Cuộc thi viết 'Những tấm gương bình dị mà cao quý' lần thứ 16: Bền bỉ tôn vinh giá trị chân-thiện-mỹ

Tinh thần cống hiến không ngừng nghỉ

Nói đến nhà báo Hà Đăng, nhân vật trong tác phẩm “Nhà báo Hà Đăng-cây đại thụ của báo chí cách mạng Việt Nam” (tác giả Văn Tuấn-Hải Lý), báo giới hiện nay đều bày tỏ sự kính trọng, như là người truyền lửa cho các thế hệ nhà báo trẻ. Cả cuộc đời cống hiến cho sự nghiệp cách mạng, đến nay, ở tuổi 96, ông vẫn giữ thói quen đọc sách, báo hằng ngày, luôn dõi theo và tham dự khá nhiều sự kiện quan trọng của báo chí nước nhà. Theo nhà báo Hà Đăng, nghề báo chỉ say mê thôi chưa đủ mà phải học, phải tôi luyện để có vốn tri thức về nhiều lĩnh vực. Tài năng nào cũng phải lao động cật lực mới làm nên...

“Gần trăm tuổi vẫn tâm huyết viết báo” (tác giả Hương Hồng Thu), đó là Đại tá, nhà báo Trần Tiệu, nguyên phóng viên Báo Quân đội nhân dân (QĐND), nguyên cán bộ nghiên cứu của Học viện Chính trị, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam (nay là Viện Chiến lược và Lịch sử quốc phòng Việt Nam). Ở tuổi 96, ông vẫn say mê viết bài về các chủ đề lịch sử Quân đội, ký ức chiến tranh, công nghiệp quốc phòng, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, trong đó nhiều tác phẩm đoạt các giải báo chí uy tín. Mỗi lần khai mạc kỳ họp Quốc hội, ông lại mặc quần áo chỉnh tề, ngồi nghiêm ngắn trước màn hình ti vi theo dõi kỳ họp như một đại biểu tham dự.

Trong các tác phẩm tham dự Cuộc thi viết “Những tấm gương bình dị mà cao quý” lần thứ 16, có nhiều nhân vật cao tuổi mẫu mực, giản dị, khiêm nhường, có tinh thần lao động, cống hiến không ngừng nghỉ như vậy. Các anh hùng, tướng lĩnh, cựu chiến binh từng ghi chiến công lẫy lừng trong thời chiến, nay tiếp tục phát huy phẩm chất cao đẹp Bộ đội Cụ Hồ, đóng góp quan trọng cho sự nghiệp đổi mới đất nước.

Trong ký ức của “Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu-vị tướng bình dị và một đời cống hiến” (tác giả Nguyễn Hường), những năm tháng chiến tranh ác liệt đã rèn luyện ý chí, tư duy chiến lược và bản lĩnh cho ông. Cũng từ nơi trận mạc ấy, ông tìm thấy bài học lớn để vận dụng vào một “mặt trận” không kém phần khốc liệt: Phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai. Và Thượng tướng, Viện sĩ, Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Huy Hiệu, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng chính là “cha đẻ” của phương châm “bốn tại chỗ” trong phòng, chống thiên tai.

Nhận quyết định nghỉ quản lý ở tuổi 60, PGS, TS Phạm Quang Long vẫn miệt mài với sự nghiệp văn chương và cho ra đời hàng loạt tiểu thuyết hấp dẫn bạn đọc. Trung bình mỗi năm ông viết và tái bản khoảng 2 cuốn sách, nhiều cuốn dày tới 400-500 trang. Tinh thần lao động của “Ông giáo-quan văn kể chuyện làng” (tác giả PGS, TS Phạm Thành Hưng) khiến nhiều người kinh ngạc, nể phục. Nhà văn như viết nhanh hơn người đọc. Ông viết để trả món nợ ân tình với cuộc đời...

