Đà Lạt trong vòng xoáy bê tông, nhà kính: Tỉnh cam kết siết quản lý xây dựng

Những năm gần đây, Đà Lạt liên tục bị “tố” đánh mất mình trong vòng xoáy bê tông. Từ những vụ sạt lở liên tiếp cướp đi sinh mạng bao người, đến những con đường hóa sông mỗi khi mưa lớn, cho tới cái nóng hầm hập giữa trùng điệp nhà kính và bê tông bủa vây. Tất cả đang khiến thành phố mộng mơ biến dạng từng ngày.

Trước loạt chất vấn của Báo Điện tử VTC News, tỉnh Lâm Đồng đã có phản hồi, nêu quan điểm và loạt giải pháp mà tỉnh khẳng định sẽ thực hiện để giữ Đà Lạt không bị đánh mất.

Đà Lạt "ngày xưa cũ" qua góc máy của nhiếp ảnh gia Phạm Anh Dũng.

- Tỉnh đánh giá như thế nào về tình trạng bê tông hóa đang diễn ra tại Đà Lạt trong những năm gần đây? Đâu là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này?

Bê tông hóa là tình trạng chung ở các đô thị, đặc biệt là các đô thị đang phát triển gắn với lợi thế du lịch như Đà Lạt. Nhu cầu xây dựng trên đất hợp pháp của tổ chức, cá nhân, người dân gắn với chức năng ở và phục vụ nhu cầu khách du lịch ngày càng tăng.

Bên cạnh đó, việc đầu tư nâng cấp hạ tầng giao thông phục vụ cho việc lưu thông, đi lại của người dân, khách du lịch ngày càng tăng cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng bê tông hóa.

Để ứng phó với tình trạng trên, trong quá trình tổ chức lập quy hoạch chung Đà Lạt, các chuyên gia của đơn vị tư vấn được giao nhiệm vụ đã phân tích, đánh giá tương đối đầy đủ. Các đánh giá bao gồm xu thế, định hướng phát triển, điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức để định hướng phát triển Đà Lạt tương lai đảm bảo được mục tiêu phát triển đô thị gắn với tiềm năng lợi thế phát triển du lịch miền không phá vỡ không gian kiến trúc cảnh quan đặc trưng của đô thị Đà Lạt.

- Có hay không sự buông lỏng trong công tác cấp phép xây dựng, kiểm soát phát triển hạ tầng đô thị tại Đà Lạt trong thời gian qua?

Việc quản lý trật tự xây dựng, đây là vấn đề được UBND tỉnh Lâm Đồng trước đây hết sức quan tâm. Để triển khai công tác quản lý trật tự xây dựng hiệu quả sát địa bàn quản lý, trong năm 2022 UBND tỉnh Lâm Đồng đã ban hành Quyết định số 31/2022/QĐ-UBND ngày 16/5/2022 quy định về quản lý trật tự xây dựng, phân cấp quản lý trật tự xây dựng, tiếp nhận thông báo khởi công kèm theo hồ sơ thiết kế xây dựng trên địa bàn tỉnh, theo đó đã phân cấp trách nhiệm quản lý cụ thể đến cấp huyện, cấp xã.

Đồng thời, để tránh tình trạng buông lỏng quản lý trong giai đoạn sắp xếp, tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp, UBND tỉnh ban hành văn bản chỉ đạo các sở ngành, địa phương tăng cường công tác quản lý nhà nước về trật tự xây dựng, trật tự đô thị, vệ sinh môi trường, quản lý đất đai, bảo vệ rừng trên địa bàn tỉnh.

Về kiến trúc công trình, hiện tại chính quyền địa phương đang quản lý việc đầu tư xây dựng theo các chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc theo các đồ án quy hoạch và quy định quản lý đã được các cơ quan chức năng phê duyệt. Tuy nhiên, chưa thể quản lý kiến trúc công trình, nhà ở một cách đồng bộ đặc biệt là chi tiết kiến trúc mặt ngoài công trình nhà ở do người dân tự thiết kế theo quy định của pháp luật.

Đà Lạt ngày nay - bê tông và nhà kính.

- Trách nhiệm thuộc về cơ quan, đơn vị nào khi để xảy ra tình trạng nhiều công trình xây dựng không phù hợp với quy hoạch kiến trúc đặc trưng của Đà Lạt?

