Cúng chay hay cúng mặn đều thể hiện lòng thành kính

Việc lựa chọn cúng chay hay cúng mặn trong dịp Tết phản ánh sự đa dạng trong truyền thống và tín ngưỡng của mỗi gia đình.

Với những người theo đạo Phật hoặc ủng hộ lối sống thanh tịnh, cúng chay vào dịp Tết không chỉ thể hiện lòng từ bi mà còn mang ý nghĩa cầu mong một năm mới an lành, thanh khiết.

Trong khi đó, nhiều gia đình vẫn giữ thói quen cúng mặn với các món ăn truyền thống như gà luộc, bánh chưng, giò chả, thể hiện sự đủ đầy, sung túc và lòng thành kính đối với ông bà tổ tiên.

Lòng thành kính mới quan trọng

Bà Nguyễn Thị Lan, 45 tuổi, sống tại quận Tân Bình, TP.HCM, chia sẻ về hành trình gia đình bà đã chuyển sang cúng chay trong dịp Tết hơn 10 năm qua.

Theo bà Lan, ban đầu cả gia đình có chút băn khoăn vì cúng mặn đã trở thành thói quen truyền thống với các món như gà luộc, giò chả, bánh chưng thịt và các món xào nấu cầu kỳ. Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu thêm về ý nghĩa của cúng chay, bà Lan quyết định thử thay đổi.

“Mâm cỗ chay của gia đình tôi giờ đây có đầy đủ các món vừa đẹp mắt vừa ý nghĩa. Tôi thường chuẩn bị bánh chưng chay, nem rán chay làm từ nấm và củ quả, canh bóng chay với các loại rau củ cùng xôi gấc để tượng trưng cho sự may mắn” - bà Lan chia sẻ.

Theo bà, việc cúng chay không chỉ mang lại cảm giác thanh tịnh, nhẹ nhàng mà còn giúp cả gia đình thực hiện lối sống bền vững hơn, tốt cho sức khỏe hơn.

“Điều quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành kính. Tôi tin rằng ông bà tổ tiên không để ý đến việc chúng ta cúng mặn hay chay, mà chỉ cần chúng ta làm với sự chân thành. Giờ đây, mâm cỗ chay ngày Tết đã trở thành nét đẹp không thể thiếu trong gia đình tôi, mang lại cảm giác sum vầy, yên bình mỗi khi xuân về” - bà Lan bày tỏ.

Khác với bà Lan, ông Hoàng Lê Nam, 40 tuổi, sống tại quận Bình Thạnh cho biết gia đình ông từ trước đến nay vẫn duy trì thói quen cúng mặn vào dịp Tết. Đây không chỉ là cách thể hiện lòng thành kính với tổ tiên mà còn là nét văn hóa truyền thống ẩm thực đặc trưng vùng miền.

Mâm cỗ Tết của gia đình ông Nam gồm các món quen thuộc như thịt kho hột vịt, canh khổ qua nhồi thịt, bánh chưng, nem rán,... Những món ăn này vừa tượng trưng cho sự sung túc, ấm no, vừa mang ý nghĩa cầu mong năm mới bình an, may mắn.

Gia đình ông Nam đang chuẩn bị mâm cúng.

“Tôi luôn nhấn mạnh với các con cháu rằng điều quan trọng nhất không nằm ở mâm cỗ lớn hay nhỏ, mà ở tấm lòng thành kính", ông Nam nói.

Trước ngày cúng, cả nhà cùng nhau lau dọn bàn thờ, thay nước, bày biện hoa quả và sắp xếp mọi thứ tươm tất. "Tôi luôn tin rằng sự thanh tịnh trong tâm mới là yếu tố cốt lõi, bởi chỉ khi lòng mình trong sáng, thành tâm thì nghi lễ mới thực sự có ý nghĩa", ông Nam chia sẻ.

Dù là cúng mặn hay cúng chay, ông Nam cho rằng điều quan trọng nhất vẫn là duy trì được những giá trị truyền thống tốt đẹp.

