'Contagion' - câu chuyện bệnh dịch lan tỏa từ 'bệnh nhân số 0'

Trên đường quay về nhà ở thành phố miền trung nước Mỹ Minneapolis sau chuyến công tác ở Hong Kong, Beth Emhoff (Gwyneth Paltrow) chợt nhận thấy mình có dấu hiệu mắc bệnh cảm cúm.

Contagion là bộ phim lấy đề tài dịch bệnh, với lời đề tựa "Không gì lan tỏa mạnh hơn nỗi sợ hãi".

Dù nhanh chóng được người chồng tận tụy Mitch (Matt Damon) đưa tới bệnh viện, Beth vẫn qua đời khi gục ngã ngay trong căn nhà thân thương chỉ vài ngày sau đó.

Chưa dừng lại, cậu con trai riêng Clark cũng lìa đời vì căn bệnh lạ quái ác lây từ người mẹ, bỏ lại Mitch và cô con gái Jory chống chọi với xã hội đang ngày một hỗn loạn vì cơn đại dịch đang dần lan tràn từ “bệnh nhân số 0” Beth Emhoff.

Đối mặt với căn bệnh lạ không rõ nguồn gốc và vô phương cứu chữa, tiến sĩ Ellis Cheever (Laurence Fishburne) - lãnh đạo cấp cao về kiểm soát bệnh truyền nhiễm của Trung tâm kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ CDC - lập tức phái tiến sĩ Erin Mears (Kate Winslet) đi tìm bằng được “bệnh nhân số 0” - nguồn cơn của nỗi khiếp đảm đối với người dân Mỹ trong dịp Lễ Tạ ơn.

Xác định được danh tính của Beth Emhoff, nhưng chính Mears cũng nhanh chóng đổ bệnh và bỏ mạng vì căn bệnh quái ác mà chưa kịp quay trở về CDC để lên phương án phòng chống và dập dịch. Bản thân tổ chức nay cũng bất lực khi loại virus lạ cứ thế hoành hành khắp nước Mỹ khiến hàng triệu người chết, cũng như làm đảo lộn trật tự xã hội và chính trị của cả một cường quốc.

Tia sáng cuối đường hầm chỉ lóe lên khi tại CDC, tiến sĩ Ally Hextall (Jennifer Ehle) với sự hỗ trợ của giáo sư Ian Sussman (Elliott Gould) xác định thành công điểm khởi phát của căn bệnh: một loại virus có bộ gene mang nguồn gốc trộn lẫn từ lợn và dơi với cái tên Meningoencephalitis Virus One (MEV-1).

Mọi chuyện bắt đầu từ căn bệnh vô phương cứu chữa mà Beth Emhoff mắc phải.

Tuy nhiên, trong khi Hextall hay Leonora Orantes (Marion Cotillard) - chuyên gia dịch tễ của Tổ chức Y tế Thế giới - đang nỗ lực hết mình để tìm ra vắc xin chữa đại dịch MEV-1, thì những phần tử ngáng đường như gã “blogger” Alan Krumwiede (Jude Law) lại đưa ra vô số tin giả về những loại “thuốc thần” mà hàng triệu người bệnh trên toàn thế giới đang khao khát từng ngày, từng giờ.

Liệu trong một thế giới đảo lộn bởi nỗi sợ hãi từ cơn đại dịch, sức mạnh của khoa học, của lương tâm từ những chuyên gia như Hextall hay Orantes sẽ chiến thắng? Hay Krumwiede và những kẻ cơ hội sống bám trên nỗi đau của hàng triệu con người sẽ tiếp tục khiến cơn đại dịch ngày một lan tràn?

Một cách tiếp cận khác lạ

Dịch hạch đen, cúm Tây Ban Nha, HIV/AIDS, và rất nhiều loại bệnh truyền nhiễm khác đã đi vào lịch sử nhân loại như những cái tên ám ảnh gây ra cái chết cho hàng triệu, thậm chí là hàng chục triệu con người.

Joshua Lederberg - nhà nghiên cứu sinh học phân tử từng giành giải Nobel - đã nhận xét một cách thẳng thắn rằng: The single biggest threat to man's continued dominance on this planet is the virus (tạm dịch: Mối đe dọa lớn nhất cho sự thống trị liên tục của loài người trên hành tinh này chính là virus).

Câu nói sau này được đạo diễn Wolfgang Petersen sử dụng để mở đầu cho bộ phim về đại dịch của ông có nhan đề Outbreak (1995). Không chỉ Outbreak, sức tàn phá khủng khiếp của virus và những đại dịch truyền nhiễm do chúng gây ra luôn luôn là đề tài được Hollywood quan tâm và khai thác qua nhiều tác phẩm xuất sắc như 12 Monkeys (1995), bộ đôi phim 28 Days Later (2002) và 28 Weeks Later (2007), hay I Am Legend (2007).

