Cung cấp bằng chứng khoa học cho công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá

Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá phối hợp các địa phương gắn biển "cấm hút thuốc lá" tại các nhà hàng, khách sạn vừa góp phần xây dựng môi trường không khói thuốc vừa vừa thúc đẩy du lịch.

Thời gian qua, Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá đã hỗ trợ và phối hợp với Trường đại học Y tế công cộng, Trường đại học Y Hà Nội, Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp, Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia thực hiện bảy nghiên cứu về phòng chống tác hại của thuốc lá để cung cấp thêm các bằng chứng khoa học về tác động của chính sách phòng chống tác hại của thuốc lá cũng như kết quả thực hiện các biện pháp giảm hại của thuốc lá.

Các nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá thực trạng sử dụng thuốc lá tại các tỉnh, thành phố, đặc biệt là thực trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong học sinh; tình hình thực thi quy định về cấm quảng cáo, khuyến mại, tài trợ thuốc lá của các cửa hàng bán lẻ; đánh giá việc thực hiện Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia đối với thuốc lá điếu; nghiên cứu thực trạng hỗ trợ cai nghiện thuốc lá tại các cơ sở y tế các tuyến tại một số tỉnh, thành phố; nghiên cứu thử nghiệm mô hình chuyển đổi cây trồng thuốc lá.

Kết quả của các nghiên cứu này là những bằng chứng khoa học quan trọng cho việc vận động chính sách, là cơ sở để xây dựng kế hoạch phòng chống tác hại của thuốc lá và tăng cường hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá tại các tỉnh, thành phố. Đồng thời, Quỹ đã tổ chức các hội thảo khoa học để chia sẻ kết quả các nghiên cứu. Ngoài ra, các kết quả nghiên cứu cũng được dự thảo thành các bài báo khoa học quốc tế và đã được đăng trên các tạp chí khoa học quốc tế có chỉ số uy tín cao.

Đáng chú ý, Bộ Y tế và Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã phối hợp với Tổ chức Y tế Thế giới, các trường đại học, viện nghiên cứu, cơ quan liên quan và các đối tác quốc tế triển khai hàng chục cuộc điều tra, nghiên cứu về phòng chống tác hại của thuốc lá. Các nghiên cứu về thực trạng sử dụng thuốc lá được thực hiện ở cấp quốc gia và cấp tỉnh, thành phố và là cơ sở để xây dựng các chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá và kế hoạch can thiệp về phòng chống tác hại của thuốc lá tại các tỉnh, thành phố hàng năm. Các điều tra cấp quốc gia thường được thực hiện từ 3 đến 5 năm một lần; điều tra cấp tỉnh được thực hiện từ hai đến ba năm một lần tại tất cả các địa phương.

Phương pháp nghiên cứu và bộ câu hỏi nghiên cứu đều được Trường đại học Y tế công cộng và Trường đại học Y Hà Nội thiết kế, thực hiện trên cơ sở hướng dẫn của các điều tra thuốc lá toàn cầu của Tổ chức Y tế thế giới và Trung tâm phòng ngừa và kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ.

Nội dung nghiên cứu tập trung vào thực trạng sử dụng thuốc lá, hiệu quả thực hiện Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá, các nghiên cứu về chi phí hiệu quả của các giải pháp phòng, chống tác hại của thuốc lá, tình hình sử dụng thuốc lá và thuốc lá mới ở người trưởng thành và học sinh, dịch vụ cai nghiện thuốc lá, tổn thất về kinh tế do sử dụng thuốc lá, hiệu quả của việc in cảnh báo sức khỏe, thực trạng vi phạm quy định cấm quảng cáo, khuyến mại tài trợ thuốc lá tại các điểm bán lẻ, tình hình thực hiện môi trường không khói thuốc, kiến thức thái độ, hành vi của cộng đồng về phòng chống tác hại thuốc lá cùng nhiều nghiên cứu chuyên đề về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, hiệu quả của các chiến dịch truyền thông...

Các số liệu này đã được công bố, cập nhật định kỳ và sử dụng làm căn cứ cho việc xây dựng, hoàn thiện chính sách, đánh giá tác động và triển khai các giải pháp phòng, chống tác hại của thuốc lá tại Việt Nam. Do đó, có thể khẳng định cơ sở dữ liệu và thông tin thống kê về lĩnh vực này hiện nay tương đối đầy đủ, tin cậy và đáp ứng yêu cầu quản lý, hoạch định chính sách.

Tuyên truyền về tác hại thuốc lá trong cộng đồng tại Cần Thơ.

Theo kết quả điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trên 15 tuổi (năm 2024) được thực hiện bởi Sở Y tế, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật của 44 tỉnh, thành phố (cũ) với cỡ mẫu của mỗi tỉnh là 2.400 người đại diện cho 2.400 hộ gia đình theo tầng kinh tế (giàu, trung bình và kém). Đưa vào phân tích tổng hợp bộ số liệu quốc gia là 88.800 người đại diện cho 88.800 hộ gia đình.

Kết quả cho thấy, về tỷ lệ sử dụng thuốc lá, có 36 tỉnh, thành phố có tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nam giới từ 15 tuổi trở lên năm 2024, giảm so với các năm trước. Một số tỉnh có tỷ lệ hút thuốc giảm đáng kể như: tỉnh Vĩnh Phúc (cũ), Hà Tĩnh, Trà Vinh (cũ)…

Về tiếp xúc thụ động với khói thuốc, tại các địa điểm công cộng, tỷ lệ phơi nhiễm khói thuốc đã giảm tuy nhiên vẫn ở mức cao. Nghiên cứu năm 2024 ghi nhận tỷ lệ phơi nhiễm cao nhất tại các quán bar/vũ trường (69,6%), tiếp theo là nhà hàng (67,3%) và quán cà phê (59,2%). Tại các địa điểm như nơi làm việc, tại cơ quan nhà nước tỷ lệ này lần lượt là 22,4% và 29,5%.

Tuy nhiên, tình hình sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang có xu hướng gia tăng trong cộng đồng, đặc biệt gia tăng nhanh trong giới trẻ. Đây là thách thức lớn đối với công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá thời gian tới. Bên cạnh đó, công tác phối hợp giữa các bộ, ngành để xây dựng chính sách và thực hiện công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá được thực hiện khá tốt, nhưng công tác thanh tra, xử phạt vi phạm hành chính về phòng, chống tác hại của thuốc lá còn chưa được quan tâm và thực hiện chưa hiệu quả.

Sự xuất hiện của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng cũng như việc người chưa đủ 18 tuổi vẫn rất dễ dàng trong việc mua các sản phẩm thuốc lá, đặc biệt là tại các cửa hàng bán lẻ thuốc lá. Hiện chưa có biện pháp thực thi hiệu quả quy định này, do số lượng điểm bán lẻ thuốc lá là rất lớn và việc quản lý bán sản phẩm thuốc lá tại các điểm bán lẻ này chưa tốt dẫn đến khả năng tiếp cận của người tiêu dùng đối với hệ thống bán lẻ thuốc lá quá dễ dàng.

Ngọc Minh