Cùng hành động vì chính sách thuế thuốc lá công bằng, hiệu quả và nhân văn
Công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá cần có cách tiếp cận toàn diện và bền vững, không chỉ dựa vào tuyên truyền, khuyến nghị thay đổi hành vi cá nhân, mà còn cần các chính sách công mạnh mẽ, có tác động sâu rộng, trong đó tăng thuế thuốc lá là công cụ đặc biệt hiệu quả đã được chứng minh.
Tọa đàm "Thuế thuốc lá và sức khỏe cộng đồng", ngày 29/5 tại Hà Nội. (Ảnh: Hồng Anh)
Ngày 29/5, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Người cao tuổi - Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam phối hợp với Trung tâm Vì sự phát triển phụ nữ Bắc Trung Bộ (thuộc Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam) và Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá – Bộ Y tế, với sự hỗ trợ kỹ thuật từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Vital Strategies tổ chức Tọa đàm "Thuế thuốc lá và sức khỏe cộng đồng".
Đây là hoạt động có ý nghĩa thiết thực nhằm hiện thực hóa chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, đồng thời thể hiện vai trò chủ động của các tổ chức quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc thúc đẩy chính sách công vì lợi ích cộng đồng.
Tọa đàm diễn ra trong bối cảnh đặc biệt quan trọng: Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV đang thảo luận sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt – bao gồm điều chỉnh thuế thuốc lá. Tại phiên họp toàn thể sáng 9/5/2025, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ sự quan tâm mạnh mẽ không chỉ về hiệu quả thu ngân sách mà còn về vai trò của chính sách thuế trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy công bằng xã hội.
Khi nhắc đến tác hại của thuốc lá, phần lớn chúng ta thường chỉ nghĩ đến người trực tiếp hút. Nhưng thực tế, người không hút thuốc nhưng hít phải khói thuốc – còn gọi là người hút thuốc lá thụ động – lại phải gánh chịu rủi ro lớn hơn nhiều lần, đặc biệt là những đối tượng yếu thế như người cao tuổi, phụ nữ và trẻ em.
Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó có ít nhất 250 chất độc hại và hơn 70 chất gây ung thư. Khi một người hút thuốc trong nhà, trên xe hay nơi công cộng, khói thuốc lan tỏa và gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới tất cả những người xung quanh – dù họ hoàn toàn không hút thuốc.
Theo WHO, mỗi năm có khoảng 1,2 triệu người chết do hút thuốc lá thụ động, trong đó nhiều nạn nhân là phụ nữ và trẻ em – những người không hề tự nguyện tiếp xúc với khói thuốc.
Công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá cần có cách tiếp cận toàn diện và bền vững. (Nguồn: Vital Strategies)
Chính vì những tác hại nghiêm trọng và mang tính lan tỏa như vậy, công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá cần có cách tiếp cận toàn diện và bền vững, không chỉ dựa vào tuyên truyền, khuyến nghị thay đổi hành vi cá nhân, mà còn cần các chính sách công mạnh mẽ, có tác động sâu rộng, trong đó tăng thuế thuốc lá là công cụ đặc biệt hiệu quả đã được chứng minh.
Việc áp dụng mức thuế cao hơn, tiến tới tiệm cận khuyến nghị của WHO, sẽ không chỉ giúp giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong do các bệnh không lây nhiễm, mà còn tạo ra nguồn lực bền vững cho các chương trình y tế công cộng.
Tại Tọa đàm, ThS. Đào Thế Sơn (Vital Strategies) phân tích sâu về các kịch bản tăng thuế và tác động lên việc làm, buôn lậu, đồng thời bác bỏ những quan ngại không có cơ sở về “tác dụng phụ” của chính sách này. Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Thu Hương (Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá – Bộ Y tế) nhấn mạnh: “Thuế là công cụ kiểm soát hành vi mạnh mẽ, dựa trên bằng chứng vững chắc từ thực tiễn quốc tế và trong nước".
Tọa đàm kêu gọi Quốc hội lựa chọn phương án thuế mạnh mẽ và sớm hơn. Đó là bên cạnh mức thuế tỷ lệ 75%, bổ sung một khoản thuế tuyệt đối là 5.000 đồng/bao thuốc vào năm 2026 và tiếp đó tăng theo lộ trình đến 15.000 đồng/bao đến năm 2030. Đây là phương án được Bộ Y tế, Tổ chức Y tế thế giới và các tổ chức xã hội khuyến nghị và đã được chứng minh là có thể giảm đáng kể tiêu dùng thuốc lá, đặc biệt ở giới trẻ – nhóm nhạy cảm với biến động giá.
Tọa đàm đã mở rộng không gian thảo luận cho các đại biểu quốc hội, tổ chức xã hội, đại diện các nhóm dễ bị tổn thương, và giới truyền thông – tạo nên một diễn đàn đa chiều, nơi tiếng nói cộng đồng có thể góp phần trực tiếp vào quá trình hoạch định chính sách. Sự kiện là bước tiến quan trọng trong việc tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của cộng đồng trong chính sách y tế công cộng tại Việt Nam.
Ban Tổ chức khẳng định: Sự quan tâm chung tay của Quốc hội, cùng sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức chính trị - xã hội, ngành y tế và các tổ chức quốc tế đóng vai trò then chốt để tiến tới một môi trường không khói thuốc – nơi mọi người dân, đặc biệt là người cao tuổi, phụ nữ và trẻ em, được sống khỏe mạnh, an toàn và công bằng.
Tiếp tục đồng hành, kiến nghị và hành động vì chính sách thuế thuốc lá công bằng, hiệu quả và nhân văn – góp phần hiện thực hóa mục tiêu sức khỏe toàn dân, như một phần không thể tách rời của phát triển bền vững.
