Cụ thể hóa chính sách khung phát triển khoa học, công nghệ

Đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo được xác định là trụ cột cho phát triển, tuy nhiên những đường hướng cho lĩnh vực này mới chỉ ở mức khung, cần nhanh chóng hiện thực hóa bằng các chính sách quy định, cụ thể, đặc biệt phải đảm bảo tính khả thi. Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương TS. Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh - Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược đã bày tỏ những nhận định xung quanh vấn đề này.

Khoa học công nghệ - trụ cột cho phát triển

- Quản trị công nghệ trên môi trường số hay chuyển đổi số đang là xu hướng ngày một “nở rộ” hiện nay, bà nhận định sao về vấn đề này?

TS Nguyễn Minh Thảo: Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi số cũng như ứng dụng công nghệ là xu hướng của hầu hết các nước trên toàn cầu, đó cũng là xu hướng mà các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam đang tiếp cận.

Tại Việt Nam, đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số được coi là trụ cột phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới. Từ Trung ương tới địa phương đã có những hành động để theo đuổi mục tiêu này thông qua việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật cũng như cơ chế chính sách.

TS. Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh - Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cũng đang tập trung để thực thi hiệu quả nhằm đạt mục tiêu phát triển công nghệ, chuyển đổi số cũng như thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

- Bà vừa chia sẻ, chuyển đổi số, trong đó quản trị công trên môi trường số là xu hướng, vậy hiện trạng này tại Việt Nam đang diễn ra như thế nào, thưa bà?

TS. Nguyễn Minh Thảo: Như tôi đã chia sẻ ở trên, đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số được xác định là trụ cột quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Với việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đến nay mới được khoảng 5 tháng nhưng đã có nhiều hành động được triển khai. Có thể nói, chưa có giai đoạn nào việc hiện thực hóa các nghị quyết bằng các hành động lại nhanh và quyết liệt ở các cấp như hiện nay.

Tuy nhiên cũng có thể thấy, chúng ta đã ban hành nhiều văn bản từ Nghị quyết của Bộ Chính trị đến Nghị quyết của Quốc hội, Nghị định của Chính phủ nhưng những chính sách đó hầu hết đang ở diện chính sách khung, mang tính chất định hướng và gợi mở cơ hội để có dư địa phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. Do đó, đặt ra thách thức trong việc cụ thể hóa chính sách, đây cũng là áp lực rất lớn với Chính phủ.

Chính phủ sẽ phải từ chính sách khung cụ thể hóa thành các quy định đảm bảo sao cho phù hợp thực tiễn, không cản trở sự phát triển. Đặc biệt, để những chính sách này đi được vào cuộc sống phải đảm bảo tính khả thi hoặc các yêu cầu đưa ra để doanh nghiệp hoặc các đơn vị nghiên cứu có tiếp cận được. Ở mỗi cấp đều có các ban chỉ đạo, do đó, các tổ giúp việc cho ban chỉ đạo cần nỗ lực nhiều trong việc hiện thực hóa quy định đó.

Để đạt mục tiêu của Nghị quyết 57 đến năm 2030 (tiềm lực, trình độ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đạt mức tiên tiến ở nhiều lĩnh vực quan trọng, thuộc nhóm dẫn đầu trong các nước có thu nhập trung bình cao) và năm 2045 (khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phát triển vững chắc, góp phần đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, có thu nhập cao) sẽ rất thách thức.

Nhiều chỉ số xếp hạng của Việt Nam hiện nay trên các bảng xếp hạng toàn cầu còn khoảng cách khá xa so với các nước trong khu vực. Điều này đòi hỏi có sự tham gia của các bên: Cơ quan quản lý Nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp, chuyên gia ... trong việc xây dựng chính sách như thế nào để quản trị công nghệ tốt và đảm bảo chính sách đó có khả năng hiện thực hóa, có tính khả thi cao.

Cần sự chung tay từ nhiều phía

- Như bà vừa chia sẻ, thách thức hiện nay là làm thế nào nhanh chóng hiện thực các chính sách khung thành các quy định cụ thể và khả thi để doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu có thể tiếp cận được, vậy theo bà đâu là giải pháp cho vấn đề này?

TS. Nguyễn Minh Thảo: Chúng ta có hành động nhanh và quyết liệt trong thời gian qua nhưng hành động đó vẫn đang ở giai đoạn thể hiện định hướng. Để có chính sách cụ thể, điều đầu tiên chúng ta có thể tham khảo kinh nghiệm quốc tế xem họ đã triển khai nỗ lực đó như thế nào, chính sách quản trị công nghệ ra sao.

Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo được nhận định là trụ cột cho phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Ảnh minh họa

Có những mô hình rất tốt của Singapore, Hong Kong (Trung Quốc), Thái Lan, Malaysia… chúng ta có thể học hỏi kinh nghiệm để nghiên cứu và đưa ra chính sách phù hợp trong từng lĩnh vực, như bán dẫn, doanh nghiệp công nghệ số…

Bên cạnh đó, hiện nay chúng ta có nhiều doanh nghiệp về công nghệ số, vậy cần tìm hiểu nhu cầu của đối tượng này là gì, thách thức đang gặp phải ra sao trong quá trình phát triển. Trong quá trình xây dựng chính sách, cơ quan soạn thảo tham vấn và gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp. Đặc biệt là hiệp hội liên quan đến doanh nghiệp công nghệ số, doanh nghiệp khoa học, công nghệ để nhận diện thách thức cũng như đảm bảo khi chính sách đi vào cuộc sống có tính khả thi.

Bên cạnh đó, trong xây dựng chính sách, các cơ quan quản lý Nhà nước có thể tham vấn nhiều chuyên gia ở các lĩnh vực khác nhau. Vì chuyển đổi số không chỉ gắn với công nghệ mà còn gắn với lĩnh vực ngành. Với một hệ sinh thái đa dạng như vậy, để đảm bảo chính sách có hiệu lực và hiệu quả cần có sự tham gia của chuyên gia cụ thể trong từng lĩnh vực.

- Cơ quan quản lý có nhiệm vụ xây dựng cơ chế thiết thực, hiệu quả, vậy với đối tượng thụ hưởng trực tiếp là doanh nghiệp cần làm gì để đóng góp vào quá trình này, thưa bà?

TS. Nguyễn Minh Thảo: Có nhiều yếu tố để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả của chính sách cũng như thực thi chính sách. Bên cạnh Chính phủ đưa ra văn bản pháp lý có tính khả thi thì cộng đồng doanh nghiệp nên chia sẻ vấn đề thực tiễn để cơ quan soạn thảo nhận diện được những khó khăn thách thức đối với mình hiện nay để đảm bảo xây dựng quy định phù hợp.

Cùng đó, cộng đồng doanh nghiệp cần nỗ lực đồng hành cùng chính phủ trong thực hiện các mục tiêu này bằng cách tham gia vào quá trình chuyển đổi công nghệ, ứng dụng công nghệ số trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình. Sự nỗ lực và chủ động của doanh nghiệp không chỉ vì mục tiêu của Đảng, Nhà nước, Chính phủ mà vì chính bản thân doanh nghiệp.

Hải Linh thực hiện