'Cửa sáng' nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam

Nhiều nút thắt được tháo gỡ

Ngay từ đầu năm 2025, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã đưa ra các thông điệp mạnh mẽ khi đặt ra yêu cầu thị trường chứng khoán phải được nâng hạng trong năm nay. Mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi theo tiêu chuẩn của FTSE Russell là một định hướng quan trọng, thể hiện quyết tâm cải cách và hội nhập sâu rộng vào thị trường tài chính toàn cầu.

Thời gian qua Bộ Tài chính đã triển khai hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, cơ chế chính sách để đáp ứng tiêu chí về nâng hạng thị trường của các tổ chức quốc tế, từ đó đáp ứng đầy đủ các tiêu chí khắt khe của các tổ chức xếp hạng quốc tế như FTSE Russell và MSCI.

Một trong những bước đi chiến lược là việc chính thức đưa vào vận hành hệ thống công nghệ KRX từ ngày 5/5. Hệ thống này được kỳ vọng sẽ nâng cao năng lực giao dịch, thanh toán, giám sát và phòng ngừa rủi ro. Đặc biệt, KRX mở đường cho các sản phẩm giao dịch tiên tiến như T+0, bán khống, quyền chọn cũng như triển khai mô hình bù trừ đối tác trung tâm (CCP) và cơ chế giao dịch không cần nạp tiền trước (non-prefunding), các điều kiện cốt lõi mà các tổ chức xếp hạng thị trường yêu cầu.

Giám đốc Trung tâm Phân tích, Công ty CP Chứng khoán Dầu khí (PSI) Trần Anh Tuấn đánh giá, hệ thống công nghệ thông tin mới KRX chính thức vận hành là đòn bẩy kỹ thuật lớn giúp thị trường Việt Nam tiệm cận chuẩn mực quốc tế, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả giao dịch. Qua đó, triển vọng nâng hạng thị trường đang trở nên rõ nét hơn bao giờ hết.

Song hành với nâng cấp công nghệ, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 68/2024/TT-BTC, tháo gỡ nút thắt lớn liên quan đến quy định nạp tiền trước đối với nhà đầu tư tổ chức nước ngoài. Thông tư này cho phép nhà đầu tư, tổ chức nước ngoài có thể giao dịch mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền (Non Pre-funding solution - NPS), đồng thời lộ trình công bố thông tin bằng tiếng Anh cũng được quy định đầy đủ. Các quy định mới trong Thông tư 68 được đánh giá có tính khả thi cao, phù hợp thông lệ quốc tế và được các tổ chức xếp hạng thị trường ghi nhận tích cực.

Đặc biệt, sự ra đời của Thông tư 03 do Ngân hàng Nhà nước ban hành, quy định về mở và sử dụng tài khoản bằng VND để thực hiện đầu tư gián tiếp nước ngoài tại Việt Nam đã tháo thêm một nút thắt trong tiến trình nâng hạng thị trường. Theo Thông tư 03, nhà đầu tư nước ngoài không còn phải hợp pháp hóa lãnh sự hồ sơ khi mở tài khoản vốn đầu tư gián tiếp. Đây là một trong các điểm mấu chốt tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức nước ngoài khi mở tài khoản tiền. Trước đây, tổ chức nước ngoài phải mất vài tuần, thậm chí vài tháng để hoàn thiện thủ tục hợp pháp hóa lãnh sự giấy tờ do nước ngoài cấp trước khi có thể mở tài khoản tại Việt Nam. Việc này không chỉ kéo dài thời gian mà còn khiến nhà đầu tư bỏ lỡ cơ hội đầu tư.

Nhà đầu tư giao dịch tại Sàn Chứng khoán AIS ở Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng

Ngoài ra, cơ chế đối tác bù trừ trung tâm đang được triển khai nhằm đảm bảo an toàn thanh toán cho các giao dịch có giá trị lớn điểm cộng quan trọng trong đánh giá của các tổ chức quốc tế. Nhằm tăng sức hấp dẫn của thị trường, Bộ Tài chính cũng đẩy nhanh quy trình niêm yết sau IPO, phát triển thêm bộ chỉ số đầu tư, và hỗ trợ sự ra đời của các sản phẩm phái sinh, quỹ ETF, từ đó tạo ra nhiều kênh đầu tư hấp dẫn, góp phần đa dạng hóa danh mục đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương, Việt Nam hiện đã đáp ứng toàn bộ 9 tiêu chí kỹ thuật do các tổ chức xếp hạng thị trường như FTSE Russell và MSCI đưa ra, tuy nhiên đây mới chỉ là điều kiện cần. Điều kiện đủ, yếu tố quyết định vẫn phụ thuộc vào đánh giá thực tế từ cộng đồng nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là mức độ tin tưởng vào chất lượng vận hành và tính minh bạch của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Cơ sở thuận lợi hút vốn ngoại, định vị trên bản đồ toàn cầu

