COP30: Cam kết chuyển đổi năng lượng gặp thách thức lớn

Quyết định Mutirão chưa tìm được tiếng nói chung về cơ chế thực hiện và khung thời gian cho quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu

Bức tranh toàn cảnh vẫn còn những khoảng trống

Văn kiện cuối cùng của COP30, được gọi là Quyết định Mutirão, là kết quả của 2 tuần đàm phán căng thẳng giữa gần 200 quốc gia. Sự đồng thuận đã được thiết lập để giữ vững cam kết lịch sử từ COP28 về việc "chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch" và tăng cường các mục tiêu về năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng.

Tuy nhiên, giới quan sát bày tỏ sự thất vọng khi văn kiện dự thảo cuối cùng đã loại bỏ việc đề cập đến lộ trình cụ thể để thực thi quá trình chuyển đổi này. Điều đó cho thấy, dù có sự thống nhất về mục tiêu, các bên vẫn chưa tìm được tiếng nói chung về cơ chế thực hiện và khung thời gian cho quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu.

Văn kiện dự thảo Quyết định Mutirão cuối cùng đã loại bỏ việc đề cập đến lộ trình cụ thể để thực thi quá trình chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch.

Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán bị trì hoãn do một sự cố hỏa hoạn tại khu vực trung tâm hội nghị, buộc các phái đoàn phải chạy đua với thời gian để đạt được thỏa thuận cuối cùng.

Nhu cầu cấp bách về lộ trình

Việc thiếu một lộ trình rõ ràng đã tạo ra một làn sóng phản ứng mạnh mẽ từ nhiều nhóm quốc gia. Hơn 80 nước, bao gồm cả các quốc gia dễ bị tổn thương bởi khí hậu và các nước phát triển, đã công khai ủng hộ việc xây dựng một khuôn khổ để thảo luận về lộ trình chuyển đổi này.

Các quốc gia này coi lộ trình là một "nguyên tắc không thể thỏa hiệp", bởi lẽ: Khoa học khí hậu khẳng định cần phải giảm phát thải nhanh chóng để giữ mục tiêu hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5°C. Mặt khác, việc xây dựng lộ trình sẽ củng cố lòng tin vào chủ nghĩa đa phương khí hậu và là bước tiến cần thiết để thực thi cam kết từ Đánh giá Toàn cầu tại COP28.

Một nhóm nước đã đề xuất một diễn đàn để tất cả các quốc gia có thể tham gia thảo luận về lộ trình chuyển đổi, nhằm đảm bảo sự công bằng và phù hợp với các chính sách quốc gia khác nhau.

Lên tiếng vì chất lượng và công bằng

Trong bối cảnh căng thẳng, tiếng nói của những người đấu tranh cho một quá trình chuyển đổi công bằng trở nên đặc biệt quan trọng.

Bộ trưởng Môi trường Colombia, bà Irene Vélez Torres, đã nhấn mạnh rằng thành công của hội nghị không thể được đánh giá bằng việc thông qua một văn kiện bằng mọi giá, mà phải nằm ở chất lượng của kết quả. Bà cho hay: "Thành công thực sự của COP này nằm ở chất lượng của kết quả. Việc thông qua một văn kiện yếu kém hoặc trống rỗng sẽ báo hiệu sự thất bại của chủ nghĩa đa phương khí hậu và là sự thất bại đối với các thế hệ tương lai".

Lời phát biểu này thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến khía cạnh công bằng và trách nhiệm với các thế hệ mai sau, một yếu tố then chốt trong ngoại giao khí hậu toàn cầu. Sự tập trung vào "chất lượng" thay vì "số lượng" cam kết chính là động lực thúc đẩy tính bền vững của các hành động khí hậu.

COP30 tại Belém đã đặt nền móng cho các cuộc đối thoại tiếp theo về chuyển đổi năng lượng.

Đâu là những thách thức còn lại?

Dù COP30 đã thành công trong việc giữ vững cam kết về hành động chung, song các vấn đề lớn mang tính hệ thống vẫn còn đó và sẽ tiếp tục được giải quyết tại các kỳ họp tiếp theo:

- Tài chính Khí hậu: Câu hỏi về việc các nước phát triển sẽ cung cấp bao nhiêu ngân sách để hỗ trợ các nước đang phát triển thích ứng với tác động khí hậu vẫn chưa được giải quyết triệt để.

- Tham vọng Quốc gia: Các kế hoạch khí hậu quốc gia (NDC) hiện tại vẫn chưa đủ mạnh để đạt mục tiêu 1,5°C.

- Chuyển đổi Công bằng: Cần có cơ chế cụ thể để đảm bảo quá trình chuyển đổi năng lượng không gây ra gánh nặng cho các cộng đồng dễ bị tổn thương và tạo ra sự bất bình đẳng mới.

COP30 tại Belém đã đặt nền móng cho các cuộc đối thoại tiếp theo về chuyển đổi năng lượng, song cũng cho thấy rõ ràng rằng việc biến các mục tiêu thành hành động cụ thể đòi hỏi sự thỏa hiệp và ý chí chính trị lớn hơn bao giờ hết.

Nguồn: STG

Kim Thanh (tổng hợp)