CSGD muốn mở ngành Vi mạch bán dẫn nhưng khó đáp ứng yêu cầu về TS chủ trì ngành

Ngành công nghiệp bán dẫn đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu. Việt Nam đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ để trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng này. Trước yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xây dựng dự thảo Chuẩn chương trình đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ về vi mạch bán dẫn, tạo nền tảng cho việc mở ngành tại các cơ sở giáo dục đại học.

Tuy nhiên, việc mở ngành Vi mạch bán dẫn tại các cơ sở giáo dục đang đối mặt với một rào cản lớn do đây là ngành mới ở Việt Nam, khó đáp ứng yêu cầu có tiến sĩ ngành phù hợp làm giảng viên cơ hữu. Vấn đề này là khó khăn chung của nhiều trường đại học có ý định đào tạo ngành Vi mạch bán dẫn.

Thách thức đảm bảo đủ nhân lực để mở ngành Vi mạch bán dẫn

Theo dự thảo, các trường muốn mở ngành Vi mạch bán dẫn trình độ đại học phải đáp ứng tiêu chí “có ít nhất 01 tiến sĩ ngành phù hợp là giảng viên cơ hữu có kinh nghiệm quản lý đào tạo hoặc giảng dạy đại học tối thiểu 03 năm trở lên, có năng lực trong xây dựng, thiết kế và thực hiện chương trình để chủ trì xây dựng, tổ chức thực hiện chương trình đào tạo”. Điều này đặt ra một bài toán nan giải bởi thực tế số lượng tiến sĩ có chuyên môn phù hợp để đào tạo ngành Vi mạch bán dẫn ở Việt Nam hiện nay rất ít.

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Đỗ Khắc Thanh - Hiệu trưởng Trường Đại học Hùng Vương (Việt Trì, Phú Thọ) thừa nhận nhà trường gặp khó khăn về nhân lực đảm bảo đủ yêu cầu mở ngành. Tuy nhiên, nhà trường đã có kế hoạch để giải quyết vấn đề này.

Tiến sĩ Đỗ Khắc Thanh - Hiệu trưởng Trường Đại học Hùng Vương. (Ảnh: NVCC)

“Công nghệ vi mạch bán dẫn là một ngành công nghiệp và cũng là một lĩnh vực khoa học - kỹ thuật rất quan trọng. Nhân lực phục vụ ngành công nghiệp này được đào tạo từ rất nhiều ngành đào tạo. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố dự thảo danh mục 75 ngành đào tạo phục vụ nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn hiện nay, chưa kể các ngành được phép thực hiện thí điểm hoặc bổ sung vào danh mục đào tạo.

Trường Đại học Hùng Vương là trường đại học công lập, đào tạo đa ngành. Xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên có đủ năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu đào tạo là ưu tiên hàng đầu của nhà trường. Nhà trường có nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực thúc đẩy giảng viên đi học nâng cao trình độ, thu hút giảng viên có trình độ cao. Quy định điều kiện mở ngành phải có tiến sĩ đúng ngành là khó khăn chung của nhiều trường đại học khi mở một ngành đào tạo mới. Tuy nhiên, Trường Đại học Hùng Vương hiện có một số điều kiện thuận lợi để tham gia đào tạo nhân lực ngành này.

Theo đó, trường hiện đang đào tạo ngành Công nghệ kỹ thuật cơ khí, Công nghệ kỹ thuật điện, điện tử và Công nghệ thông tin là các ngành đào tạo có tham gia cung cấp nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn. Thay vì tiếp cận theo hướng mở ngành mới, Trường Đại học Hùng Vương có thể bổ sung đào tạo theo hướng mở chuyên ngành trên cơ sở các ngành đang đào tạo, điều này đảm bảo quy định hiện hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo”, thầy Thanh cho hay.

