ chế dung dưỡng hệ sinh thái CNVH tại các điểm đến chưa đồng bộ với mục tiêu phát triển bền vững, trong đó có sự thiếu đồng bộ giữa văn hóa và du lịch. Hầu hết các lễ hội truyền thống diễn ra trong sự kiện chủ yếu mang tính cộng đồng mà chưa được thương mại hóa thành sản phẩm CNVH cạnh tranh”.

Hiện CNVH Lâm Đồng vẫn ở giai đoạn sơ khai, chủ yếu dựa vào du lịch mùa vụ và khai thác di sản tự nhiên, chưa đầu tư mạnh vào sáng tạo số hay công nghệ cao như AI và nền tảng trực tuyến quảng bá di sản. “Dù có tiềm năng về âm nhạc và thiết kế, Lâm Đồng vẫn thiếu trung tâm đào tạo chuyên sâu và quỹ hỗ trợ nghệ sĩ trẻ, dẫn đến hụt nguồn nhân lực chất lượng. Việc sáp nhập hành chính mở ra cơ hội phát triển nhưng cũng đặt ra thách thức giữ gìn bản sắc trước nguy cơ đô thị hóa và đồng hóa văn hóa”, nhạc sĩ Nguyễn Cao Nguyên - Chi hội trưởng Chi hội Âm nhạc Lâm Đồng chia sẻ.

Để đồng hành với sự phát triển CNVH trong tương lai, Lâm Đồng đẩy mạnh quảng bá, kết nối, tăng cường liên kết vùng, hợp tác quốc tế, đưa sản phẩm văn hóa - sáng tạo của Lâm Đồng ra thị trường rộng lớn, khẳng định thương hiệu văn hóa đặc trưng. Song, nếu không có chiến lược rõ ràng, Lâm Đồng có thể rơi vào tình trạng “du lịch hóa văn hóa”, nơi di sản bị khai thác thương mại hóa một cách ngắn hạn, không mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng địa phương, thậm chí gây tổn hại đến môi trường và bản sắc dân tộc.

Với Lâm Đồng, phát triển CNVH vừa là yêu cầu khách quan, vừa là giải pháp chiến lược để tạo động lực mới cho kinh tế - xã hội trong không gian hành chính mới. Điều này giúp bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời, tạo việc làm, nâng cao thu nhập và xây dựng hình ảnh địa phương năng động, sáng tạo, giàu bản sắc.

Ánh Nguyệt.