Đặc sắc lễ hội cầu ngư và giỗ thần Nam Hải ở cửa biển Quảng Ngãi

Lễ hội cầu ngư và giỗ thần Nam Hải đầu năm có ý nghĩa tâm linh, tín ngưỡng của cộng đồng cư dân làng biển, đây cũng là dịp ngư dân bàn chuyện vươn khơi.

Ông Lê Tấn Khánh, Phó Chủ tịch UBND xã Bình Thạnh, cho biết: “Toàn xã có 111 tàu cá tham gia khai thác trên biển, do vậy, lễ hội này là nét văn hóa của ngư dân ven biển, được tổ chức hằng năm nhằm cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa ra khơi bội thu”.

Lễ cầu ngư và nghinh thần Nam Hải trên thuyền ra khơi của các ngư dân xã Bình Thạnh, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Từ 7 giờ sáng, tại Lăng thờ thần Nam Hải - Vạn chài Hải Ninh (xã Bình Thạnh), diễn ra các nghi lễ, nghinh, rước thần. Lăng được xây dựng từ năm 1813, đến năm 1995 được tu sửa và từ đây các hoạt động thờ cúng cá Ông, lễ hội cầu ngư, hát bả trạo được khôi phục và duy trì cho đến ngày nay.

Lăng vạn Hải Ninh hiện còn lưu giữ 15 hài cốt cá Ông và 3 ngôi mộ của cá Ông, được cư dân gọi là thần Nam Hải. Truyền thuyết kể rằng, thuyền gặp gió bão ngoài biển thường có cá Ông đến cứu. Cá Ông áp lưng vào mạn thuyền, làm cho thuyền không bị sóng lật đổ, đưa thuyền đến nơi an toàn. Từ sự cứu nạn nên loài cá này trở thành vị thần Nam Hải. Sự tôn kính của ngư dân miền biển không chỉ nằm trong tiềm thức mà còn bằng văn hóa tín ngưỡng.

Các bô lão đại diện cho cộng đồng ngư dân thực hiện nghi lễ cúng tại Lăng vạn Hải Ninh. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Hoạt động tế lễ do Ban lễ cầu ngư gồm các vị chánh bái, vị xướng, vị đọc văn tế, các vị đánh chiêng trống, đội nhạc, đội thuyền hát bả trạo thực hiện. Các bô lão đại diện cho cộng đồng ngư dân mặc áo dài khăn đóng khấn cầu xin mở cửa biển. Ban lễ thực hiện các nghi lễ cúng trong lăng vạn, dâng hương, cầu an.

Đội thuyền hát bả trạo thực hiện nghi lễ trong Lăng vạn. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Sau đó, đội thuyền hát bả trạo và đoàn nghi lễ sẽ nghinh thần, rước thần Nam Hải. Hành trình nghinh thần đi từ lăng dọc bờ biển Sa Cần đến điểm tổ chức lễ cầu ngư tại Cảng cá Sa Cần, cuối cùng rước lên thuyền của ngư dân. Ban lễ cầu ngư lên thuyền để tế lễ trên thuyền ra khơi đầu năm.

Lễ nghinh thần Nam Hải từ cửa biển qua đến cảng cá Sa Cần và lên tàu ngư dân. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Sau khi thỉnh thần trở về từ biển sẽ đưa vào Lăng vạn Hải Ninh, tối đến sẽ cúng lễ cáo giỗ, báo cáo với thần những việc sẽ làm trong năm và xin thần Nam Hải điềm lành trong năm.

Lễ hội này còn hội tụ các loại hình biểu diễn nghệ thuật truyền thống hát bả trạo. Đội hình bả trạo gồm 18 người trong đó có 3 người đóng vai trò chỉ huy là các ông tổng mũi, tổng thương và tổng lái, còn lại các con trạo (tay chèo), sắp xếp như một chiếc thuyền rồng.

Hát bả trạo được thực hiện tại cửa biển Sa Cần, xã Bình Thạnh, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Ảnh: NGUYỄN TRANG

Nghệ nhân ưu tú Vũ Huy Bình cho biết: “Hát bả trạo tại làng biển xã Bình Thạnh có tên là chèo bả trạo Biển Hát, nói về hành trình vượt sóng ra khơi, vẫy vùng sông nước biển trời mênh mông. Trong đội bả trạo thì ông tổng mũi có vai trò hướng dẫn cho thuyền ra khơi, coi biển, canh sóng gió; còn ông tổng thương có nhiệm vụ tát nước, lo cơm áo gạo tiền cho thuyền; ông tổng lái là người cầm lái đưa thuyền ra khơi”.

Sau lễ cầu ngư và giỗ thần Nam Hải, ngư dân đến lăng thờ thắp hương để an tâm xuất bến, cầu mong chuyến biển thuận lợi.

NGUYỄN TRANG