Cuộc đàm phán sáp nhập trị giá 60 tỷ USD của Nissan và Honda đã sụp đổ như thế nào?

Nissan trong nhiều năm cho đến năm 2020 là nhà sản xuất ô tô lớn thứ hai của Nhật Bản sau Toyota, đã yêu cầu được đối xử gần như bình đẳng trong các cuộc đàm phán mặc dù vị thế của họ yếu hơn.

Honda trong khi đó đã gây sức ép buộc Nissan phải cắt giảm sâu hơn lực lượng lao động và năng lực nhà máy, nhưng Nissan không muốn xem xét việc đóng cửa nhà máy vì về mặt chính trị rất nhạy cảm. Các nguồn tin cho biết Nissan cảm thấy họ có thể tự phục hồi, mặc dù gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh lòng tự trọng kết hợp với những gì ban quản lý Honda coi là quá trình ra quyết định chậm chạp của Nissan, đã góp phần phá hỏng một thỏa thuận có thể tạo ra một trong những nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới.

"Tôi nghĩ đó là vấn đề quản lý", Julie Boote, nhà phân tích tại công ty nghiên cứu Pelham Smithers Associates, cho biết về tình hình hỗn loạn tại Nissan. "Họ đang đánh giá quá cao vị thế và giá trị thương hiệu của mình, cũng như khả năng xoay chuyển tình hình kinh doanh".

Nissan và Honda từ chối bình luận về các khía cạnh cụ thể của các cuộc đàm phán như các nguồn tin nói đến.

Giám đốc điều hành Nissan Makoto Uchida đã đến thăm người đồng cấp Toshihiro Mibe vào tuần trước để nói rằng ông muốn chấm dứt các cuộc thảo luận sau khi Honda đưa ra đề xuất thành lập công ty con.

Nissan đã khiến các nhà đầu tư sửng sốt vào tháng 11 năm ngoái khi cắt giảm dự báo lợi nhuận 70% do doanh số bán hàng tại Trung Quốc và Mỹ giảm sút. Hãng đã công bố một kế hoạch xoay chuyển tình thế bao gồm cắt giảm 9.000 việc làm và 1/5 công suất toàn cầu, một số nhà phân tích cho rằng quá ít và quá muộn.

Uchida hứa sẽ từ bỏ một nửa tiền lương của mình và cho biết ông tập trung vào việc làm cho doanh nghiệp tinh gọn và phục hồi hơn.

Vào tháng 12/2024, Nissan và Honda đã công bố kế hoạch sáp nhập, một kết quả của các cuộc đàm phán mà họ đã tiến hành từ tháng 3 năm 2024, khi cho biết đang tìm cách hợp tác về công nghệ.

Nhưng các cuộc thảo luận về việc sáp nhập đã nhanh chóng gặp phải rào cản về việc tính toán tỷ lệ sở hữu cổ phần cho công ty hợp nhất.

Nguồn tin tiết lộ, trong cuộc nói chuyện riêng, ông Uchida đã bày tỏ sự nghi ngờ về triển vọng của thỏa thuận. Các nhà quản lý của Honda phàn nàn rằng quá trình ra quyết định của Nissan quá chậm. Một bản cập nhật công khai về các cuộc đàm phán ban đầu được ấn định vào cuối tháng 1 trước khi bị đẩy lùi đến giữa tháng 2.

Các nhà quản lý của Honda cảm thấy chiến lược xoay chuyển tình thế của Nissan thiếu chi tiết và thất vọng vì những gì họ thấy là việc cắt giảm công suất nhà máy không đủ.

Nguồn tin cũng cho hay Nissan không muốn đóng cửa các nhà máy vì điều đó sẽ buộc phải ghi giảm giá trị của chúng trên giấy tờ và làm tổn hại đến thu nhập của công ty.

Bên cạnh đó, việc cắt giảm việc làm đã được hứa hẹn như một phần trong kế hoạch xoay chuyển tình thế của Nissan lên tới 7% lực lượng lao động toàn cầu của công ty. Điều đáng nói là Honda đã cắt giảm nhiều nhân sự hơn ở Trung Quốc trong hai năm qua.