Hiện nay, các địa phương sau sáp nhập đang thực hiện việc rà soát các quy hoạch để tổ chức lập, điều chỉnh theo quy định. Sở sẽ phối hợp với các địa phương thực hiện nhiệm vụ này, đồng thời sẽ tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo các địa phương từng bước hoàn thiện hệ thống quy hoạch đi vào chiều sâu (cụ thể là tăng tỷ lệ phủ kín quy hoạch chi tiết) để quản lý công trình kiến trúc gắn với phát triển hạ tầng một cách bài bản hơn.

Tỉnh xem đây là một trong những giải pháp kiểm soát các hạn chế về xây dựng, quản lý xây dựng, ngập úng, sạt trượt như nhận định của Báo đã nêu.

- Tỉnh đã có đánh giá cụ thể nào về nguy cơ môi trường (sạt lở, ngập úng, suy giảm khả năng thẩm thấu nước) do quá trình bê tông hóa, phủ kín nhà kính gây ra? Kết quả ra sao?

Liên quan đến vấn đề sạt trượt, ngập úng trong thời gian qua theo đề cập của Báo cho rằng do quá trình bê tông hóa, phủ kín nhà kính gây ra là chưa thật sự có đủ cơ sở.

Về nội dung này UBND tỉnh Lâm Đồng (trước sáp nhập) đã tổ chức Hội thảo khoa học “Đánh giá thực trạng, nguyên nhân và đề xuất giải pháp phòng chống sạt trượt, ngập lụt cục bộ trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng” với sự tham gia của các cơ quan, đơn vị như: Cục Giám định - Bộ Xây dựng, các chuyên gia Hội đồng nghiệm thu nhà nước về chất lượng công trình xây dựng, các Viện nghiên cứu, Trường Đại học, Hội nghề nghiệp, doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực vật liệu kiến trúc, đầu tư xây dựng, địa chất, kiểm định xây dựng…

Hội thảo đã đánh giá khái quát về tình hình ngập lụt cục bộ đô thị, tình hình sạt lở đất và qua ý kiến tham luận, phản biện của các chuyên gia Hội thảo đã nhận diện và đưa ra một số nhóm nguyên nhân khách quan và chủ quan như sau:

Nguyên nhân khách quan gồm địa hình đồi núi; nền đất bazan phong hóa yếu; mưa lớn gia tăng, biến đổi khí hậu; thời gian mưa kéo dài khiến đất suy yếu; hệ thống thoát nước bị bồi lắng, xâm lấn; vốn đầu tư hạ tầng hạn chế.

Nguyên nhân chủ quan gồm khảo sát - thiết kế chưa lường hết nguy cơ cung trượt; quy hoạch thoát nước thiếu chi tiết; dự báo chưa tính đầy đủ biến đổi khí hậu và nhà kính; công tác duy tu, nạo vét còn nhiều hạn chế.

Từ các nguyên nhân trên, Hội thảo cũng đã đưa ra một số giải pháp để phòng chống như: Tập trung khảo sát, quan trắc điểm nguy cơ; nạo vét hồ, suối, mương; duy tu bảo dưỡng hệ thống thoát nước; ưu tiên vốn cải tạo công trình cũ; lập quy hoạch đô thị theo hướng thoát nước bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu...

Ngôi nhà chưa kịp xây xong đã phải bỏ hoang vì sạt lở taluy, khiến 2 người chết.

-Trong quy hoạch tổng thể Đà Lạt đến năm 2045 (nếu đã có), tỉnh có định hướng cụ thể nào để hạn chế xây dựng ồ ạt, bảo tồn kiến trúc, cảnh quan và không gian xanh của thành phố?

Đồ án quy hoạch tổng thể thành phố Đà Lạt (cũ) đến năm 2045 đang được tổ chức lập, đã phân tích đánh giá một cách đầy đủ điều kiện tự nhiên, hiện trạng địa hình, không gian, cảnh quan đô thị…

Trên cơ sở kế thừa các quy hoạch trước đây do các chuyên gia Pháp thực hiện quy hoạch, đã định hướng không gian đô thị phát triển với 3 phân vùng gồm: Vùng lõi đô thị, vùng đệm sinh thái, vùng bảo tồn sinh thái. Tất cả gắn kết với nhau bởi các tuyến giao thông vành đai, hướng tâm và các trục cảnh quan mặt nước, hệ thống công viên, cảnh quan rừng với mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất được kiểm soát theo đặc trưng của từng vùng để thể hiện quản lý việc đầu tư xây dựng, không gian kiến trúc cảnh quan đô thị.

