Củng cố bộ đệm vốn là ưu tiên chiến lược của hệ thống ngân hàng

Bất động sản là đích đến của dòng vốn và tín dụng trong bối cảnh tín dụng tăng tốc. Ảnh: Lê Vũ

Áp lực thanh khoản gia tăng

Theo báo cáo của Công ty Chứng khoán VnDirect, tính đến ngày 28-10-2025, tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống ngân hàng đạt 14,77% so với đầu năm, cao hơn đáng kể so với mức 10,1% trong 10 tháng. Vào tháng 7-2025, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã điều chỉnh tăng chỉ tiêu tín dụng cho một số ngân hàng, sau khi tín dụng trong bảy tháng tăng 9,6% - nhanh hơn tốc độ cho hạn mức tín dụng ban đầu (16%) - nhằm tạo dư địa cho tăng trưởng tín dụng và hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8% của Chính phủ.

Trong bối cảnh tín dụng tăng tốc, bất động sản (BĐS) nổi lên là đích đến của dòng vốn và tín dụng cho ngành này liên tục tăng nhanh. Theo NHNN, tính đến tháng 7, dư nợ tín dụng BĐS tăng 17% so với đầu năm - gần gấp đôi tốc độ tăng tín dụng toàn ngành, chiếm khoảng 24% tổng dư nợ toàn hệ thống. Trong đó, cho vay BĐS doanh nghiệp (chiếm 56% tổng dư nợ BĐS) tăng mạnh 23,9%, vượt xa cho vay mua nhà (chiếm 44%) tăng 12,4%, phản ánh nhu cầu vay vốn gia tăng trong bối cảnh lượng trái phiếu của các doanh nghiệp BĐS đáo hạn trong năm 2025 dự kiến neo cao. Ước tính tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn trong năm 2025 khoảng 203.000 tỉ đồng, trong đó 130.000 tỉ đồng (64%) thuộc về các doanh nghiệp BĐS. Ngoài ra, dư nợ cho vay đầu tư chứng khoán - một lĩnh vực rủi ro khác - cũng tăng song hành với đà phục hồi của VN-Index. Dù vậy, theo NHNN, quy mô dư nợ cho vay đầu tư chứng khoán vẫn nhỏ, chỉ chiếm khoảng 1,5% tổng dư nợ tín dụng, nên rủi ro đối với hệ thống ngân hàng vẫn ở mức hạn chế.

Trong bối cảnh tín dụng tăng trưởng mạnh nhưng huy động tiền gửi trên thị trường dân cư chưa theo kịp tốc độ này, thanh khoản của hệ thống ngân hàng liên tục gặp áp lực. Các ngân hàng thường tìm đến thị trường liên ngân hàng để giải tỏa áp lực thanh khoản trong ngắn hạn, qua đó khiến lãi suất trên thị trường qua đêm neo cao, ở mức 4-6%. Thậm chí, trong tuần đầu của tháng 12, lãi suất liên ngân hàng còn tăng vọt lên mức 7-7,5%. Để tối ưu chi phí vốn, một số ngân hàng tư nhân đã chủ động tăng lãi suất huy động.

Củng cố bộ đệm vốn là mục tiêu quan trọng

Trước lo ngại rủi ro thanh khoản có thể gia tăng, việc củng cố bộ đệm vốn đang trở thành ưu tiên chiến lược của hệ thống ngân hàng.

Tăng trưởng tín dụng mạnh trong nửa đầu năm 2025 dường như đang khiến tài sản có rủi ro gia tăng, gây thêm áp lực lên nguồn vốn, đặc biệt khi tỷ lệ an toàn vốn (CAR) toàn hệ thống ngân hàng của Việt Nam (12,5%) vẫn thấp hơn mặt bằng khu vực ASEAN (20,5%). Đồng thời, xu hướng cho vay vào các lĩnh vực rủi ro cao như BĐS và chứng khoán tiếp tục tăng, càng thúc đẩy nhu cầu nâng cao năng lực vốn để đảm bảo ổn định hệ thống. Bên cạnh đó, lộ trình gỡ bỏ “hạn mức tín dụng” nếu thiếu các công cụ giám sát an toàn vĩ mô chặt chẽ có thể dẫn tới tăng trưởng tín dụng quá mức, làm gia tăng rủi ro hệ thống và áp lực lạm phát.