Là một người từng đi qua chiến tranh, bên cạnh tâm huyết với chủ đề lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng, nhà văn Châu La Việt còn dùng tiền bán sách của mình để tặng đồng đội khó khăn, tổ chức nhiều chương trình văn nghệ tri ân, tưởng nhớ các liệt sĩ... Tình đồng đội trong ông cũng như các cựu chiến binh khác thật thiêng liêng. “Trên trang văn, anh viết những dòng chữ nhân văn, lấp lánh vẻ đẹp tình người, lẽ người; trên trang đời, anh gieo sự thiện lành, tử tế với một trái tim người lính ấm áp, yêu thương”... (“Châu La Việt: Văn và đời luôn là người lính”-tác giả Nguyễn Thanh Tú).

Khẳng định bản lĩnh trí tuệ Việt Nam

Như một luồng sinh khí mới, rất nhiều nhân vật trong các tác phẩm dự thi năm nay thể hiện rõ tinh thần say mê sáng tạo, khẳng định bản lĩnh trí tuệ, con người Việt Nam thời đại mới. Họ là những chiến binh trẻ tài năng trên mặt trận khoa học, công nghệ, kỹ thuật quân sự, như: Trung tá Lê Thị Hằng, Giám đốc Trung tâm C4, Viện Hàng không vũ trụ Viettel (Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội) trong tác phẩm “Cô gái tên lửa” (tác giả Mạnh Thắng-Thu Hòa). Nữ quân nhân thế hệ 8X miệt mài theo đuổi công việc nghiên cứu khoa học: Phát triển mạng 3G; chế tạo ra-đa quân sự, nghiên cứu, thử nghiệm đầu dẫn tên lửa... góp phần quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, củng cố tiềm lực quốc phòng Việt Nam.

Sinh năm 1996, nhưng “Thượng úy Hoàng Khắc-chàng sĩ quan trẻ đưa công nghệ vươn tầm quốc tế” (tác giả La Duy-Lê Hiếu) đã chủ trì nhiều dự án công nghệ trị giá hàng trăm tỷ đồng chinh phục thị trường trong nước và quốc tế. Nhiều tấm gương thế hệ 9X khác như: Lê Thế Thắng (Thanh Hóa), Phùng Quang Trung cùng nhóm Skyline (TP Hải Phòng) suốt bao năm miệt mài, tận tụy ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phục chế hàng trăm bức ảnh cũ tri ân các gia đình liệt sĩ... Những việc thầm lặng ấy mang lại ý nghĩa to lớn, thiết thực giáo dục lịch sử, truyền thống văn hóa “uống nước nhớ nguồn” của người Việt Nam.

Tiết mục văn nghệ tại Lễ tổng kết và trao giải Cuộc thi viết "Những tấm gương bình dị mà cao quý" lần thứ 15 với chủ đề "Dấu ấn Bộ đội thời bình". Ảnh: TUẤN HUY

Tỏa hương theo cách của mình

Không được may mắn như bao người khác, chị Huỳnh Thanh Thảo (ấp Ràng, xã Thái Mỹ, TP Hồ Chí Minh) từ khi sinh ra đã mắc bệnh xương thủy tinh bởi di chứng chất độc da cam/dioxin. Thế nhưng gần 25 năm qua, chị không chỉ nỗ lực để tập đọc, tập viết mà còn dạy học miễn phí cho học sinh nghèo và thành lập thư viện thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng. “Nghị lực phi thường của “cô giáo” Huỳnh Thanh Thảo” (tác giả Hồng Giang) thực sự là tấm gương truyền cảm hứng tích cực cho nhiều người về tinh thần lạc quan, vượt qua khó khăn, trở thành người có ích cho xã hội.

“Mỗi người đều có thể nở hoa theo cách riêng của mình”. Đó là lời của chị Lê Hương Giang, nhân vật trong tác phẩm “Lê Hương Giang: Từ cô bé khiếm thị đến người gieo mầm hạnh phúc” (tác giả Trần Hoài-Mai Hương). Bị khiếm thị từ nhỏ nhưng với tinh thần tự lập, khát khao tri thức và ý chí mạnh mẽ, chị Hương Giang từng bước vượt qua nghịch cảnh, trở thành người dẫn chương trình truyền hình khiếm thị đầu tiên của Đài Truyền hình Việt Nam, đồng thời là chuyên gia tư vấn tâm lý cho người khuyết tật và người thân của họ vượt qua khó khăn, tự tin, tự lập trong cuộc sống.