Đối với khu vực thành phố Đà Lạt (cũ), UBND tỉnh trước đây đã chỉ đạo địa phương và các đơn vị liên quan lập quy chế quản lý kiến trúc đô thị theo Luật Kiến trúc để từng bước hoàn thiện hệ thống công cụ quản lý đầu tư xây dựng trên địa bàn và quản lý không gian, kiến trúc cảnh quan gắn với bản đồ kiến trúc cảnh quan đô thị.

Tuy nhiên do một số khó khăn vướng mắc do quá trình thay đổi quy định pháp luật khi thực hiện chính quyền 2 cấp và sáp nhập tỉnh, Sở Xây dựng đã tham mưu UBND tỉnh xin ý kiến hướng dẫn Bộ Xây dựng. Sau khi có ý kiến hướng dẫn của Bộ Xây dựng, Sở sẽ tiếp tục tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo thực hiện theo quy định.

- Nhiều khách sạn, nhà cao tầng, nhà ống mọc lên dày đặc tại trung tâm Đà Lạt, trong khi các công trình kiến trúc cũ như biệt thự Pháp dần bị che khuất hoặc thay thế. Việc này có nằm trong quy hoạch đã được phê duyệt?

Đối với quỹ biệt thự tại thành phố Đà Lạt, từ năm 2011 UBND tỉnh Lâm Đồng (cũ) đã ban hành quy định sử dụng hợp lý quỹ biệt thự thuộc sở hữu nhà nước tại thành phố Đà Lạt. Đến năm 2017, UBND tỉnh đã tổ chức rà soát và ban hành quy định bảo tồn, quản lý, sử dụng quỹ biệt thự thuộc sở hữu nhà nước tại thành phố Đà Lạt (thay thế Quyết định năm 2011), và đến năm 2023 đã ban hành quy định thay thế Quyết định năm 2017.

Hiện nay, tỉnh đang thực hiện việc quản lý theo quy định quản lý, sử dụng hợp lý quỹ biệt thự thuộc sở hữu nhà nước tại thành phố Đà Lạt phê duyệt năm 2023.

Cụ thể, các biệt thự thuộc sở hữu nhà nước được phân làm 3 nhóm quản lý. Được quy định cụ thể đối với việc phá dỡ, xây dựng lại, cải tạo, bảo trì và quy định các hành vi bị nghiêm cấm trong quản lý, sử dụng nhà biệt thự.

Nhà kính bủa vây Đà Lạt.

- Giữ gìn hệ thống biệt thự cổ, kiến trúc Pháp như một di sản sống gắn với du lịch văn hóa, tỉnh đã có kế hoạch cụ thể ra sao?

Thực tế hiện nay một số trục đường tập trung quỹ biệt thự Pháp như Trần Hưng Đạo, Quang Trung, Hùng Vương, khu biệt thự Lê Lai trước đây (nay thuộc Dự án An nam ma ra Đà Lạt)… thuộc quỹ biệt thự thuộc sở hữu nhà nước đang được quản lý theo đề án và không để xảy ra tình trạng khách sạn, nhà cao tầng, nhà ống mọc dày hoặc che khuất.

Tuy nhiên, đối với biệt thự tư nhân thì việc quản lý gặp nhiều khó khăn do chủ sở hữu có quyền tự quyết theo quy định của pháp luật. Nếu không thuộc diện bảo tồn thì có thể bị thay đổi công năng, cải tạo, phá dỡ để xây dựng mới.

Trong thời gian tới, khi triển khai lập, điều chỉnh các quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết, quy chế quản lý kiến trúc đô thị, tỉnh sẽ xem xét bổ sung cơ chế quản lý chặt chẽ hơn đối với loại hình biệt thự này để đảm bảo gìn giữ được bản sắc kiến trúc đô thị Đà Lạt.

