'Content' bệnh nhân và trách nhiệm của ngành y tế

Dưới góc nhìn của VOV Giao thông, trong một xã hội văn minh, tôn trọng quyền riêng tư không phải là lựa chọn mà là nguyên tắc đạo đức tối thiểu. Trong môi trường y tế, nơi con người tìm đến để được chữa lành, thì sự tôn trọng đó càng phải được đặt lên hàng đầu.

Một người đàn ông nằm co quắp trên cáng, một bé gái ngất xỉu giữa sân trường, khuôn mặt họ tái nhợt lộ rõ trên màn hình điện thoại. Mới đây, đoạn video ghi lại quá trình bác sĩ gây mê cho bệnh nhân đã lan truyền với tốc độ chóng mặt.

Ở đó, người bệnh không có cơ hội được từ chối. Họ bị phơi bày, ngắm nhìn, thậm chí bị bình phẩm như những nhân vật chính bất đắc dĩ trong một show diễn không vé mời.

Đáng sợ hơn là cái cách nó đang được bình thường hóa, thậm chí hợp lý hóa bằng vỏ bọc “giáo dục sức khỏe”, “truyền thông y khoa” hay “lan tỏa kiến thức”. Ngạc nhiên hơn là chính những người mặc blouse trắng - biểu tượng của y đức và nhân văn, lại trở thành “đạo diễn” của các đoạn video để tăng lượt tương tác và xây dựng hình ảnh cá nhân.

Trong khi đó, bệnh nhân, những người chịu tổn thương về thể xác, có thể không biết mình trở thành “content”, hoặc đã đồng ý nhưng chưa thể lường trước hết những tổn thương tâm lý về sau khi hình ảnh cá nhân bị lan truyền trên không gian mạng.

Không ai có quyền đánh cắp khoảnh khắc đau đớn, yếu đuối của người khác để làm nội dung giải trí, truyền thông. Dù vô tình hay cố ý, dù hình ảnh rõ nét hay đã được làm mờ thì việc đăng tải hình ảnh bệnh nhân mà không có sự đồng thuận rõ ràng là hành vi vi phạm đạo đức và xâm phạm quyền cá nhân nghiêm trọng.

Nhân viên y tế cần tư vấn cho bệnh nhân ngay cả khi họ đồng thuận chia sẻ hình ảnh nhưng chưa lường hết tác động về sau, để bệnh nhân thực hiện được tốt nhất quyền riêng tư của mình (Ảnh minh họa: Meta AI)

Pháp luật đã có quy định cụ thể bảo vệ thông tin và hình ảnh cá nhân, đặc biệt trong lĩnh vực y tế. Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2023, Nghị định 117 năm 2020 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế đều chỉ rõ: mọi thông tin về bệnh nhân đều phải được bảo mật, trừ trường hợp có sự đồng ý hoặc vì lý do pháp lý. Tuy nhiên, trên thực tế, việc thực thi còn rất lỏng lẻo, hiếm thấy trường hợp vi phạm bị xử lý.

Sự lên tiếng của lãnh đạo ngành y tế TP.HCM mới đây là cần thiết, nhưng chưa đủ. Cần có những chế tài mạnh tay hơn, những hành động cụ thể hơn để răn đe và bảo vệ người bệnh, nhất là những người không có tiếng nói, không có khả năng tự vệ trong khoảnh khắc sinh tử.

Trách nhiệm trước hết thuộc về ngành y tế. Các cơ sở y tế cần siết chặt quy định nội bộ về bảo mật thông tin bệnh nhân. Mọi hành vi ghi hình, đăng tải nội dung liên quan quá trình thăm khám, điều trị phải có sự đồng ý bằng văn bản của người bệnh hoặc người giám hộ hợp pháp. Việc này không chỉ là bảo vệ đạo đức nghề nghiệp mà còn là tuân thủ pháp luật.