Dựa trên lộ trình cải cách hiện nay, nhiều tổ chức phân tích cho rằng Việt Nam có thể được FTSE Russell chấp thuận nâng hạng ngay trong tháng 9/2025, nếu các tiêu chí kỹ thuật còn lại được khắc phục đúng thời hạn. Đồng thời, Việt Nam cũng có cơ hội được MSCI đưa vào danh sách theo dõi trong kỳ công bố tháng 6/2025. Tuy nhiên, quá trình nâng hạng của MSCI thường kéo dài hơn do yêu cầu cao về cải cách cấu trúc sở hữu nước ngoài.

Việc Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng, mà sẽ tạo cú hích mạnh mẽ cho dòng vốn ngoại - đặc biệt là từ các quỹ ETF theo chỉ số của MSCI và FTSE. World Bank ước tính Việt Nam có thể thu hút dòng vốn ngoại khoảng 25 tỉ USD trong ngắn hạn. Mặt khác, điều này sẽ tạo hiệu ứng đến các cam kết của cơ quan quản lý trong việc cải cách thị trường; tạo cơ sở thuận lợi để thu hút các định chế tài chính, nhà đầu tư tổ chức tham gia thị trường; có thể gia tăng dòng vốn FDI trong nước.

Tổng Giám đốc Công ty TNHH Chứng khoán ACB (ACBS) Nguyễn Đức Hoàn nhận định, đây sẽ là cú hích mạnh mẽ về thanh khoản, định vị lại thị trường chứng khoán Việt Nam trên bản đồ vốn toàn cầu. Để sẵn sàng đón được dòng vốn ngoại khi thị trường chứng khoán được nâng hạng, các DN niêm yết cần tập trung nâng cao chất lượng về công bố thông tin và quản trị DN tốt. Về minh bạch thông tin, DN niêm yết cần bảo đảm thông tin công bố là trung thực, khách quan, đầy đủ, kịp thời, có thể so sánh được và quyền tiếp cận bình đẳng thông tin đối với nhà đầu tư nước ngoài. Minh bạch không chỉ đối với thông tin bắt buộc công bố, mà còn phải chủ động cung cấp những thông tin cần thiết để bảo vệ quyền lợi cổ đông và duy trì lòng tin nhà đầu tư.

Ông Nguyễn Đức Hoàn cũng lưu ý, việc nâng hạng thị trường chứng khoán sẽ tạo cơ hội thu hút dòng vốn lớn từ các nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, điều này cũng đi kèm với những thách thức như biến động dòng vốn, áp lực tỷ giá, và nguy cơ “sốc” thị trường khi dòng tiền “vào - ra” diễn ra mạnh mẽ. Do đó, Việt Nam cần duy trì mức dự trữ ngoại hối đủ lớn để can thiệp khi thị trường biến động, góp phần ổn định tỷ giá, tạo niềm tin cho nhà đầu tư nước ngoài.

Để đạt mục tiêu nâng hạng và đưa thị trường chứng khoán phát triển thực chất, ổn định, bền vững, Thứ trưởng Tài chính Trần Đức Phương cho biết, Bộ Tài chính đang đẩy mạnh lộ trình cải cách theo hướng cụ thể và có trọng tâm. Theo đó, các giải pháp đang được triển khai, bao gồm vận hành hiệu quả hệ thống KRX; rà soát và sửa đổi quy định rõ thời hạn công bố tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa tại các công ty đại chúng; đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản vốn đầu tư gián tiếp; thí điểm tài khoản giao dịch tổng (OTA) cho các quỹ đầu tư nước ngoài rồi mở rộng dần. Đặc biệt, nhóm đối thoại chính sách cũng đang được đề xuất thành lập để đồng hành xuyên suốt với các tổ chức xếp hạng, các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài trong quá trình nâng hạng.

Phương Nga