Cuộc thi thơ 'làng' gieo hạt tình yêu quê hương ra thế giới

Ba tác giả giành giải A của cuộc thi. (Ảnh: KHIẾU MINH)

Một cuộc thi thơ độc đáo

Làng Chùa - ngôi làng duy nhất ở Việt Nam được mệnh danh là "làng thơ", bởi ở đây từ đứa trẻ 5-6 tuổi đến những người cao tuổi đều có thể làm thơ. Trong những lần đàm đạo, đọc thơ các thành viên Hội thơ làng Chùa đã nảy ra ý tưởng về việc tổ chức một cuộc thi thơ để kêu gọi người làng Chùa và những người con làng Chùa xa xứ viết về gia đình, quê hương...;

Năm 1982, “Hội thơ làng Chùa” chính thức ra đời; từ đó hội ngày càng phát triển, trở thành hoạt động không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân làng.

Trên tinh thần ấy, cuộc thi thơ Làng Chùa đầu tiên được tổ chức vào năm 2007. Cho đến nay đã có 3 cuộc thi thơ Làng Chùa được tổ chức và vẫn giữ nguyên một chủ đề "Thơ ca và nguồn cội", một mục đích xuyên suốt và ngày càng lan tỏa.

Trải qua hành trình hơn 40 năm (1982-2025), hội thơ làng Chùa (làng Hoàng Dương, xã Sơn Công, Ứng Hòa, Hà Nội nay là xã Sơn Tiến, Hà Nội) đã trở thành một hội thơ đặc biệt.

Cuộc thi thơ “Thơ ca và nguồn cội” lần thứ 3 được phát động từ đầu năm nay. Ban giám khảo bắt đầu chấm giải từ ngày 29/7/2025 và kết thúc vào cuối tháng 8. Ban giám khảo cuộc thi gồm nhà thơ Nguyễn Việt Chiến, nhà thơ Đinh Thị Như Thúy, nhà thơ Phạm Đương, nhà thơ Nguyễn Ngọc Phú và nhà văn Phạm Lưu Vũ. Cuộc thi đã thu hút được hơn 500 tác giả tham gia, với tổng số hơn 1.500 bài thơ.

Tất cả các bài thơ dự thi đều được đăng công khai ở trang "Facebook" cá nhân của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Thư ký của cuộc thi để độc giả và các thành viên trong ban giám khảo đánh giá, thẩm định. Cuộc thi “Thơ ca và nguồn cội” không có Trưởng Ban giám khảo, mỗi thành viên Ban giám khảo sẽ như một Trưởng Ban giám khảo, họ có tính quyết định và cách nhìn riêng biệt để bảo vệ chính kiến của mình.

Ban tổ chức trao giải Đặc biệt cho các tác giả đóng góp cho thơ ca và mang đến vẻ đẹp của nghị lực sống.

Đi kèm với mỗi chùm thơ là những “Lời người làng Chùa”, không chỉ là lời giới thiệu mà còn là những đúc kết, đoạn văn ngắn chiêm nghiệm về cuộc đời, con người và những giá trị lâu bền. Những câu nói mang đậm chất dân gian nhưng chứa đựng triết lý sâu sắc như: “Con chim không thể rời xa bầu trời, con cá không thể rời xa hồ nước. Và thơ ca không thể rời xa con người” hay “Mất nửa đời học làm thơ, mất cả đời học làm người”…

Ông Ngô Mạnh Cường, Chủ tịch Hội thơ làng Chùa tự hào chia sẻ: “Trong hương ước, người làng Chùa lấy Đức làm gốc và lấy thơ để truyền Đức. Người làng Chùa rất hạnh phúc khi nhận ra rằng mỗi người khi sáng tác ra những vần thơ như thế là những người gieo hạt. Những hạt giống ấy được gieo xuống cánh đồng cuộc đời. Mỗi lần kết thúc cuộc thi, người làng Chùa lại gặt được một mùa nhân ái. Vì thế, người làng Chùa thấy mình trở nên giàu có. Các tác giả tham gia cuộc thi thơ viết về quê hương mình cũng chính là viết về mọi ngôi làng, mọi ngôi nhà trên thế giới này”.