Việc phải đáp ứng yêu cầu về tiến sĩ chủ trì ngành cũng là khó khăn đối với Trường Đại học Phạm Văn Đồng (Quảng Ngãi) khi muốn mở ngành liên quan đến vi mạch bán dẫn. Theo Tiến sĩ Nguyễn Đức Hoàng, phó hiệu trưởng nhà trường, một trong những điều kiện quan trọng để mở ngành Vi mạch bán dẫn là phải đáp ứng đủ số lượng giảng viên cơ hữu và có giảng viên tiến sĩ đúng ngành chủ trì. Tuy nhiên, hiện tại, trường chưa đáp ứng được yêu cầu này. Hiện nay, trường mới chỉ đào tạo ngành Kỹ thuật Điện - Điện tử, và trong tương lai, sau một thời gian tích lũy kinh nghiệm giảng dạy, trường sẽ định hướng phát triển ngành Vi mạch bán dẫn.

“Về công tác tuyển dụng, thu hút và giữ chân đội ngũ giảng viên có chuyên môn cao trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn, trường vẫn thực hiện tuyển dụng hàng năm theo kế hoạch bổ sung nhân sự cho các ngành hiện có và dự kiến mở ngành mới. Dù có định hướng phát triển ngành Vi mạch bán dẫn, nhưng do chưa đủ điều kiện cần thiết về nhân sự và cơ sở vật chất, trường vẫn chưa thể triển khai đào tạo trong giai đoạn này”, thầy Hoàng cho hay.

Cũng trong dự thảo, yêu cầu bổ sung nâng cao của đội ngũ giảng viên ở phần đào tạo thạc sĩ quy định: “Giảng viên hướng dẫn luận văn phải có công bố khoa học hoặc kinh nghiệm thực tiễn chuyên sâu trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn, phù hợp với định hướng nghiên cứu hoặc ứng dụng của học viên. Cơ sở đào tạo phải có cơ chế hợp tác nghiên cứu, đào tạo với doanh nghiệp, viện nghiên cứu trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn để tăng cường chất lượng đào tạo và kết nối thực tiễn”.

Chia sẻ về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh - Trưởng phòng, Phòng đào tạo Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long cho biết: “Yêu cầu về công bố khoa học đối với giảng viên hướng dẫn luận văn trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn đang là một thách thức chung đối với hầu hết các cơ sở đào tạo, và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long cũng không nằm ngoài thực trạng này. Tuy nhiên, trong thời gian tới, nhà trường sẽ đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu và đào tạo với các doanh nghiệp cũng như các viện nghiên cứu nhằm từng bước khắc phục khó khăn, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ngành Vi mạch bán dẫn.

Đối với doanh nghiệp, nhà trường sẽ tập trung triển khai hợp tác đào tạo theo nhu cầu thực tế, xây dựng chương trình giảng dạy bám sát chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn của Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2050, đặc biệt là tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Ngoài ra, trường cũng sẽ tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn theo yêu cầu của doanh nghiệp, đồng thời bổ sung kiến thức chuyên môn về vi mạch bán dẫn cho sinh viên và người lao động có nền tảng trong các lĩnh vực như Kỹ thuật điện - điện tử, Kỹ thuật điều khiển và tự động hóa, Công nghệ thông tin, Khoa học máy tính, Cơ khí - Cơ điện tử”.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh - Trưởng phòng, Phòng Đào tạo Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long. (Ảnh: NVCC)

Bên cạnh đó, Trưởng phòng, Phòng đào tạo Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long cũng cho biết, sẽ tăng cường mời các chuyên gia từ doanh nghiệp tham gia giảng dạy, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Đồng thời kêu gọi đầu tư trang thiết bị, hợp tác xây dựng phòng thí nghiệm phục vụ nghiên cứu chung giữa nhà trường và doanh nghiệp, góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu và đào tạo trong lĩnh vực này.

