Đại biểu đề xuất cấm tuyệt đối thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, bóng cười

Sáng 27/11, thảo luận ở hội trường về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), một số đại biểu nói về quy định cấm đầu tư sản xuất, kinh doanh, buôn bán các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (TP.HCM) đề nghị Quốc hội bổ sung bóng cười, khí N2O, dùng cho mục đích giải trí và các chất hướng thần mới vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh. Đại biểu nhấn mạnh, Điều 6 của dự thảo luật về danh mục nghề cấm đầu tư kinh doanh chính là "cái vòng gác đầu tiên của hệ thống pháp luật" và là nơi "chúng ta xác lập những giới hạn đỏ".

Dẫn chứng từ thực tế, đại biểu Phạm Trọng Nhân đưa ra cảnh báo về khí cười N2O là chất hướng thần mới, đang đi đúng theo "con đường hủy hoại sức khỏe" như bài học từ thuốc lá điện tử, nhưng với tốc độ nhanh hơn và hậu quả nặng hơn. Mâu thuẫn được chỉ ra là một sản phẩm được y tế cảnh báo, công an truy quét, báo chí lên tiếng nhưng lại nằm ngoài vòng pháp luật, cụ thể là các điều khoản cấm đầu tư kinh doanh ngay trong dự luật này.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân phát biểu.

Đại biểu chỉ ra rằng, thị trường bóng cười được mô tả là "thị trường 5 không": không phép, không tiêu chuẩn chất lượng, không điểm kiểm định độc tính, không truy xuất nguồn gốc, không báo cáo y tế định kỳ. Đây là một thị trường vận hành hoàn toàn nằm ngoài vùng kiểm soát của Nhà nước và giải pháp duy nhất được đề xuất là đóng cửa nó ngay tại Điều 6 của Luật Đầu tư (sửa đổi).

Đại biểu Phạm Trọng Nhân dẫn chứng từ nghiên cứu liên tiếp tại Bệnh viện Bạch Mai cho thấy, ngộ độc N2O gây tổn thương thần kinh tủy sống gần như tuyệt đối, chứng minh mức độ nguy hiểm vượt xa hình dung thông thường.

Nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ tổn thương tủy sống từ 60% đến 100%; tỷ lệ liệt chi lên đến 82,9%; nồng độ hormone Cystatin tăng gấp năm lần mức bình thường, dấu hiệu của tình trạng phá hủy bao Myelin cấp tính; nhiều bệnh nhân chỉ sử dụng vài tuần đến vài tháng đã tàn phế. Điều đáng lo ngại nhất là 100% bệnh nhân trong các nghiên cứu đều có di chứng sau điều trị, không ai phục hồi hoàn toàn.

Cùng với đó, khí N2O gây hại theo hai cơ chế độc học được chứng minh rất rõ: N2O làm bất hoạt vitamin B12 - chất thiết yếu để nuôi dưỡng vỏ bọc bảo vệ sợi thần kinh. Khi vỏ này bị mất đi, tủy sống và hệ thần kinh bị tổn thương, dẫn đến tê bì, yếu liệt và thậm chí liệt vĩnh viễn. N2O tạo cảm giác hưng phấn giống như nhóm Opioids, khiến người dùng dễ bị lệ thuộc và phải tăng liều rất nhanh. Hai cơ chế này cộng hưởng khiến người trẻ vừa bị tổn thương thần kinh vừa bị nghiện, rất khó phục hồi.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân khẳng định, nguyên tắc quản trị rủi ro trong y tế, môi trường hóa chất, dược phẩm đều khẳng định, khi rủi ro cao, hậu quả nghiêm trọng, nhóm bị ảnh hưởng là thanh thiếu niên, công cụ kiểm soát chủ yếu chính là phải ưu tiên phòng ngừa, “việc đợi đủ dữ liệu tức là phải "đợi đủ số phận bị hủy hoại". Về tiền lệ quốc tế, nhiều quốc gia đã cấm N2O hoặc các chất hướng thần mới và không quốc gia nào gặp phải vấn đề pháp lý quốc tế khi bảo vệ thanh thiếu niên.

Đại biểu đề nghị bổ sung bóng cười, khí N2O, dùng cho mục đích giải trí và các chất hướng thần mới vào Điều 6 theo hướng cấm tuyệt đối. Đồng thời, giao cho Chính phủ xây dựng tiêu chí nhận diện các chất hướng thần mới để cập nhật kịp thời, rà soát toàn bộ khí công nghiệp và khí thực phẩm để ngăn chặn việc lợi dụng vỏ bọc thương mại.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí phát biểu.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) dẫn quy định Quốc hội thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025.

Ngày 18/11 vừa qua, WHO gửi thư cho Thủ tướng Phạm Minh Chính. Trong thư cho biết hành động quyết liệt của Việt Nam trong việc cấm các sản phẩm độc hại này được Tổng Giám đốc WHO tuyên dương tại phiên họp Đại hội đồng Y tế Thế giới vào tháng 5/2025.

Cũng trong thư, WHO khuyến nghị lệnh cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng của Quốc hội cần được phản ánh trong Luật Đầu tư thay thế và không đi kèm bất kỳ ngoại lệ nào.

Để hoàn thiện dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Anh Trí đề nghị khoản 1 Điều 6 của Luật Đầu tư (sửa đổi) cần viết đầy đủ như sau: "Cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện có tác hại cho sức khỏe con người".

“Nếu chỉ cấm kinh doanh nhưng người ta vẫn đầu tư để sản xuất, để làm kho chứa, để vận chuyển thì sao? Và các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người thì cũng phải bị cấm, mà trước hết là phải cấm ngay khí N2O cho mục đích giải trí”, đại biểu nêu lý do.

Về Điều 152 quy định chuyển tiếp (cụ thể là khoản 5), có đoạn viết: "Chính phủ quy định xử lý chuyển tiếp đối với dự án đầu tư sản xuất thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam chỉ để xuất khẩu đã được cho phép, chấp thuận đầu tư...".

Đại biểu Nguyễn Anh Trí đề nghị cần quy định ngay trong luật. Thời gian cho phép cũng chỉ tương tự khoảng 6 tháng và tối đa 12 tháng rồi phải chấm dứt.

Một vấn đề đại biểu cảm thấy “rất xấu hổ” là dự thảo luật nêu “sản xuất chỉ để xuất khẩu”. Đại biểu trăn trở: “Tại sao biết độc hại thì mình cấm ở nước mình nhưng lại vẫn sản xuất để đưa đi nước khác? Ở đâu cũng là con người, ở đâu cũng là nhân loại”.

Từ các phân tích trên, đại biểu Nguyễn Anh Trí cho biết tình hình mua bán, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang diễn biến hết sức nghiêm trọng. Việc sử dụng khí N2O để giải trí đang bùng nổ ở Việt Nam.

Cuộc chiến để đẩy lùi, ngăn chặn những loại sản phẩm độc hại núp dưới vỏ bọc "tiện dụng, thơm và giảm hại" chắc chắn sẽ còn rất cam go. Đại biểu mong tất cả cùng chung tay.

Minh Tuệ