Trong bối cảnh này, củng cố vốn không còn là mục tiêu trung hạn mà là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao khả năng chống chịu và đảm bảo tăng trưởng bền vững cho hệ thống ngân hàng.

Về phía nhà điều hành, NHNN đã chủ động định hướng dòng tín dụng vào các lĩnh vực có rủi ro thấp hơn như nông nghiệp, hạ tầng, công nghệ, nhằm đảm bảo cơ cấu tín dụng lành mạnh hơn. Bên cạnh đó, Thông tư 14/2025/NHNN, ban hành vào tháng 7-2025, cũng cho thấy nỗ lực của cơ quan quản lý trong việc củng cố CAR và quản trị rủi ro. Thông tư 14 được kỳ vọng sẽ điều chỉnh quy định về CAR của Việt Nam theo chuẩn Basel 3, với các tiêu chí chặt chẽ hơn về thành phần vốn và chất lượng vốn; định hướng dòng tín dụng vào các lĩnh vực bền vững và lành mạnh, hạn chế mức độ tiếp xúc quá lớn với các lĩnh vực rủi ro cao như BĐS; và hỗ trợ quá trình chuyển đổi dần từ cơ chế “hạn mức tín dụng” sang khuôn khổ giám sát dựa trên thị trường và rủi ro.

Riêng quy định về CAR tối thiểu, về cơ bản, Thông tư 14/2025 thể hiện bước chuyển mang tính cấu trúc từ Basel 2 sang Basel 3, với mục tiêu nâng cao chất lượng vốn, quản trị rủi ro và khả năng chống chịu của hệ thống ngân hàng. CAR tối thiểu đóng vai trò nền tảng, đảm bảo các ngân hàng có đủ năng lực tài chính để hấp thụ tổn thất phát sinh từ rủi ro tín dụng, hoạt động và thị trường. Việc duy trì mức vốn tối thiểu không chỉ giúp ngân hàng bù đắp các khoản lỗ tiềm ẩn mà còn củng cố niềm tin của khách hàng và nhà đầu tư. Thông tư 14 không chỉ nâng CAR tối thiểu mà còn bổ sung nhiều yêu cầu vốn tiến bộ khác, hướng hệ thống ngân hàng Việt Nam tiệm cận hơn với chuẩn Basel 3, đặc biệt trong quản trị rủi ro và chất lượng vốn.

Phần lớn các ngân hàng Việt Nam hiện nay đã đáp ứng các yêu cầu CAR tối thiểu của Basel 3, trong đó nhóm ngân hàng tư nhân niêm yết như TCB, HDB và TPB đang dẫn đầu về CAR. Các ngân hàng này thường có mức độ chấp nhận rủi ro cao hơn, do tỷ trọng cho vay BĐS và tiêu dùng lớn hơn. Do vậy, áp lực tăng vốn nhiều khả năng sẽ gia tăng nhiều hơn ở nhóm ngân hàng quốc doanh như VCB, BID, CTG do CAR của các ngân hàng này đang thấp hơn so với nhóm ngân hàng tư nhân, dù các ngân hàng này đang nắm giữ thị phần lớn nhất về tín dụng và tiền gửi. Với nhóm này, vấn đề tăng vốn đang nổi lên như một yêu cầu cấp thiết. Ngoài ra, những ngân hàng tư nhân có mục tiêu tăng trưởng tín dụng cao như HDB, MBB… cũng sẽ có động lực tăng vốn trong trung và dài hạn để vừa đáp ứng nhu cầu phát triển tín dụng hỗ trợ kinh tế, đồng thời giúp linh hoạt hơn trong việc sử dụng và điều tiết vốn nhằm mang lại kết quả kinh doanh tốt hơn cho từng ngân hàng. Hệ quả của điều này có thể sẽ mở ra cuộc đua tăng vốn trong giai đoạn tới đây của ngành ngân hàng.

Bình An