Đối với các viện nghiên cứu trong và ngoài nước, nhà trường sẽ chú trọng hai hướng chính: hợp tác trong trao đổi giảng viên, sinh viên và hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ. Sự hợp tác này không chỉ giúp nâng cao chất lượng đào tạo mà còn thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học, tạo điều kiện cho giảng viên và sinh viên tiếp cận với những công nghệ tiên tiến, từ đó góp phần phát triển ngành Vi mạch bán dẫn tại Việt Nam.

Đồng quan điểm, Hiệu trưởng Trường Đại học Hùng Vương khẳng định: “Trong quá trình triển khai đào tạo, nhà trường đang phải đối mặt với một số khó khăn nhất định. Một trong những thách thức lớn nhất chính là sự hạn chế về đội ngũ giảng viên chuyên sâu. Vi mạch bán dẫn là lĩnh vực có tính chuyên môn cao, đòi hỏi nền tảng kiến thức sâu rộng cũng như kinh nghiệm thực tế vững chắc.

Hiện tại, số lượng giảng viên có công bố quốc tế hoặc đã từng làm việc trong môi trường công nghiệp chuyên sâu vẫn còn khá ít. Trong khi đó, phần lớn nhân lực chất lượng cao của ngành đang tập trung tại các doanh nghiệp, khu công nghệ cao hoặc lựa chọn theo học, làm việc tại nước ngoài, khiến quá trình tuyển dụng giảng viên đáp ứng yêu cầu trở nên khó khăn hơn.

Bên cạnh đó, việc thu hút chuyên gia từ doanh nghiệp tham gia giảng dạy cũng gặp không ít trở ngại. Dù nhà trường luôn nỗ lực mời chuyên gia từ doanh nghiệp, viện nghiên cứu để tham gia giảng dạy hoặc hướng dẫn luận văn, nhưng quá trình này vẫn chưa đạt được hiệu quả như mong muốn”.

Thầy Thanh cũng cho biết thêm, Trường Đại học Hùng Vương đang từng bước triển khai nhiều giải pháp chiến lược nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu. Trước hết, nhà trường đẩy mạnh việc mời giảng viên thỉnh giảng và chuyên gia trong và ngoài nước tham gia vào công tác giảng dạy, góp phần bổ sung nguồn nhân lực giảng viên có chuyên môn cao.

Song song với đó, nhà trường cũng tích cực thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn thông qua việc triển khai các đề tài cấp trường, cấp bộ nhằm nâng cao trình độ chuyên môn của cả giảng viên và sinh viên.

Bên cạnh đó, việc mở rộng hợp tác với doanh nghiệp trong ngành bán dẫn cũng được xem là một giải pháp quan trọng. Việc hợp tác này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên tham gia thực tập, làm đề tài tốt nghiệp mà còn giúp tăng cường tính ứng dụng thực tiễn trong chương trình đào tạo.

Nỗ lực thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao ngành Vi mạch bán dẫn

Một nội dung khác được đề cập trong dự thảo là yêu cầu đảm bảo số lượng giảng viên. Cụ thể, với đào tạo kỹ sư (bậc 7) có quy định nhà trường cần “có đủ số lượng giảng viên để đảm bảo tỷ lệ sinh viên trên giảng viên không vượt quá mức quy định là 15 sinh viên/1 giảng viên quy đổi cho các ngành về vi mạch bán dẫn đáp ứng các quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo”. Với trường đã thiếu giảng viên đúng ngành, việc đáp ứng quy định này càng trở nên khó khăn hơn.

Nói về vấn đề này, Tiến sĩ Đỗ Khắc Thanh chia sẻ: “Việc tìm kiếm, tuyển dụng giảng viên có chuyên môn phù hợp trong lĩnh vực này là một thách thức, khó khăn chung cho tất cả các trường đại học. Trường Đại học Hùng Vương đang thực hiện đồng bộ một số giải pháp tăng cường số lượng và chất lượng đội ngũ giảng viên trình độ cao một cách chủ động.