Đáng chú ý, cuộc thi không chỉ hội tụ nhiều cây bút là những tác giả không chuyên đến các nhà thơ danh tiếng trong nước; mà còn thu hút sự tham gia của nhiều tác giả ở nhiều nơi trên thế giới như Mỹ, Colombia, Uganda, Uruguay, Romania và nhiều nước khác. Họ viết về nơi mình sinh ra và lớn lên, về tổ tiên, ông bà, cha mẹ, về lịch sử dân tộc, về mảnh đất quê hương, về văn hóa, đời sống và những khát vọng của con người.

Ban tổ chức trao giải Cống hiến cho các tác giả nước ngoài.

Nhiều nhà thơ, tác giả quốc tế cũng đã góp mặt tại lễ trao giải Cuộc thi thơ, trong đó có nhà thơ Mỹ Bruce Weigl, nhà thơ Murad Sudani - Tổng Thư ký Liên hiệp các Nhà văn và tác giả Palestine, các nhà thơ Đài Loan (Trung Quốc): Tưởng Vi Văn, Trần Minh Nhân, Trần Chính Hùng…

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nhấn mạnh: "Tôi tin rằng, chủ đề của cuộc thi đã thực sự chạm đến trái tim của những người viết. Bởi, ai cũng có quyền và mong muốn được bày tỏ tình yêu với mảnh đất đã nuôi dưỡng mình, với nền văn hóa của họ". Cũng theo nhà thơ, "mỗi chùm thơ dự thi là một giọng nói riêng biệt, ngập tràn hình ảnh và cảm xúc vang lên về mảnh đất và những người yêu thương của tác giả. Cho dù mảnh đất và những con người hiện ra trong những bài thơ là những vùng đất xa xôi và xa lạ... thì tất cả đều chứa đựng vẻ đẹp và sự thiêng liêng của đời sống thế gian”.

Những lát cắt thơ muôn màu

Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến, Trưởng Ban giám khảo nhận xét “Các bài thơ được trao giải tuy mỗi tác giả có phong cách riêng, nhưng có điểm chung đó là: đều coi quê hương là không gian văn hóa - tinh thần không thể thay thế. Tình yêu quê hương trong các tác phẩm không chỉ là tình cảm cá nhân mà còn là tiếng nói chung của cộng đồng, của văn hóa dân tộc.

Các tác giả giành giải B.

Đặc biệt, các tác giả của cuộc thi đã đưa vào thơ sự chiêm nghiệm hiện sinh, đối diện với đô thị hóa, chiến tranh, tha hương và những vấn đề rất thời đại để khẳng định "quê hương là bản thể, là cội nguồn nuôi dưỡng tâm hồn”.

Nói về ba tác phẩm đoạt giải A, Trưởng Ban giám khảo cho rằng, cả ba đều đã kiến tạo một diễn ngôn đa dạng nhưng quy tụ về cùng một điểm chung là khẳng định sự bất khả phân của cá nhân với cộng đồng, của ký ức riêng tư với nguồn cội dân tộc.

Các tác giả được trao giải C.

Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến cũng đề cập đến những giọng thơ mới qua cuộc thi như Châu Anh Tuấn, Nguyễn Hoàng Anh Thư, Khương Thị Mến. Mỗi tác giả đều thể hiện một góc nhìn riêng khá sáng tạo đối với nhiều vấn đề trong cuộc sống, như đưa ra triết lý tình yêu thương của mẹ như một cách hóa giải những xung đột qua hình tượng sợi chỉ, hay tình yêu quê hương đất nước thông qua hồi ức văn hóa và lịch sử, qua đó khẳng định giá trị bền vững của ký ức trong tâm thức dân tộc, hay sử dụng thủ pháp đối chiếu qua hàng loạt mối tình bi kịch để thể hiện nghịch lý của tình yêu…

Một cuộc thi thơ xuất phát từ một ngôi làng nhỏ bé ở đồng bằng Bắc Bộ, nhưng đã thực sự gieo những hạt mầm đi khắp muôn phương, từ sự gặp gỡ chung của tình yêu quê hương đất nước trong trái tim các tác giả khác nhau về ngôn ngữ, quốc tịch…

LINH KHÁNH