Cuộc chuyển đổi năng lượng xanh của ASEAN

Yêu cầu tất yếu để phát triển

Mới đây, bên lề Hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Trung ương ASEAN vừa diễn ra ở Bali, Indonesia, báo cáo với nhan đề “Sản xuất năng lượng tái tạo: Cơ hội cho Đông Nam Á” đã được công bố. Đây là báo cáo được thực hiện bởi Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Quỹ từ thiện Bloomberg, Quỹ ClimateWorks và Tổ chức Năng lượng bền vững cho tất cả (SEforALL). Trên cơ sở phân tích thực tế, báo cáo nhận định các ngành công nghiệp pin quang điện mặt trời, pin và xe điện 2 bánh đang phát triển của Đông Nam Á sẽ mang lại doanh thu ước tính từ 90-100 tỷ USD vào năm 2030, đồng thời tạo ra 6 triệu việc làm trong lĩnh vực năng lượng tái tạo vào năm 2050.

Tổ hợp điện gió, điện mặt trời ở Ninh Thuận

ASEAN hiện là khu vực tiêu thụ năng lượng lớn thứ 4 thế giới. Trong cơ cấu năng lượng của khối, nhiên liệu hóa thạch chiếm tới 83%. Trong đó phần lớn là nhập khẩu, chủ yếu gồm dầu mỏ, khí đốt, than đá. Do vậy, những tác động từ giá năng lượng cao đã ảnh hưởng đáng kể tới nhiều nền kinh tế. Thêm vào đó, khu vực Đông Nam Á có thể mất tới 30% tổng sản phẩm quốc nội vào năm 2050 do nhiệt độ toàn cầu tăng và các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt do biến đổi khí hậu.

Chính vì thế, chuyển đổi năng lượng xanh đã trở thành yêu cầu tất yếu bởi nhu cầu năng lượng tại khu vực dự báo sẽ tiếp tục gia tăng khi đây đang trở thành trung tâm sản xuất của thế giới. Nhiều quốc gia Đông Nam Á đã đẩy mạnh chuyển đổi năng lượng xanh. Malaysia đặt mục tiêu đưa công suất lắp đặt năng lượng tái tạo đạt 40%, tương đương 18 nghìn MW vào năm 2035. Hiện con số này là hơn 8 nghìn MW, khoảng 23% tổng công suất điện.

Indonesia cũng đã công bố lộ trình chuyển đổi năng lượng xanh. Từ năm 2030, công suất điện bổ sung của Indonesia sẽ chỉ đến từ các nguồn năng lượng mới và tái tạo, trong khi các nhà máy điện hạt nhân sẽ hòa mạng lưới điện quốc gia vào năm 2049. Thái Lan hiện có công suất lắp đặt năng lượng tái tạo trên 15 GW, đóng góp khoảng 1/3 tổng lượng điện năng. Con số này được dự báo sẽ tăng lên 63 GW, chiếm 39% thị phần vào năm 2030.

Với Việt Nam, chúng ta có tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng gió và năng lượng mặt trời. Trong những năm vừa qua, đầu tư cho năng lượng tái tạo phát triển vượt bậc. Chỉ trong vòng 5 năm, từ xuất phát điểm gần như con số 0, lĩnh vực năng lượng tái tạo ở Việt Nam đã phát triển và có công suất điện mặt trời 16,5GW, công suất điện gió là 4GW tính đến cuối năm 2021. Năng lượng tái tạo hiện chiếm khoảng 27% tổng công suất lắp đặt và 12% điện sản xuất. Trên thế giới, Việt Nam đứng trong top 10 quốc gia có công suất lắp đặt điện mặt trời cao nhất.

Tuy nhiên, ở cấp độ toàn khu vực, tỷ lệ năng lượng tái tạo của ASEAN mới chỉ chiếm 14% trong cơ cấu năng lượng vào năm 2020. Mục tiêu của khu vực là sẽ đạt 23% năng lượng xanh vào năm 2025. Theo Cơ quan năng lượng tái tạo quốc tế, chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo sẽ giúp các nước Đông Nam Á giảm tới 160 tỷ USD chi phí năng lượng vào năm 2050. Việc tăng cường năng lực sản xuất năng lượng tái tạo cũng sẽ giúp các nước trong khu vực tạo ra việc làm mới và đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng, đồng thời giảm đáng kể lượng khí thải.