Về phần mình, Honda dường như không muốn thay đổi kế hoạch của mình, ngụ ý rằng họ không coi Nissan là đối thủ ngang hàng.

Vào cuối tháng 1, giám đốc điều hành của Nissan là Hideyuki Sakamoto đã đến thăm hòn đảo Kyushu ở phía tây nam để công bố kế hoạch xây dựng một nhà máy sản xuất xe điện chạy bằng pin sẽ tạo ra 500 việc làm.

Được các chính trị gia địa phương ủng hộ, Sakamoto cho biết hãng sản xuất ô tô cũng sẽ không cắt giảm công suất tại nhà máy Kyushu hiện tại. Ông nói Kyushu là "một căn cứ địa chính trị có tính cạnh tranh cao" và quan trọng đối với các kế hoạch sản xuất xe điện trong tương lai.

Một ngày sau chuyến thăm Kyushu của Sakamoto, Mibe của Honda đã nói với Uchida rằng Nissan sẽ cần phải trở thành công ty con của Honda, một điều khoản không có trong bản ghi nhớ sáp nhập ban đầu mà hai công ty đã ký vào cuối năm ngoái.

Kyushu không phải là nhà máy duy nhất mà Nissan coi là không thể đụng tới. Smyrna ở Tennessee, Aguascalientes ở Mexico và Sunderland của Anh đều được coi là rất quan trọng đối với chiến lược sản xuất xe điện của công ty và hãng sản xuất ô tô không muốn đóng cửa hoặc cắt giảm các dây chuyền sản xuất của họ.

Việ Honda đột ngột thay đổi cấu trúc thỏa thuận phản ánh sự mất kiên nhẫn ngày càng tăng của hãng này đối với Nissan về tốc độ đàm phán.

Nissan đã bị bất ngờ trước động thái đó vì nó đã đi ngược lại bản ghi nhớ đã thỏa thuận trước đó. Với Nissan, đề xuất này được coi là "vô lý" và xúc phạm đến phẩm giá của Nissan, nhà sản xuất ô tô lâu đời hơn.

Renault, cổ đông lớn nhất của Nissan, cho biết mặc dù không biết về các cuộc thảo luận, nhưng thông tin mới nhất cho thấy giao dịch sẽ dẫn đến "việc Honda tiếp quản Nissan mà không có khoản phí kiểm soát cho các cổ đông của Nissan". Renault nói kết quả như vậy là "không thể chấp nhận được", đồng thời nói thêm rằng hãng sẽ "bảo vệ mạnh mẽ" lợi ích của mình.

Nissan được cho sẽ sẵn sàng hợp tác với các đối tác mới, bao gồm Foxconn, nhà sản xuất theo hợp đồng của Đài Loan sản xuất iPhone của Apple. Foxconn đã không trả lời yêu cầu bình luận. Chủ tịch Foxconn Young Liu cho biết hôm thứ Tư tuần này rằng mục tiêu của họ là hợp tác với Nissan, không phải mua lại.

Mảng kinh doanh xe điện của công ty Đài Loan này do cựu giám đốc điều hành Nissan Jun Seki lãnh đạo, người từng được những người trong cuộc coi là ứng cử viên sáng giá cho vị trí CEO của hãng sản xuất ô tô này.

Foxconn có thể sẽ là một đối thủ hào phóng hơn Honda vì hãng này cần một thương hiệu trong ngành công nghiệp ô tô và Nissan có thể là cái tên rất hấp dẫn, Amir Anvarzadeh, một chiến lược gia tại công ty tư vấn vốn chủ sở hữu Nhật Bản Asymmetric Advisors nhận định.

"Bất kể bạn nghĩ gì về xe hơi và bảng cân đối kế toán của họ, thì ít nhất thì thương hiệu này vẫn khá dễ nhận biết", Amir Anvarzadeh nói về chiến lược Nissan.

Cho đến nay, chính phủ Nhật Bản vẫn chưa đưa ra nhiều thông tin về cách họ nhìn nhận sự đổ vỡ trong các cuộc đàm phán giữa Honda và Nissan, cũng như liệu họ có chấp nhận việc Foxconn, cổ đông lớn nhất của công ty điện tử tiêu dùng Sharp Corp., mua lại Nissan hay không.

Nam Nguyễn