- Tỉnh có chia sẻ gì về bài toán phát triển Đà Lạt: Làm sao để cân bằng giữa tăng trưởng du lịch, đô thị hóa và việc giữ gìn bản sắc “phố núi mộng mơ”?

Để đảm bảo cân bằng giữa phát triển kinh tế, du lịch và bảo tồn bản sắc, tỉnh sẽ áp dụng nguyên tắc “3C”:

Carrying capacity (Ngưỡng chịu tải): Đô thị chỉ được phát triển trong giới hạn hạ tầng, dân số, môi trường có thể đáp ứng; mọi dự án vượt quá ngưỡng chịu tải sẽ không được chấp thuận.

Character (Bản sắc): Bảo tồn tối đa các yếu tố đặc trưng về kiến trúc, cảnh quan, văn hóa của đô thị Đà Lạt.

Compactness (Đô thị nén có kiểm soát): Hướng đến phát triển đô thị tập trung, hạn chế dàn trải, gắn với hệ thống giao thông công cộng và hạ tầng đồng bộ.

Trên cơ sở đó, các giải pháp cụ thể sẽ là kiểm soát tầng cao công trình, mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất; quy định chặt chẽ việc bảo tồn các công trình kiến trúc đặc trưng; xác định rõ ngưỡng chịu tải đối với hạ tầng giao thông, thoát nước, rác thải, năng lượng để từ chối các dự án vượt ngưỡng. Đồng thời, khuyến khích các dự án phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, thay vì chỉ tập trung vào khách sạn, khu nghỉ dưỡng cao tầng.

Những công trình khách sạn, quán cà phê cheo leo bên triền đồi.

- Có ý kiến cho rằng cần phát triển các đô thị vệ tinh như Lạc Dương, Đức Trọng để giảm tải áp lực cho trung tâm Đà Lạt. UBND tỉnh có đang triển khai định hướng này?

Theo quy hoạch, Đà Lạt sẽ được phân tải áp lực dân số và du lịch sang các đô thị vệ tinh. Cụ thể:

Đức Trọng: Định hướng trở thành trung tâm hội nghị, hội thảo và dịch vụ du lịch cao cấp, gắn với lợi thế về giao thông cửa ngõ (sân bay Liên Khương, quốc lộ 20).

Lạc Dương: Phát triển du lịch sinh thái, gắn với Vườn quốc gia Bidoup - Núi Bà và không gian rừng.

Lâm Hà: Định hướng phát triển dịch vụ hậu cần, công nghiệp nhẹ và cung ứng cho Đà Lạt.

Việc phát triển đô thị vệ tinh và liên kết vùng sẽ giúp giảm tải áp lực cho Đà Lạt, đồng thời khai thác tốt hơn tiềm năng của cả khu vực trung tâm Lâm Đồng.

- Trước những cảnh báo từ giới chuyên gia và cộng đồng yêu Đà Lạt về nguy cơ “mất Đà Lạt vào tay bê tông”, tỉnh có thông điệp gì muốn gửi đến người dân?

Với quan điểm phát triển đô thị trên cơ sở kế thừa các giá trị truyền thống, bảo vệ môi trường cảnh quan đô thị, ứng phó với biến đổi khí hậu, chính quyền các cấp, tổ chức, cá nhân và người dân khi thực hiện việc đầu tư xây dựng công trình, nhà ở cần tuân thủ các quy hoạch, quy định quản lý đã phê duyệt.

Cùng với đó, cần quản lý nghiêm việc xây dựng công trình không phép, sai phép. Các hành vi xây dựng trái phép, sai phép, không phù hợp quy hoạch đều bị xử lý nghiêm, buộc khắc phục theo quy định. Đồng thời minh bạch dữ liệu để người dân, báo chí, doanh nghiệp đồng giám sát.

Để đạt được mục tiêu trên, cần tăng cường kiểm tra, giám sát về trật tự xây dựng trên địa bàn toàn tỉnh. Thực hiện rà soát quy hoạch, quy chế kiến trúc - thiết kế đô thị khu nhạy cảm; quản lý chặt chẽ việc cấp phép; công khai bản đồ số cấp phép. Rà soát, hoàn thiện quy hoạch tỉnh theo mô hình chính quyền 2 cấp làm cơ sở quản lý quy hoạch theo quy định, chuẩn hóa quy trình số quản lý xây dựng.