Mặt trận quyết định cuộc chiến chống biến đổi khí hậu

Trong bối cảnh thế giới đẩy nhanh việc giảm lượng khí thải và chuyển đổi năng lượng nhằm đạt mục tiêu về trung hòa carbon, việc đầu tư phát triển năng lượng sạch đang được chú trọng hơn bao giờ hết. Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), sản lượng năng lượng tái tạo mới sẽ tăng hơn 440 gigawatt trong năm 2023, đưa tổng sản lượng năng lượng tái tạo dự kiến sẽ tăng lên 4.500 gigawatt. Đóng góp phần lớn vào mức tăng này là việc triển khai mạnh mẽ các hệ thống năng lượng mặt trời và năng lượng gió.

IEA cũng cho biết đầu tư toàn cầu vào công nghệ năng lượng sạch trong năm 2023 dự kiến sẽ vượt xa đáng kể mức chi tiêu cho nhiên liệu hóa thạch. Trong số 2.800 tỷ USD dự kiến đầu tư vào lĩnh vực năng lượng trong năm 2023, hơn 1.700 tỷ USD là vào các lĩnh vực năng lượng sạch như năng lượng tái tạo và điện hạt nhân. Đó là nỗ lực nhằm chống biến đổi khí hậu trên quy mô toàn cầu.

Tuy nhiên, theo ông Ramesh Subramaniam, Tổng Vụ trưởng nhóm các ngành của Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), cuộc chiến chống biến đổi khí hậu có thành công hay không chính là ở châu Á và Thái Bình Dương với mặt trận quyết định là Đông Nam Á. Ông Antha Williams, Giám đốc Chương trình môi trường của Bloomberg Philanthropies cho rằng Đông Nam Á có tiềm năng dẫn đầu trong sản xuất năng lượng tái tạo để góp phần triển khai năng lượng tái tạo toàn cầu, đồng thời đạt được tăng trưởng kinh tế và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

Đề cập đến tiềm năng về năng lượng tái tạo của khu vực, bà Helen Mountford, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Quỹ ClimateWorks cho biết, Đông Nam Á là nơi sinh sống của hàng trăm triệu người, có vị trí thuận lợi để trở thành khu vực dẫn đầu toàn cầu về sản xuất năng lượng tái tạo với môi trường kinh doanh sôi động và nguồn nhân lực dồi dào. Nếu đạt được mục tiêu này, khu vực có thể tăng cường cung cấp các giải pháp năng lượng tái tạo đáng tin cậy và giá cả phải chăng cho người dân và cộng đồng ở Đông Nam Á và trên toàn thế giới, đồng thời tạo ra cơ hội việc làm mới tại địa phương.

Còn theo bà Damilola Ogunbiyi, Đồng chủ trì Đối thoại cấp cao và Đại diện đặc biệt của Tổng Thư ký Liên hợp quốc về năng lượng bền vững cho tất cả, cho rằng thông qua việc tăng cường khả năng sản xuất năng lượng tái tạo, các nước Đông Nam Á có thể gia tăng GDP, tạo việc làm và khử carbon trong hệ thống năng lượng, góp phần vào tăng trưởng kinh tế và tiến bộ khí hậu.

Theo các nhà khoa học, ASEAN có 17.000 GW tiềm năng năng lượng tái tạo. Khu vực đã đặt mục tiêu nâng tỷ trọng năng lượng tái tạo lên 23% tổng nguồn cung năng lượng sơ cấp và 35% tổng công suất điện lắp đặt vào năm 2025. Các nước thành viên cũng được kỳ vọng sẽ đạt được mức đóng góp do quốc gia tự quyết định vào năm 2030 và trung hòa carbon vào năm 2050.

Để đạt các mục tiêu trên, ASEAN có rất nhiều việc cần làm. Theo Cơ quan năng lượng tái tạo quốc tế, ASEAN cần tăng gấp đôi khoản đầu tư hàng năm vào hoạt động sản xuất năng lượng tái tạo. Đó sẽ là nền tảng để đẩy nhanh tốc độ chuyển đổi năng lượng và đáp ứng các mục tiêu về khí hậu. Các khoản đầu tư trên sẽ giúp khu vực này mở rộng hỗ trợ công nghệ và cơ sở hạ tầng, mở rộng các khoản đầu tư bao gồm đầu tư vào năng lượng tái tạo, nhiên liệu sinh học, nhiên liệu hydrogen. Ước tính từ nay đến năm 2050, ASEAN cần 29.400 tỷ USD để sản xuất 100% năng lượng tái tạo.

ASEAN cũng cần hướng tới xây dựng hệ thống lưới điện chung cho phép triển khai năng lượng tái tạo cao hơn thông qua thương mại điện đa phương và mở rộng các khu vực cân bằng lưới điện. Ngoài ra, việc hài hòa hóa các tiêu chuẩn kỹ thuật cho xe điện 2 bánh và trạm sạc có thể cho phép các nhà sản xuất thiết bị gốc phát triển các sản phẩm phù hợp với nhu cầu trên khắp thị trường Đông Nam Á.