Đại biểu lo ngại văn bản 'vi phạm thuần phong mỹ tục' bị tống đạt

Sáng 23/6, tiếp tục Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội thảo luận tại tổ về: dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự; dự án Luật Tương trợ tư pháp về hình sự; dự án Luật Tình trạng khẩn cấp Dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự.

Làm rõ tiêu chí “không trái nguyên tắc tương trợ tư pháp”

Góp ý về quy định "không trái với nguyên tắc tương trợ tư pháp" tại Khoản 2, Điểm b dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, Đại biểu Nguyễn Thị Yến – Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cho rằng, cụm từ này còn khá trừu tượng, dễ dẫn đến cách hiểu và áp dụng không thống nhất giữa các cơ quan có thẩm quyền. Do đó, đề nghị Ban soạn thảo làm rõ tiêu chí áp dụng, đồng thời có thể bổ sung thêm một khoản quy định riêng hoặc hướng dẫn cụ thể các nguyên tắc trong văn bản dưới luật.

Đại biểu Nguyễn Thị Yến – Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Ảnh: Minh Anh

“Thực tiễn đã ghi nhận có trường hợp cơ quan nước ngoài yêu cầu tống đạt văn bản có nội dung vi phạm thuần phong mỹ tục Việt Nam, khiến việc xử lý gặp khó khăn nếu thiếu định hướng cụ thể”- Đại biểu Nguyễn Thị Yến nhấn mạnh.

Về quy định tại Khoản 4 và 5 liên quan đến triệu tập và bảo vệ người làm chứng, người giám định, đại biểu đánh giá cao quy định đảm bảo quyền miễn trừ cho các đối tượng này. Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi và rõ ràng trong áp dụng, cần bổ sung cơ chế xác nhận thời điểm người làm chứng, người giám định nhận được thông báo bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền. Đây sẽ là căn cứ pháp lý để tính thời hạn 15 ngày theo quy định, tránh phát sinh tranh chấp khi văn bản được gửi qua bưu điện hoặc kênh ngoại giao.

Đối với Khoản 3 Điều 16 quy định về hồ sơ yêu cầu tương trợ tư pháp lập thành 2 bộ kèm hồ sơ điện tử, đại biểu đề nghị cân nhắc chuyển sang hình thức nộp hoàn toàn qua môi trường điện tử khi đủ điều kiện.

Đại biểu Yến cho rằng, điều này phù hợp với xu thế số hóa và giúp tiết kiệm thời gian, chi phí. Cùng với đó, cần quy định rõ định dạng hồ sơ điện tử, trách nhiệm cơ quan lập hồ sơ và chỉ yêu cầu nộp bản giấy khi phía nước ngoài chưa áp dụng hình thức điện tử. Việc nộp song song hồ sơ giấy và điện tử như hiện nay dễ phát sinh vướng mắc về hiệu lực và tính thống nhất.

Về Điều 22 quy định giá trị pháp lý của kết quả tương trợ tư pháp, đại biểu tán thành với đề xuất công nhận kết quả do Bộ Tư pháp chuyển giao. Tuy nhiên, theo đại biểu cần bổ sung hướng dẫn rõ ràng về trình tự, thời gian và trách nhiệm tiếp nhận, xử lý của các cơ quan như tòa án, thi hành án, nhằm tránh chậm trễ.

Theo đại biểu, thực tế từng có vụ việc kéo dài nhiều tháng chỉ vì tranh luận việc tài liệu chuyển từ Bộ Tư pháp có cần giám định lại hay không.

Tại Điều 23 về việc lấy lời khai trực tuyến, đại biểu đánh giá đây là điểm mới phù hợp với bối cảnh số hóa. Tuy nhiên, cần quy định cụ thể về chuẩn kỹ thuật, xác thực danh tính, đảm bảo an ninh mạng, đặc biệt trong trường hợp đương sự cư trú tại quốc gia có quy định nghiêm ngặt về bảo mật thông tin. Nếu thiếu quy định, có thể xảy ra việc lạm dụng hoặc giả mạo danh tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình tố tụng.