Các nhân vật trong Cuộc thi viết “Những tấm gương bình dị mà cao quý” lần thứ 16 còn rất nhiều người vượt lên số phận làm nhiều việc có ích cho xã hội. Anh Phạm Sỹ Long ở xã Đan Hải, tỉnh Hà Tĩnh trong tác phẩm “Hành trình truyền cảm hứng của chàng trai liệt tứ chi” của tác giả Võ Thị Mỹ Hạnh, người được ví như nhân vật “Nick Vujicic của Việt Nam”. Dù bị liệt tứ chi nhưng anh cố gắng từng ngày để ngậm bút viết, đến nay anh đã viết được những cuốn sách dày tới hàng trăm trang. Là cô giáo Lê Thị Thắm (Trường THCS Đông Thịnh, Thanh Hóa) trong tác phẩm "Cô giáo không tay viết ước mơ bằng chân" (tác giả Lê Đình Trung)... không chỉ vượt qua mọi rào cản về sức khỏe mà họ còn có nhiều ý tưởng sáng tạo, thiết thực giúp đỡ về vật chất và tinh thần cho những người yếu thế trong xã hội.

Nhà báo Trần Thái Sơn, Trưởng ban Nghiệp vụ và Truyền thông, Hội Nhà báo Việt Nam chia sẻ: Khi đọc các tác phẩm tham dự Cuộc thi viết "Những tấm gương bình dị mà cao quý" trên Báo QĐND, tôi rất ấn tượng và xúc động với những nhân vật đã vượt lên số phận, những con người thầm lặng, nhân ái làm được nhiều việc hiệu quả, có tính lan tỏa tích cực cho cộng đồng. Họ thực sự là những tấm gương bình dị mà cao quý.

Họp Hội đồng chung khảo Cuộc thi viết "Những tấm gương bình dị mà cao quý" lần thứ 16 (năm 2024-2025). Ảnh: MINH THÀNH

Sức sống bền bỉ của một cuộc thi

Cuộc thi viết “Những tấm gương bình dị mà cao quý” lần thứ 16 (năm 2024-2025) do Báo QĐND phối hợp với Vụ Báo chí-Xuất bản, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; Nhà xuất bản QĐND và Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bắc Á tổ chức. Cuộc thi phát động từ tháng 12-2024 đến hết tháng 7-2025. Ban tổ chức nhận được hơn 400 tác phẩm dự thi, trong đó, khoảng 2/3 số tác phẩm là của cộng tác viên. Những tác phẩm chất lượng đã được lựa chọn đăng tải trên báo in và Báo QĐND điện tử. Đặc biệt, cuộc thi có 11 vệt bài được đầu tư công phu, có 7 vệt bài của cộng tác viên...

Theo đánh giá của các thành viên Hội đồng chung khảo cuộc thi, dù đã bước sang mùa giải thứ 16, song cuộc thi viết vẫn thu hút đông đảo người viết chuyên và không chuyên trên cả nước. Điều đó chứng tỏ sức sống bền bỉ và chất lượng của một giải báo chí. Đối tượng nhân vật được phản ánh khá toàn diện trên các vùng miền Tổ quốc, công tác trên nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội, với nhiều lứa tuổi, thành phần, nghề nghiệp khác nhau như: Bộ đội, công an, nhà giáo, nhà báo, nhà văn, bác sĩ, y tá, điều dưỡng, nhà khoa học, nghệ sĩ, nghệ nhân, họa sĩ, công nhân, nông dân, doanh nhân, nhà sư, người khuyết tật vượt lên số phận, người có tấm lòng hảo tâm, người Việt Nam ở nước ngoài, kết nối lan tỏa hình ảnh con người, đất nước và văn hóa Việt Nam ra thế giới. Qua đó cũng thể hiện sự tìm tòi, lăn lộn thực tiễn của các tác giả, luôn hướng về cơ sở để tôn vinh giá trị chân-thiện-mỹ.

