Công thức Israel

Israel đang là nước dẫn đầu thế giới về chủng ngừa Covid-19 cho người dân, với một nửa dân số đã được tiêm vaccine tính đến ngày 28/2. Thành công trong chiến dịch vaccine nhanh nhất thế giới của Israel cung cấp cho các quốc gia khác cái nhìn thực tế đầu tiên về cách tiêm chủng toàn dân có thể thay đổi quỹ đạo đại dịch ra sao, theo Washington Post.

Một loạt nghiên cứu y tế gấp rút của Israel tiết lộ rằng vaccine của Pfizer-BioNTech thậm chí còn hiệu quả hơn mong đợi trong việc ngăn ngừa virus, an toàn cho gần như tất cả người lớn và gần như không có tác dụng phụ nghiêm trọng.

Nhanh nhất thế giới

Kết quả nghiên cứu khoa học của Israel đã cho phép giới chức y tế mở chương trình tiêm chủng cho phụ nữ mang thai và cho con bú. Đồng thời, kết quả cũng cho thấy vaccine an toàn cho những người bị dị ứng thực phẩm và các bệnh tự miễn dịch.

Và vaccine đã tỏ ra rất hiệu quả trong việc bảo vệ người cao tuổi, những người đặc biệt dễ bị tổn thương. Gần 90% người Israel trên 50 tuổi đã được tiêm chủng đầy đủ.

Người chờ tiêm vaccine Covid-19 tại một xe tiêm phòng di động ở Jerusalem hôm 26/2. Ảnh: Reuters.

Với dân số chỉ khoảng 9 triệu người và hệ thống y tế quốc gia phổ quát, Israel tự thân đã trở thành phòng thí nghiệm vaccine của thế giới. Chương trình đã tiêm cho hơn 4,6 triệu người với ít nhất mũi tiêm đầu tiên, tốc độ nhanh nhất tính theo bình quân đầu người so với bất kỳ quốc gia nào. Hơn 3,3 triệu người đã tiêm cả hai mũi.

Pfizer đảm bảo cung cấp liều lượng vaccine ổn định để đổi lấy quyền truy cập vào dữ liệu ẩn danh từ hồ y tế đã được số hóa của hầu hết người dân Israel. Dữ liệu này cho phép các nhà khoa học tại các trường đại học, bộ y tế và Pfizer theo dõi tác động của vaccine với tốc độ nhanh chưa từng thấy.

"Đôi khi bạn đi từ thử nghiệm lâm sàng sang thế giới thực, bạn nhận được những kết quả khác nhau", Hagai Levine, nhà dịch tễ học tại Đại học Hebrew, Chủ tịch Hiệp hội Bác sĩ Y tế Công cộng Israel, cho biết. "Những gì các nghiên cứu này đang cho chúng ta thấy là vaccine có tác dụng bảo vệ rất tốt trước bệnh tật và nguy cơ tử vong. Đó là một tin tuyệt vời cho thế giới".

Song nghiên cứu vẫn chưa trả lời được một số câu hỏi cấp thiết, bao gồm hiệu quả của vaccine trước các biến chủng mới của virus. Các chuyên gia cũng đang tranh luận về mức độ lây nhiễm virus sau khi một người được tiêm chủng, vấn đề quan trọng trong việc làm chậm sự lây lan của bệnh.

Israel cũng chưa trở thành hình mẫu mà thế giới khao khát về việc quay trở lại cuộc sống bình thường. Tỷ lệ lây nhiễm tại nước này vẫn ở mức cao, rõ ràng là do sự xuất hiện của các biến chủng mới và việc một số cộng đồng không tuân thủ các quy định phòng dịch.

Tỷ lệ tiêm phòng ở những người Do Thái Chính thống cực đoan và một số khu dân cư Arab của Israel vẫn dưới mức trung bình. Tại các vùng lãnh thổ của Palestine bị Israel chiếm giữ trong cuộc chiến năm 1967, phần lớn dân cư vẫn chưa được tiêm chủng, và Israel đã phải đối mặt với những chỉ trích trong và ngoài nước vì không cung cấp thêm vaccine.

Những kết quả lạc quan

Tuy nhiên, hàng loạt thông tin lạc quan đã trấn an các quan chức y tế, những người lo lắng theo dõi khi loại vaccine mới được nghiên cứu và triển khai tiêm chủng trong vòng vài tháng, thay vì vài năm như thông thường.

Trong vòng vài tuần kể từ khi Israel tiêm vaccine cho người đầu tiên vào cuối tháng 12, các nghiên cứu nhanh đã được truyền thông thu thập, được tác giả đăng trên Twitter và được các tổ chức nghiên cứu công bố rộng rãi.

Một người selfie khi được tiêm vaccine tại Israel. Ảnh: Reuters.

