Cuộc đua 'gieo mây' tạo mưa giải nhiệt mùa hè tại Trung Đông

Trong nhiều năm, các quan chức Iran lo ngại việc một số quốc gia đang tước đoạt đi nguồn nước của họ. Nhưng đó không phải từ một con đập ở thượng nguồn, hay một hồ chứa nước, mà là từ những đám mây nhân tạo.

“Israel và một nước khác đang nỗ lực để làm cho những đám mây ở Iran không chuyển thành mưa”, tướng Gholam Reza Jalali cho biết trong bài phát biểu năm 2018. Quốc gia giấu tên mà ông Jalali nhắc đến được cho là Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE). Trước đó, nước này đã triển khai một chương trình gieo mây đầy tham vọng bằng cách rải hóa chất lên các các đám mây nhằm cố gắng tạo ra mưa.

Những nghi ngờ của Iran không phải là không có căn cứ nếu xét đến mối quan hệ căng thẳng của nước này với hầu hết các quốc gia vùng Vịnh Ba Tư. Tuy nhiên, mục đích thực sự của những nỗ lực gieo mây này không phải là ăn cắp nước, mà chỉ đơn giản là để tạo ra mưa trên những vùng đất khô cằn.

Một nhân viên tại Trung tâm Khí tượng và Địa chấn UAE theo dõi dữ liệu về chuyển động của đám mây trong khu vực (Ảnh: Nguồn quốc tế)

Khi Trung Đông và Bắc Phi khô cạn, các quốc gia trong khu vực đã bắt tay vào cuộc chạy đua để phát triển các hóa chất và kỹ thuật mà họ hy vọng khiến trời đổ mưa. Với 12 trong số 19 quốc gia trong khu vực có lượng mưa trung bình dưới 254mm/năm, giảm 20% trong 30 năm qua, chính phủ của các nước đang coi việc gieo mây là cách nhanh chóng để giải quyết vấn đề.

Khi các quốc gia giàu có như UAE bơm hàng trăm triệu USD vào nỗ lực này, các nước khác cũng đang không nằm ngoài cuộc, bất chấp những câu hỏi nghiêm túc về việc liệu lượng mưa nhân tạo có đáng để bỏ ra ngần ấy công sức và chi phí hay không.

Morocco, Ethiopia và Iran đã có các chương trình gieo mây. Ả Rập Xê Út cũng mới bắt đầu chương trình này với quy mô lớn, trong khi 6 quốc gia khác ở Trung Đông và Bắc Phi đang xem xét áp dụng biện pháp này.

Tại châu Á, Trung Quốc có chương trình tham vọng nhất trên toàn thế giới, với mục đích kích thích mưa hoặc ngăn chặn mưa đá trên một nửa diện tích đất nước. Quốc gia này đang cố gắng tạo ra những đám mây mưa trên sông Dương Tử - con sông đang cạn kiệt ở một số điểm.

Mặc dù phương pháp gieo mây đã tồn tại được 75 năm, nhiều điều về công nghệ này vẫn chưa được khoa học giải thích. Tuy nhiên, một số quốc gia Trung Đông đã gạt bỏ những lo lắng về việc mưa nhân tạo sẽ “vắt cạn” nước từ những đám mây đáng ra sé tạo mưa ở nơi khác.

Các nhà khoa học khí quyển cho biết tuổi thọ của một đám mây, đặc biệt là loại mây tích có nhiều khả năng tạo ra mưa nhất, hiếm khi kéo dài quá một vài giờ. Vì vậy, nó khó có thể tồn tại đủ lâu để đến một quốc gia khác, ngay cả ở Vịnh Ba Tư, nơi có 7 quốc gia nằm sát gần nhau.

UAE là quốc gia đi đầu trong việc gieo mưa nhân tạo. Ngay từ những năm 1990, lãnh đạo nước này đã nhận ra rằng việc duy trì nguồn cung cấp nước dồi dào cũng quan trọng như trữ lượng dầu và khí đốt.

Năm 1960, khi dân số đất nước chỉ dưới 100.000 người, nước vẫn đủ để đáp ứng nhu cầu của người dân. Tuy nhiên, đến năm 2020, dân số đã tăng lên gần 10 triệu người khiến nhu cầu sử dụng nước cũng tăng theo.

Sau 20 năm nghiên cứu và thử nghiệm, Trung tâm Khí tượng và Địa chấn quốc gia UAE đã vận hành chương trình gieo mây với các giao thức gần giống quân sự. 9 phi công luân phiên ở chế độ chờ, sẵn sàng bay lên bầu trời ngay khi các nhà khí tượng học phát hiện ra các đám mây lớn hình thành ở các khu vực miền núi. Họ phải sẵn sàng ngay lập tức vì những đám mây như vậy không xuất hiện phổ biến ở Trung Đông.

“Chúng tôi luôn sẵn sàng phục vụ 24 giờ - chúng tôi sống cách sân bay chỉ 30- 40 phút di chuyển”, Đại úy Mark Newman, một phi công cao cấp của Nam Phi phụ trách gieo mây cho biết. Trong trường hợp có nhiều đám mây có khả năng mang mưa, trung tâm sẽ điều động nhiều hơn một máy bay.

Các phi công chuẩn bị hóa chất gieo mưa lên máy bay (Ảnh: Nguồn quốc tế)

UAE sử dụng hai chất gieo mây bao gồm chất liệu truyền thống làm bằng i-ốt bạc và một chất mới được phát triển tại Đại học Khalifa ở Abu Dhabi, sử dụng công nghệ nano mà các nhà nghiên cứu cho rằng thích nghi tốt hơn với điều kiện khô nóng ở Vịnh Ba Tư.

Các phi công sẽ rải chất hóa học vào nền đám mây (độ cao thấp nhất của đám mây so với mặt đất). Và sau đó, về lý thuyết, vật liệu gieo mây, được tạo thành từ các phân tử hút ẩm (hút nước), sẽ liên kết với hơi nước tạo thành đám mây.

Các hạt kết hợp đó sẽ tiếp tục hút thêm nhiều hơi nước khiến quá trình tạo mưa diễn ra nhanh hơn và giọt mưa thường lớn hơn. Khi hơi nước tích tụ càng nhiều, giọt nước nặng dần, chúng rơi xuống đất tạo thành mưa, các nhà khoa học cho biết.

Hoạt động gieo mây có những hạn chế nhất định. Theo Hiệp hội Khí tượng Mỹ, đôi khi lượng mưa có thể lớn hơn dự kiến. Gió cũng có thể thổi đám mây đã phun hóa chất ra khỏi khu vực ban đầu, làm tăng khả năng xảy ra "hậu quả không mong muốn".