Ngoài việc siết chặt kiểm soát thực thi quy định, cần gắn trách nhiệm của người đứng đầu cơ sở y tế, bệnh viện, phòng khám nếu để xảy ra vi phạm về quyền riêng tư của bệnh nhân. Bản thân nhân viên y tế cần quán triệt quan điểm: bệnh nhân không chỉ là người yếu thế, người cần được chăm sóc, mà còn là khách hàng của mình trong quan hệ dịch vụ y tế. Họ cần được tôn trọng và đảm bảo các quyền của bệnh nhân, của khách hàng theo đúng quy định của pháp luật.

Song song đó, Bộ Y tế cần nhanh chóng cập nhật, bổ sung các quy định liên quan sử dụng mạng xã hội trong hoạt động chuyên môn, đặc biệt trong bối cảnh TikTok, Facebook, YouTube đang trở thành “sân khấu” để một số người hành nghề y thể hiện bản thân. Những ai vi phạm cần bị xử lý nghiêm, không chỉ nhắc nhở mà cần đình chỉ hoạt động, tước chứng chỉ hành nghề nếu tái phạm hoặc để lại hậu quả nghiêm trọng.

Ngoài việc siết chặt kiểm soát thực thi quy định, cần gắn trách nhiệm của người đứng đầu cơ sở y tế, bệnh viện, phòng khám nếu để xảy ra vi phạm (Ảnh minh họa: suckhoequangninh.vn)

Giáo dục y đức trong đào tạo ngành y cũng cần được củng cố. Tôn trọng sự riêng tư của bệnh nhân, không được tiết lộ các vấn đề của họ - một trong những nội dung của “Lời thề Hippocrates” ra đời cách đây gần 2.500 năm nhưng đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Không chỉ học cách chữa bệnh, các bác sĩ tương lai cần được trang bị nhận thức sâu sắc về quyền con người, về giới hạn của việc chia sẻ thông tin cá nhân trong môi trường số.

Một bác sĩ, nhân viên y tế giỏi không chỉ ở tay nghề mà còn ở cách họ tôn trọng và bảo vệ người bệnh. Đó là tư vấn cho bệnh nhân ngay cả khi họ đồng thuận chia sẻ hình ảnh nhưng chưa lường hết tác động về sau, để bệnh nhân thực hiện được tốt nhất quyền riêng tư của mình.

Truyền thông và các nền tảng mạng xã hội cũng không thể đứng ngoài. Các cơ quan báo chí, đơn vị quản lý mạng xã hội cần nâng cao trách nhiệm kiểm duyệt, có cơ chế giám sát nghiêm ngặt hơn đối với các nội dung có hình ảnh y tế. Những nội dung xâm phạm quyền riêng tư cần được gỡ bỏ ngay, đồng thời cảnh báo nhân viên vi phạm hoặc người dùng đã đăng tải nội dung.

Về phía người dùng mạng xã hội, đừng thả tim, chia sẻ hay bình luận vô cảm dưới những hình ảnh, đoạn video ghi lại khoảnh khắc đau đớn của ai đó. Bởi hôm nay bạn là khán giả, nhưng ngày mai bạn có thể là nhân vật chính. Bạn sẽ cảm thấy thế nào nếu hình ảnh mình trong trạng thái hoảng loạn bị đem ra bình luận, chia sẻ và gắn kèm những biểu tượng cảm xúc?

Thay vì hùa theo, hãy góp phần chấm dứt sự thờ ơ bằng cách lên tiếng trước những nội dung xâm phạm quyền riêng tư của người khác.

Ngành y và cả xã hội cần sớm nhìn thẳng vào thực tế quyền riêng tư của bệnh nhân đang bị xâm phạm hiện nay để có giải pháp đồng bộ và kịp thời, trước khi chiếc điện thoại tiếp theo lại ghi một khoảnh khắc đau đớn nào đó, trước khi một người nữa lại trở thành nạn nhân bất đắc dĩ của thời đại “content” không giới hạn.

Minh Hiếu/VOV-Giao thông