Thứ nhất, phát triển từ nguồn giảng viên của nhà trường: nhà trường có các chế độ chính sách phù hợp để cử các giảng viên trình độ cao thuộc các lĩnh vực nhà trường đang đào tạo như Công nghệ kỹ thuật cơ khí, Công nghệ kỹ thuật điện, điện tử và Công nghệ thông tin tham gia cập nhật kiến thức về đào tạo ngành vi mạch bán dẫn. Nhà trường hỗ trợ 100% học phí, hỗ trợ tiền tài liệu, ưu tiên giao đề tài nghiên cứu khoa học cho giảng viên đi học,...

Thứ hai, tăng cường hợp tác với các trường đại học lớn, các công ty công nghệ đặc biệt là trong ngành vi mạch bán dẫn. Điều này không chỉ giúp sinh viên tiếp cận với thực tế ngành mà còn mở ra cơ hội cho giảng viên tham gia vào những dự án nghiên cứu, đào tạo nâng cao.

Thứ ba, liên tục tuyển dụng và thu hút giảng viên trình độ cao: Triển khai chính sách ưu đãi, đãi ngộ tốt để thu hút giảng viên có chuyên môn sâu. Các chế độ đãi ngộ hợp lý cùng với môi trường làm việc sáng tạo, năng động sẽ giúp giữ chân đội ngũ giảng viên lâu dài”.

Trong khi đó, Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh cho biết dù nhà trường có thể đáp ứng yêu cầu về số lượng giảng viên để mở ngành Vi mạch bán dẫn theo dự thảo, nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc tuyển dụng, thu hút và giữ chân đội ngũ giảng viên, chuyên gia có chuyên môn cao.

Giảng viên và sinh viên Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long. (Ảnh: website nhà trường)

“Công nghệ bán dẫn là lĩnh vực có sự tham gia của nhiều ngành nghề khác nhau, trong đó có những ngành vốn là thế mạnh đào tạo của Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long. Nhờ đó, nhà trường hoàn toàn có khả năng đáp ứng yêu cầu về tỉ lệ 15 sinh viên/giảng viên theo quy định đào tạo kỹ sư (bậc 7).

Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn mà các trường đại học tại Việt Nam đang phải đối mặt chính là việc tuyển dụng, thu hút và giữ chân đội ngũ giảng viên, chuyên gia có chuyên môn cao trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ sự khan hiếm nhân lực chất lượng cao trong ngành này.

Nhằm giải quyết khó khăn trên, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long sẽ triển khai nhiều chiến lược đồng bộ. Trước hết, nhà trường tập trung tuyển dụng giảng viên và chuyên gia quốc tế có kinh nghiệm về thiết kế, kiểm thử, đóng gói vi mạch, sản xuất thiết bị cũng như nguyên vật liệu liên quan. Đồng thời, nhà trường sẽ mời chuyên gia đang làm việc tại các công ty bán dẫn trong nước tham gia giảng dạy dưới hình thức thỉnh giảng hoặc hướng dẫn chuyên đề cho sinh viên, nhằm tăng cường tính thực tiễn trong chương trình đào tạo.

Bên cạnh đó, trường cũng chú trọng tuyển dụng những giảng viên có trình độ chuyên môn cao trong lĩnh vực thiết kế vi mạch, bán dẫn và các ngành liên quan, đồng thời áp dụng chính sách đãi ngộ hợp lý nhằm thu hút nhân tài.

Để nâng cao chất lượng giảng dạy, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long sẽ tích cực ký kết hợp tác với các đơn vị ở những quốc gia có ngành vi mạch phát triển, tạo điều kiện để giảng viên tiếp tục được đào tạo chuyên sâu.

Ngoài ra, việc mở rộng hợp tác với doanh nghiệp, các trường đại học và viện nghiên cứu cũng sẽ được đẩy mạnh, góp phần thúc đẩy hoạt động trao đổi giảng viên và sinh viên, giúp nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn”, thầy Minh khẳng định.

Với những chiến lược bài bản và đồng bộ, đại diện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long tin rằng những khó khăn về nguồn nhân lực trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn sẽ từng bước được tháo gỡ, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam.

Đình Nam