Eran Segal, giáo sư tại Viện Khoa học Weizmann, đã đăng trên Twitter kết quả của một trong những nghiên cứu quan trọng đầu tiên vào đầu tháng 2 khi những người Israel lớn tuổi nhất - những người đầu tiên được tiêm ngừa - đã hoàn thành phác đồ tiêm hai mũi. Nhóm của ông phát hiện số ca nhiễm Covid mới trong số những người trên 60 tuổi sụt giảm 41%.

"Đó là phát hiện quan trọng nhất ở Israel cho đến nay - rằng khi nói đến việc bảo vệ hệ thống chăm sóc sức khỏe, vaccine đang chiến thắng", Ronni Gamzu, người đứng đầu Bệnh viện Sourasky ở Tel Aviv, một trong những bệnh viện lớn nhất đất nước, nói.

Ông Gamzu cho biết số lượng bệnh nhân Covid tại bệnh viện ông đã giảm hai phần ba trong 2 tháng. "Bạn vẫn có thể có tỷ lệ lây nhiễm cao, nhưng một khi bạn tiêm vaccine cho 90% số người trên 50 tuổi, bạn đang loại bỏ mối đe dọa thực sự của dịch bệnh", ông nói.

Một nghiên cứu lớn khác, do Bộ Y tế Israel và Pfizer đồng tiến hành, cho thấy tỷ lệ phát bệnh nghiêm trọng và tử vong ở những người được tiêm chủng đã giảm 93%.

Nghiên cứu, chưa được bình duyệt, cũng cho thấy việc tiêm chủng giúp giảm 90% sự lây truyền của virus, phát hiện được nhiều nhà khoa học ca ngợi là con đường quan trọng để đi đến miễn dịch cộng đồng. Song các chuyên gia khác tỏ ra nghi ngờ, lưu ý khó khăn trong việc phát hiện ca nhiễm không triệu chứng và cho rằng cần phải giám sát thêm các trường hợp này.

Để xác định tác động của vaccine trên toàn bộ dân số, các chuyên gia y tế đang phân tích dữ liệu của Israel theo độ tuổi, giới tính, vị trí và lịch sử sức khỏe trong 20 năm trở lại đây.

Kiểm soát không có nghĩa là loại bỏ

Việc triển khai vaccine nhanh chóng của Israel đang được theo dõi sát sao trên khắp thế giới, giữa lúc các quốc gia khác vật lộn với việc triển khai tại nước mình trong bối cảnh công chúng ngày càng mệt mỏi với các hạn chế phòng dịch.

Theo Zoe McLaren, phó giáo sư giảng dạy chính sách công tại Đại học Maryland, Mỹ, kết luận rõ ràng có thể rút ra từ những phát hiện ban đầu ở Israel là: "Hãy đổ tiền điên cuồng vào chương trình tiêm chủng, vì việc này sẽ chấm dứt đại dịch".

Người đã được tiêm vaccine đi xem biểu diễn ở Israel. Ảnh: Reuters.

Điều này nói lên rằng có sự khác biệt lớn giữa Israel và các quốc gia khác, và số lượng liều vaccine là một trong những khác biệt đó. Ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Mỹ, việc triển khai đã bị cản trở một phần do nguồn cung không đủ. Dân số nhỏ và hệ thống chăm sóc sức khỏe tập trung của Israel cũng khiến việc so sánh trở nên kém hiệu quả.

Dữ liệu từ Israel "cho thấy bạn có thể làm gì khi có một hệ thống y tế nguyên vẹn và một hệ thống y tế đơn giản hóa, tinh gọn như của Israel", Peter J. Hotez, chuyên gia về vaccine và các bệnh truyền nhiễm tại Đại học Y Baylor, cho biết. Kinh nghiệm ở Israel là lý do để hy vọng, ông nói, nhưng với các biến chủng virus mới đang lây lan, "điều đó có nghĩa là chúng ta phải tiến nhanh hơn".

Ngay cả ở chính Israel, tiêm chủng dường như đang chạy đua với một kẻ thù ngày càng đáng sợ.

Các quan chức Israel đang nới lỏng lệnh phong tỏa quốc gia lần thứ ba và đã đưa ra hệ thống "thẻ thông hành xanh" cho phép người đã được tiêm chủng tham dự các buổi hòa nhạc, đến phòng tập thể dục và tham gia các hoạt động thường nhật khác.

Song các sân bay, biên giới và một số trường học vẫn đóng cửa. Và khi những người trẻ tuổi đã đủ điều kiện để được tiêm vaccine - bất kỳ ai từ 16 tuổi trở lên đều có thể tiêm miễn phí - tốc độ tiêm chủng đã chậm lại. Các nhà dịch tễ học cảnh báo rằng Israel có thể còn lâu mới có thể bỏ quy định đeo khẩu trang và giới nghiêm.

"Chúng tôi đang kiểm soát được đại dịch", nhà dịch tễ học Levine nói. "Nhưng kiểm soát không có nghĩa là loại bỏ. Chúng tôi vẫn chưa đến mức đó".

Đông Phong