Việc tiếp cận đề tài thảm họa từ ngày đầu của dịch bệnh đem tới sự khác biệt cho Contagion.

Điểm chung của nhóm tác phẩm khoa học giả tưởng kể trên là các nhà làm phim thường tập trung khai thác khía cạnh sự đơn độc của những người sống sót trong một xã hội thời “hậu diệt vong” không còn trật tự, rất ít tài nguyên, nhưng vô số hiểm nguy đến từ bệnh dịch, đến từ những người đã chết, và đến từ cả những người còn sống khác.

Cũng là tác phẩm nói về một đại dịch giả tưởng do MEV-1 - loại virus truyền từ dơi và lợn - gây ra, nhưng Contagion của đạo diễn Steven Soderbergh lại tiếp cận vấn đề theo một cách rất khác. Đó là thời khắc đầu tiên của một cơn đại dịch, khi xã hội không chỉ xáo trộn bởi những cái chết đến từ căn bệnh quái ác, mà còn từ nỗi sợ hãi mang tính bản năng của mỗi người khi đứng trước những tử thần không tên, không dáng hình, không phương án ngăn chặn.

Với một kịch bản có chất lượng khoa học rất cao do nhà sản xuất của An Inconvenient Truth - Scott Z. Burns - chấp bút, Steven Soderbergh đã sử dụng cách tiếp cận kiểu “giả tài liệu” với phong cách quay và dựng phim mang hơi hướm thực tế mà ông từng áp dụng thành công với Traffic (2000), để tạo ra một Contagion hết sức gai góc và gần gũi với những gì xảy ra ngoài đời thực khi xã hội hiện đại phải đối mặt với những cơn đại dịch như Ebola hay H5N1.

Những điều đáng sợ hơn cả bệnh dịch

Với nhiều khán giả, có thể nhịp phim cực nhanh với rất nhiều nhân vật và tuyến truyện sẽ khiến Contagion trở thành một tác phẩm không dễ để thưởng thức, thậm chí khó để theo dõi.

Nhưng với những ai quan tâm đến kịch bản thực tế nào sẽ xảy ra khi một chủng virus chết chóc mới xuất hiện, hay câu chuyện về cách phản ứng rất khác nhau giữa những người bình thường và các chuyên gia khi phải đối diện với một căn bệnh không tên vô phương cứu chữa, và cách những “người có ảnh hưởng” trên mạng xã hội lợi dụng sự cả tin và nỗi khiếp sợ của công chúng để kiếm chác, thì tác phẩm ra đời năm 2011 của đạo diễn Steven Soderbergh lại là một lựa chọn không thể phù hợp hơn.

Bộ phim cho thấy nhân loại sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề từ một dịch bệnh gây ra.

Loại bỏ phương pháp kịch tính hóa những bi kịch của nhân vật kiểu Hollywood một cách không cần thiết, sẵn sàng “kết liễu” các nhân vật bất chấp việc diễn viên thủ vai là ngôi sao hàng đầu của điện ảnh thế giới, Steven Soderbergh khiến khán giả chẳng thể ngồi yên khi phải chứng kiến ranh giới bị xóa nhòa giữa sự sống và cái chết, giữa sự thật khoa học và tin giả của những “người có ảnh hưởng”, giữa lòng tin vào nhân tính và sự tham lam đầy tính bản năng. Tất cả đều gây ra bởi một thủ phạm nhỏ bé nhưng có sức tàn phá khủng khiếp: virus.

Mối đe dọa lớn nhất cho sự tồn tại của loài người trên Trái đất là virus. Joshua Lederberg đã đưa ra lời cảnh báo như vậy dựa trên sự biến đổi khôn lường của các chủng virus và khả năng lây lan khó lòng kiểm soát của chúng trong một thế giới toàn cầu hóa nơi con người - vật chủ tiềm năng cho những loại virus chết chóc - được tự do di chuyển, tiếp xúc, và truyền bệnh.

Khán giả có thể thấy rất rõ điều đó qua Contagion - một bộ phim khắc họa trung thực và khoa học cách thức chủng virus giả tưởng MEV-1 xâm nhập, gặm nhấm, và tàn phá xã hội hiện đại của con người.

Nhưng không dừng lại ở đó, Contagion còn đưa ra một lời cảnh báo quan trọng khác. Đó là nỗi sợ hãi quá mức của đám đông, đó là sự tham lam của một số người sẵn sàng đạp lên nỗi đau của người khác ở thời điểm tao loạn vì bệnh dịch.

Và trên hết, sự độc ác của con người khi đối xử với thiên nhiên, với nguồn sống của mọi xã hội chính là nguồn cơn, và là chất xúc tác để biến những con virus nhỏ bé trở thành những đại dịch không thể nào kiểm soát với sức phá hủy vượt qua sức chống chọi của bất cứ quốc gia, dân tộc nào.

Việt Phương