Đa dạng nguồn thu cho báo chí truyền thông trong bối cảnh phát triển kinh tế số

Tham dự hội thảo có các đồng chí: Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội nhà báo Việt Nam; Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Huy Dũng; Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm; GS. TS. Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV; các đại biểu, chuyên gia, nhà quản lý báo chí trong nước và quốc tế.

Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Huy Dũng phát biểu tại hội thảo.

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Huy Dũng nhấn mạnh: Kinh tế góp phần tạo nên sự phát triển lành mạnh của báo chí ách mạng Việt Nam. Nếu không có sự hỗ trợ đắc lực của kinh tế, không thể có một cơ quan báo chí mạnh được.

Dẫn số liệu Báo cáo tại Hội nghị Báo chí toàn quốc năm 2023, Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Huy Dũng cho biết, doanh thu của các báo, tạp chí 9 tháng đầu năm 2023 đã giảm 9,4% so với cùng kỳ năm 2022. Còn tổng nguồn thu năm 2023 của các đài phát thanh truyền hình (PTTH) giảm 23% so với năm 2022. Hầu hết các đài đều không khai thác được hết thời lượng quảng cáo/ngày trên kênh chương trình theo quy định cho phép của Luật Quảng cáo (10% tổng thời lượng phát sóng/ngày; 5% tổng thời lượng phát sóng đối với kênh truyền hình trả tiền). Có đài, thời lượng quảng cáo trên kênh chỉ đạt vài phút/ngày.

Từ những số liệu thực tế, Thứ trưởng Nguyễn Huy Dũng cho rằng, dù là báo in, báo điện tử hay PTTH vẫn dựa khá nhiều vào nguồn thu quảng cáo. Thậm chí có lúc, doanh thu từ quảng cáo luôn chiếm trên 60%, thậm chí với một số cơ quan báo chí là 90%. Tuy nhiên, hiện nay các cơ quan báo chí đang phải đối diện với nguy cơ sụt giảm doanh thu mạnh, trong bối cảnh các nền tảng mạng xã hội như Facebook hay Google đã lấy đi khoảng 70% doanh thu quảng cáo của báo chí chính thống.

Bên cạnh đó, hiện các cơ quan báo chí đang gặp một số khó khăn, vướng mắc trong các quy định về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập tại Nghị định 60/2021/NĐ-CP. Ngoài ra, cơ chế giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu sản xuất, cung cấp dịch vụ công sử dụng ngân sách hà nước tại Nghị định 32/2019/NĐ-CP và chính sách về thuế đối với các cơ quan báo chí cần tiếp tục hoàn thiện để thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí.

Cùng với đó, chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025 được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành 6/4/2023, mục tiêu đến năm 2025, các cơ quan báo chí tối ưu hóa nguồn thu, trong đó 30% cơ quan báo chí tăng doanh thu tối thiểu 20%. Đây là một thách thức lớn trong bối cảnh nền kinh tế gặp nhiều khó khăn, việc bố trí kinh phí, đặt hàng, giao nhiệm vụ cho các cơ quan báo chí thực hiện tuyên truyền nhiệm vụ chính trị, thông tin thiết yếu, truyền thông chính sách còn hạn chế...

Chia sẻ tại hội thảo, nhà báo Lê Quốc Minh, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đã đưa ra bức tranh kinh tế báo chí truyền thông hiện nay trên thế giới. Theo nhà báo Lê Quốc Minh, hiện nay, báo chí toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức, như việc các ấn phẩm in giảm cả số lượng lẫn doanh thu. Trong khi đó, các ấn phẩm số gia tăng nhưng không đáng kể. Trong đó, phần tăng của ấn phẩm số không thể bù đắp cho phần mất đi của báo in.

Nhà báo Lê Quốc Minh phát biểu tại hội thảo.

Về quảng cáo, theo nhà báo Lê Quốc Minh, dù thị trường quảng cáo toàn cầu trong những năm gần đây tăng nhưng với báo chí thì lại giảm đi. Trước thực tế này, các cơ quan báo chí trên thế giới đã quan tâm tới việc đa dạng hóa nguồn thu, trong đó tập trung vào các giải pháp như tổ chức sự kiện, thu hút tài trợ, hợp tác với mạng xã hội cũng như các nền tảng công nghệ-trí tuệ nhân tạo...

"Hiện Google và Facebook chiếm khoảng 70% thị phần quảng cáo. Do vậy, thời gian tới, đa số các cơ quan báo chí cần tìm kiếm doanh thu từ độc giả. Tìm doanh thu từ độc giả ngày càng quan trọng hơn và đó là nguồn thu an toàn hơn", nhà báo Lê Quốc Minh cho hay.

Đồng quan điểm này, PGS.TS Đặng Thị Thu Hương, Phó Hiệu trưởng Trường ĐHKHXH&NV cho rằng, trong bối cảnh các mô hình kinh doanh hiện ngày một kém hiệu quả, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của trực tuyến và các nền tảng di động, các cơ quan báo chí truyền thông đều phải tái cơ cấu về tổ chức và hoạt động, để thích ứng với logic phát triển kinh tế của môi trường truyền thông kỹ thuật số.

Các đại biểu tham dự hội thảo.

Theo phân tích của PGS Đặng Thị Thu Hương, việc cung cấp nhiều nội dung hơn sẽ không giúp các cơ quan báo chí truyền thông đạt được lợi thế cạnh tranh, mà quan trọng hơn, là sự chăm sóc và thấu hiểu khách hàng. Sự hiểu biết cụ thể, kỹ lưỡng về thói quen và nhu cầu của công chúng truyền thông cũng như xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với độc giả/khán giả/thính giả mới là chiến lược trọng tâm trong hoạt động chuyển đổi số của các cơ quan báo chí truyền thông để phát triển các mô hình kinh doanh mới.

Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm cho biết: Năm nay, Bộ TT&TT sẽ trình Chính phủ sửa đổi Luật Báo chí, trong đó đưa vào một số thể chế về mô hình, quy mô, vị trí pháp lý của cơ quan báo chí trong bối cảnh công nghệ biến động, các mô hình kinh doanh biến động. Trong đó, sẽ phải đưa vào Luật Báo chí (sửa đổi) những khái niệm mới, những tiền đề mới để có thể giúp đỡ cho báo chí phát triển, trong đó có câu chuyện giải quyết các vấn đề liên quan đến kinh tế báo chí.

Cũng theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm, báo chí hướng đến độc giả thì nguồn thu chính vẫn là từ độc giả. Tuy nhiên, những thực thể khác trong xã hội như cộng đồng doanh nghiệp cũng rất cần sự đồng hành có trách nhiệm của báo chí. Do đó, trong quá trình tìm cách đi và tìm nguồn thu chính đáng cho báo chí, cơ quan báo chí không nên bỏ qua bất cứ nguồn lực xã hội nào. Đây cũng là quá trình các cơ quan báo chí định vị lại sứ mệnh của mình, định vị lại cách đi của mình để thực sự đóng góp vào sự phát triển chung.

Huyền Thanh