Cú hích trong hoạt động thi hành án của thừa phát lại

Dự thảo Luật THADS sửa đổi dự kiến sẽ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV.

Luật THADS hiện hành không quy định về hoạt động của văn phòng thừa phát lại và thừa phát lại, và chế định này được thực hiện theo Nghị định số 08/2020 của Chính phủ. Tuy nhiên, dự thảo Luật THADS sửa đổi đã dành mục 2 Chương II để quy định về Thừa hành viên (đổi tên từ lực lượng thừa phát lại) và Văn phòng THADS (Đổi tên từ Văn phòng thừa phát lại).

Dự thảo Luật THADS sửa đổi đã đề xuất những công việc mà Văn phòng THADS, thừa hành viên được thực hiện, như: Được phép tổ chức THA theo quy định; xác minh điều kiện THA theo yêu cầu và cưỡng chế THA...

Thừa phát lại trong một buổi làm việc. Ảnh: SONG MAI

Bước tiến rõ rệt, cụ thể chủ trương xã hội hóa

Theo thừa phát lại (TPL) Nguyễn Tiến Pháp (Phó Chủ tịch Hội TPL TP.HCM, Trưởng Văn phòng TPL Sài Gòn), việc quy định địa vị pháp lý, thẩm quyền THA của TPL (thừa hành viên) trong Dự thảo Luật là một bước tiến rõ rệt, cụ thể chủ trương xã hội hóa công tác THADS, xây dựng hành lang pháp lý vững chắc cho công tác tổ chức THADS của TPL.

TPL Hoàng Đức Hoài, Phó Trưởng Văn phòng TPL Bến Thành, cho rằng hoạt động THADS của TPL chính thức được luật hóa, quy định trong Chương II của Dự thảo Luật. Điều này tạo hành lang pháp lý vững chắc để THA, góp phần gỡ bỏ vướng mắc trong thực tiễn "Văn phòng TPL không phải là cơ quan THA" để gây khó khăn hoặc từ chối hợp tác trong khi THA.

Dự thảo Luật đã trao quyền chủ động cho thừa phát lại trong quá trình THA. Chẳng hạn, khoản 4 Điều 30 Dự thảo Luật đã cho thừa hành viên chủ động ban hành quyết định về THA, trong khi quy định hiện hành tại điểm a khoản 1 Điều 52 Nghị định số 08/2020, TPL chỉ đề nghị Thủ trưởng cơ quan THADS ban hành Quyết định thi hành án.

Thừa hành viên được áp dụng biện pháp bảo đảm THA, biện pháp cưỡng chế THA theo điểm c khoản 4 Điều 29 Dự thảo Luật, trong khi quy định hiện hành không cho phép.

"Việc cho phép TPL áp dụng biện pháp bảo đảm và cưỡng chế là các công cụ giúp việc THA hiệu quả. Gỡ bỏ các rào cản và nếu được thông qua, sẽ tạo một cú hích rất lớn trong hoạt động THA của thừa phát lại" - TPL Hoàng Đức Hoài cho biết.

Cần có cơ chế tránh việc lạm quyền

Về nguồn lực, nghiệp vụ và nhân sự để đảm bảo tổ chức THA, TPL Hoàng Đức Hoài cho rằng trong trường hợp được trao quyền, do các văn phòng TPL trước nay chưa thực hiện THA, không có nhân sự xuất phát từ cơ quan THA công, bước đầu sẽ gặp nhiều khó khăn và có thể dẫn đến sai sót về mặt nghiệp vụ.

Để giải quyết việc này, TPL Hoàng Đức Hoài đã đề xuất các giải pháp, cơ chế để thừa phát lại làm tốt chức năng. Cụ thể, về con người, có thể yêu cầu văn phòng TPL (trong khoảng 2 năm đầu từ khi Luật có hiệu lực), nếu muốn tổ chức THA, tối thiểu phải có một nhân sự từng làm chấp hành viên tại cơ quan THADS.

Ngoài ra, đội ngũ TPL cần có số năm kinh nghiệm tương xứng, như đã công tác pháp luật từ 7 năm trở lên. Bởi vì, hoạt động thi hành án rất phức tạp, đòi hỏi độ chín về mặt pháp luật và kinh nghiệm xã hội trong khi TPL chỉ cần đủ 3 năm kinh nghiệm pháp luật từ khi tốt nghiệp đại học là có thể đề nghị bổ nhiệm.

Về nghiệp vụ, các thừa phát lại, thư ký nghiệp vụ hiện hữu (chưa từng làm tại cơ quan THADS công) cần trải qua một khóa bồi dưỡng bắt buộc về nghiệp vụ THA mới đủ điều kiện thụ lý hồ sơ THA.

Về cơ chế giám sát, cần tăng cường vai trò kiểm tra, giám sát của cơ quan nhà nước đặc biệt là của Sở Tư pháp và VKS trong quá trình TPL tổ chức THA để hạn chế các sai sót.

TPL Hoàng Đức Hoài cho rằng không riêng lĩnh vực THA, quyền lực công được giao cho tư nhân nhưng không có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ thì dễ xảy ra việc bị lạm quyền, tiêu cực.

Ông Hoài đề xuất hai nhóm giải pháp đảm bảo sự kiểm tra, giám sát liên tục và hiệu quả hoạt động thừa phát lại, cụ thể:

Nhóm 1: Quy định chặt chẽ cơ chế kiểm tra, giám sát hoạt động thừa phát lại như tăng cường vai trò của viện kiểm sát trong hoạt động kiểm tra giám sát. Quy định rõ về cơ chế báo cáo, thông tin của thừa phát lại cho cơ quan THA công, viện kiểm sát.

Nhóm 2: Quy định chi tiết và đủ sức răn đe các chế tài xử phạt và bồi thường vật chất khi thừa phát lại vi phạm trong hoạt động THA.

Cùng vấn đề trên, TPL Nguyễn Tiến Pháp cho rằng khi được nhà nước giao quyền, được quy định cơ chế bảo đảm thực thi một cách cụ thể trong luật, với cơ chế xã hội hóa, thừa phát lại sẽ tổ chức tốt công tác THADS.

Đây cũng là quy luật phát triển của mà nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là các nước Đông Âu khi chuyển đổi mô hình từ THA nhà nước chuyển sang xã hội hóa với mô hình thừa phát lại, tiết kiệm ngân sách, giảm tải cho cơ quan nhà nước... nhưng vẫn mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và không gây xáo trộn trong hệ thống tư pháp.

SONG MAI