Cú sốc bắt giam Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm và cuộc chiến chống hàng giả

Những con số biết nói

Ngày 28.8.2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố, bắt tạm giam bà Trần Việt Nga – Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, cùng hai thuộc cấp về tội Nhận hối lộ theo khoản 4, Điều 354 Bộ luật Hình sự. Đồng thời, cơ quan điều tra cũng áp dụng biện pháp ngăn chặn đối với hai chuyên viên khác thuộc Cục.

Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm Bộ Y tế bị khởi tố, bắt tạm giam (Ảnh: Bộ Y tế)

Kết quả điều tra bước đầu cho thấy, các bị can đã lợi dụng chức vụ để nhận tiền, hợp thức hóa hồ sơ, cấp giấy xác nhận tiêu chuẩn cho nhiều sản phẩm thực phẩm chức năng không đủ điều kiện lưu hành. Đây là cú sốc lớn, bởi Cục An toàn thực phẩm vốn là đơn vị “gác cửa” bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, nay chính người đứng đầu lại vướng vòng lao lý vì tiếp tay cho hàng giả.

Để đấu tranh quyết liệt với hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, ngày 15.5.2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 65/CĐ-TTg, phát động đợt cao điểm phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên toàn quốc. Ban Chỉ đạo 389 quốc gia được giao trọng trách chỉ huy chiến dịch, hàng loạt lực lượng như công an, hải quan, quản lý thị trường được huy động, đồng loạt kiểm tra các “điểm nóng” từ chợ truyền thống, kho bãi đến sàn thương mại điện tử.

Kết quả sơ kết đợt cao điểm do Ban Chỉ đạo 389 quốc gia công bố ngày 23.6.2025 cho thấy mức độ quyết liệt chưa từng có: 10.437 vụ việc vi phạm bị phát hiện và xử lý, số tiền nộp ngân sách đạt 1.279 tỉ đồng, tang vật vi phạm tạm giữ có giá trị ước tính hơn 4.075 tỉ đồng; cơ quan điều tra đã khởi tố 204 vụ với 378 bị can. Đây là những con số “biết nói”, phản ánh hiệu quả rõ rệt của sự chỉ đạo đồng bộ và quyết tâm “ra quân có kết quả” của các lực lượng chức năng.

Ở cấp địa phương, các con số cũng cho thấy mức độ vi phạm phổ biến. Tại Hà Nội, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng quản lý thị trường đã kiểm tra 2.176 vụ, xử lý 2.068 vụ vi phạm. Trong đó có 771 vụ kinh doanh hàng nhập lậu, 718 vụ hàng giả, 251 vụ kinh doanh hàng không rõ nguồn gốc. Các nhóm vi phạm này phản ánh đúng “bức tranh thị trường”, nơi hàng nhái, hàng độc vẫn tràn vào từ nhiều hướng, len lỏi vào từng ngõ ngách.

Không chỉ dừng lại ở chợ truyền thống, thương mại điện tử cũng trở thành mặt trận nóng. Báo cáo của Tổng cục Quản lý thị trường cho biết trong 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã xử lý 161 vụ vi phạm liên quan đến hoạt động trực tuyến, với số tiền phạt gần 3 tỉ đồng, giá trị hàng hóa vi phạm hơn 1 tỉ đồng. Các gian hàng, quảng cáo giả mạo nhãn hiệu xuất hiện trên hầu hết các nền tảng lớn, từ Shopee, Lazada đến Facebook và TikTok. Con số này tuy chưa lớn so với tổng thể, nhưng tốc độ tái diễn và mức độ tinh vi lại là thách thức lớn nhất.

Vì một thị trường trong sạch

Không chỉ dừng ở các đợt cao điểm, Chính phủ đã và đang siết chặt hành lang pháp lý. Từ ngày 1.7.2024, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) chính thức có hiệu lực, kèm theo Nghị định 55/2024/NĐ-CP hướng dẫn thi hành. Luật và nghị định này quy định rõ trách nhiệm của sàn thương mại điện tử trong việc xác minh danh tính người bán, gỡ bỏ nhanh nội dung vi phạm, lưu trữ dữ liệu giao dịch và chịu trách nhiệm liên đới nếu để xảy ra vi phạm.

Trước đó, Quyết định 319/QĐ-TTg năm 2023 phê duyệt Đề án chống hàng giả trong thương mại điện tử đến năm 2025 đã đặt nền móng cho việc sử dụng công nghệ số, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để nhận diện, ngăn chặn hàng giả trực tuyến.

Phòng Cảnh sát kinh tế Công an tỉnh Thanh Hóa triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thực phẩm chức năng tại Công ty TNHH sản xuất tân thảo dược Nam Hoa (ảnh: Công an Thanh Hóa

Bên cạnh khung pháp lý, các chiến dịch thực địa cũng được tiến hành quyết liệt. Điển hình là cuộc kiểm tra đồng loạt tại Saigon Square (TP.HCM) ngày 29.5.2025, khi lực lượng quản lý thị trường bất ngờ chia thành 6 tổ công tác, đồng loạt vào kiểm tra các ki-ốt. Kết quả, hàng nghìn sản phẩm giả mạo các thương hiệu nổi tiếng như Rolex, Prada, Dior, Louis Vuitton bị thu giữ. Không còn cảnh “thấy bóng dáng đoàn kiểm tra là đồng loạt kéo cửa”, lần này việc giám sát được duy trì nhiều tuần sau đó để ngăn chặn tình trạng tái diễn.

Tuy nhiên, từ góc nhìn dài hạn, giới chuyên gia cho rằng chiến dịch chống hàng giả không thể chỉ trông vào các đợt cao điểm. Bài học từ nhiều năm cho thấy, nếu không có cơ chế giám sát thường xuyên, dữ liệu liên thông giữa các cơ quan và chế tài đủ sức răn đe, thì sau mỗi chiến dịch, thị trường lại sớm quay về trạng thái cũ. Việc xử lý cán bộ tiếp tay cho sai phạm, như trường hợp bà Trần Việt Nga, được coi là thông điệp mạnh mẽ: kỷ luật công vụ phải đi đôi với kiểm soát chặt chẽ thị trường.

Người tiêu dùng cũng đóng vai trò tuyến phòng thủ đầu tiên. Trong bối cảnh hàng giả ngày càng tinh vi, không thể chỉ dựa vào cảm tính hay bao bì, tem nhãn. Quét mã QR, đối chiếu thông tin trên website chính hãng, lưu lại hóa đơn điện tử là những thói quen cần thiết để tự bảo vệ mình. Cùng với đó, doanh nghiệp chính hãng cần chủ động hơn trong việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, cung cấp dữ liệu nhận diện thật – giả và phối hợp thường xuyên với lực lượng chức năng.

Vụ án liên quan đến một số cán bộ Cục An toàn thực phẩm là lời cảnh báo đắt giá rằng hàng giả, hàng độc không chỉ len lỏi ngoài thị trường mà còn có thể được “hợp thức hóa” bằng con dấu, chữ ký của những người có trách nhiệm. Song song, kết quả của đợt cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả cho thấy khi cả hệ thống chính trị vào cuộc, thị trường sẽ dần được làm trong sạch, để người tiêu dùng yên tâm sử dụng hàng hóa đúng chất lượng.

HOÀNG HƯƠNG