Có những tác giả gắn bó với cuộc thi viết hơn 10 năm qua. Có tác giả đi hàng trăm cây số đến tòa soạn gửi trực tiếp bài dự thi để mong chia sẻ tấm gương tiêu biểu của địa phương mình. Một trong những tác giả trẻ hưởng ứng tích cực nhất cuộc thi là Trần Hải Ly (sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền). Lần đầu tiên tham gia nhưng Hải Ly đã viết nhiều tác phẩm dự thi. Nhân vật khá đa dạng, công tác ở nhiều lĩnh vực, ở nhiều địa phương nhưng đều có điểm chung là trái tim nhân hậu, âm thầm cống hiến, làm những việc ý nghĩa cho xã hội. Trần Hải Ly chia sẻ: "Càng đi nhiều, gặp gỡ các nhân vật, tôi càng thấy rõ sự đa dạng, sức lan tỏa của những con người bình dị mà cao quý. Mỗi bài viết tôi mong muốn lan tỏa những điều tử tế, nhân văn đến bạn đọc để tiếp thêm niềm tin, động lực cho xã hội".

Tác giả Đặng Hoàng An ở Tây Ninh là một trường hợp đặc biệt trong cuộc thi năm nay khi vừa là nhân vật trong tác phẩm “Người thầy nghị lực trên “đôi chân tròn” (tác giả Nguyễn Văn Nhật Thành), vừa là tác giả của vệt bài viết về người chiến sĩ Công an nhân dân Lê Tuấn Thành-một thanh niên luôn hành động vì cộng đồng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, nơi anh công tác. Dù việc đi lại đều phụ thuộc vào hai bánh xe lăn nhưng Đặng Hoàng An luôn lạc quan, tích cực làm việc để giúp đỡ những người cùng cảnh ngộ vươn lên trong cuộc sống. Hoàng An tâm sự: "Tôi rất tâm huyết với Cuộc thi viết “Những tấm gương bình dị mà cao quý” trên Báo QĐND. Ngày nào tôi cũng đọc Báo QĐND và lưu lại các bài dự thi để nghiên cứu, học hỏi cách thể hiện, nhất là các vệt bài dài kỳ. Rồi một ngày, tôi vỡ òa hạnh phúc khi tác phẩm của mình được đăng trang trọng trong chuyên mục này"...

Dù thu hút sự quan tâm hưởng ứng của đông đảo cộng tác viên trong và ngoài Quân đội, cuộc thi viết lần thứ 16 cũng không tránh khỏi còn một số ít hạn chế nhất định như mô típ nhân vật cũ, sự tìm tòi, tính phát hiện, sáng tạo của người viết chưa cao, còn ít nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn, có dấu ấn đặc biệt trên các lĩnh vực kinh tế-xã hội của đất nước thời kỳ đổi mới...

Để tiếp tục nâng cao chất lượng cuộc thi, theo nhà báo Hồ Quang Lợi, nguyên Phó chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, cần tiếp tục phát hiện những tấm gương bình dị mà cao quý có sức lay động, truyền cảm hứng tích cực cho xã hội từ Cuộc thi viết "Những tấm gương bình dị mà cao quý". Một tấm gương tốt, chỉ thực sự tốt và có sức lay động xã hội khi đưa lên báo chí được thể hiện bằng ngòi bút mang tính nhân văn, có những chi tiết hay. Tránh cách viết khô khan, khó hấp dẫn bạn đọc. Chỉ có cách đi sâu tìm hiểu đời sống nhân vật, sống cùng nhân vật thì mới có thể phát hiện được những chi tiết sâu sắc trong đời thường của họ để có những tác phẩm thu hút bạn đọc.

HÀ THANH MINH