Với ông Nam, một mâm cỗ đơn giản nhưng đầy đủ ý nghĩa, cùng sự chân thành từ tâm, là đủ để tổ tiên cảm nhận được lòng hiếu thảo của con cháu.

Nét đẹp văn hóa và nhân văn

TS Nguyễn Thị Quốc Minh, Giảng viên khoa Văn học, Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM cho biết thờ cúng tổ tiên là nét đẹp văn hóa của người Việt xưa và nay. Trong đó, phong tục thờ cúng và đưa rước tổ tiên ngày Tết là một nghi thức thấm đượm tính nhân văn và đạo lý.

Theo TS Minh, trong quan niệm dân gian, mặc dù ông bà đã mất nhưng linh hồn vẫn “còn sống” để phù hộ cho con cháu mạnh khỏe, học hành giỏi giang, làm ăn phát đạt...

“Sự tử như sự sinh, sự vong như sự tồn, nên những dịp lễ Tết, người ta hay mời gia tiên về ăn Tết cùng con cháu. Đó là sợi dây nối giữa người còn sống và người đã mất, giữa quá khứ với hiện tại. Do đó, việc cúng rước ông bà tùy theo từng vùng miền và điều kiện của mỗi nhà mà thời gian tổ chức lễ cúng cũng như các nghi lễ khác nhau", TS Minh phân tích.

“Như ở gia đình tôi, thường tổ chức vào buổi trưa hoặc buổi xế chiều ngày 30 Tết (hoặc ngày 29 đối với những năm tháng Chạp thiếu). Sau khi mọi lễ vật được chuẩn bị đầy đủ, gia chủ (hoặc người lớn tuổi nhất trong gia đình) bắt đầu thủ lễ, dâng hương, vái lạy, rót trà rót rượu... mời ông bà cùng về chung vui với con cháu trong những ngày Tết” – TS Minh chia sẻ.

Tùy vùng miền, hoàn cảnh kinh tế của mỗi gia đình mà các mâm cỗ cúng lớn, nhỏ khác nhau. Tuy nhiên, dù nghèo hay giàu thì gia đình nào cũng cố gắng làm sao để sắm sửa làm mâm cơm cúng trong những ngày Tết cho ông bà đủ đầy nhất.

TS Nguyễn Thị Quốc Minh, Giảng viên khoa Văn học, Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM

TS Minh cũng cho biết việc lựa chọn cúng chay hay cúng mặn phụ thuộc vào quan niệm cá nhân và điều quan trọng không nằm ở việc cúng món gì mà ở tình cảm và sự thành tâm.

Một số người quan niệm rằng mâm cỗ phải có đầy đủ thịt, cá, gà, bò để biểu trưng cho sự sung túc, no đủ trong năm mới. Ngược lại, một số khác lại cho rằng cúng chay giúp tâm hồn thanh tịnh.

Hiện ngày càng có nhiều bạn trẻ lựa chọn theo đuổi lối sống “ăn xanh,” tức là hạn chế hoặc loại bỏ hoàn toàn thịt và mỡ động vật khỏi thực đơn hằng ngày. Một số bạn lựa chọn ăn chay để detox cơ thể, hướng tới một lối sống lành mạnh hơn.

Đồng thời, thị trường thực phẩm chay ngày càng phát triển với sự đa dạng, phong phú về sản phẩm và chất lượng ngày càng được cải thiện. Điều này góp phần thúc đẩy xu hướng cúng chay trong các dịp đặc biệt như ngày giỗ hay Tết Nguyên đán.

“Tuy nhiên, như đã chia sẻ trước đó, việc cúng chay hay mặn không phải là yếu tố quyết định. Theo tôi, ông bà tổ tiên không đòi hỏi con cháu bất cứ điều gì cụ thể. Điều quan trọng nhất nằm ở sự chu đáo và lòng thành kính mà con cháu dành cho người đã khuất, cùng với tình yêu thương, sự gắn bó, đoàn kết và sẻ chia giữa những người còn sống. Đó mới là giá trị cốt lõi, là nét đẹp văn hóa và nhân văn cần được gìn giữ” – TS Minh nói.

THẢO HIỀN