Về Điều 25, liên quan đến quyền từ chối thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp từ nước ngoài, cần làm rõ sự khác biệt giữa "chưa có quy định" và "quy định cấm" trong pháp luật Việt Nam. Trên thực tế, có những trường hợp pháp luật chưa quy định nhưng không đồng nghĩa với việc cấm. Nếu áp dụng cứng nhắc, sẽ ảnh hưởng đến hợp tác quốc tế. Do đó, nên bổ sung nguyên tắc mở, ví dụ như: "trong trường hợp pháp luật Việt Nam chưa có quy định thì xem xét theo hướng phù hợp với lợi ích quốc gia và không trái pháp luật Việt Nam."

Tổ 4 thảo luận tại tổ vào ngày 23/6. Ảnh: Minh Anh

Đối với Điều 34 sửa đổi Luật Tố tụng hành chính, đại biểu đồng tình với việc mở rộng phạm vi áp dụng sang lĩnh vực hành chính qua việc bổ sung Điều 370a. Tuy nhiên, việc chỉ bổ sung một điều là chưa đủ. Đề nghị tiếp tục nghiên cứu sửa đổi đồng bộ Luật Tố tụng hành chính, làm rõ trình tự, thủ tục, vai trò của tòa án trong các vụ việc có yếu tố nước ngoài.

Phù hợp yêu cầu thực tiễn

Tại Tổ 13, các ĐBQH bày tỏ hoàn toàn tán thành sự cần thiết ban hành Luật Tương trợ tư pháp về dân sự - tách riêng từ Luật Tương trợ tư pháp năm 2007; nhấn mạnh, đây là một bước đi đúng đắn, cần thiết và phù hợp với yêu cầu thực tiễn cũng như xu thế hoàn thiện hệ thống pháp luật trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã tham gia các điều ước quốc tế quan trọng như Công ước La Hay năm 1965 về tống đạt giấy tờ và Công ước La Hay năm 1970 về thu thập chứng cứ trong lĩnh vực dân sự và thương mại. Điều này đòi hỏi pháp luật nước ta phải có sự tương thích cao với các chuẩn mực pháp lý quốc tế.

Phiên họp tại Tổ 13 vào ngày 23/6. Ảnh: Phạm Thúy

Thực tiễn thi hành Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 cho thấy, các quy định về tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự còn bộc lộ nhiều bất cập: thiếu các quy định rõ ràng về giá trị pháp lý của kết quả tương trợ từ phía nước ngoài; chưa có hành lang pháp lý đầy đủ cho các yêu cầu tương trợ phát sinh mới; và vẫn còn hạn chế trong việc nội luật hóa các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Góp ý cụ thể, đại biểu Nguyễn Thị Hà - đoàn Bắc Ninh nêu rõ, Khoản 4 Điều 15 dự thảo Luật mở rộng thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp dân sự cho “Cơ quan, người có thẩm quyền khác theo quy định của pháp luật Việt Nam”. Việc mở rộng này nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn trong công tác phối hợp quốc tế, giúp đa dạng hóa chủ thể tham gia, từ đó có thể tăng cường khả năng xử lý các yêu cầu tương trợ tư pháp linh hoạt và kịp thời hơn.

Tuy nhiên, trên thực tế, quy định này tiềm ẩn nhiều nguy cơ pháp lý và quản lý đáng lo ngại. “Việc mở rộng thẩm quyền một cách chung chung, thiếu cụ thể có thể dẫn đến sự chồng chéo, trùng lặp chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan trong lĩnh vực tư pháp và thi hành án dân sự.

Điều này không chỉ làm mờ nhạt ranh giới thẩm quyền mà còn gây khó khăn trong việc xác định trách nhiệm rõ ràng, từ đó làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước, thậm chí có thể phát sinh những tranh chấp nội bộ và làm chậm trễ quá trình tương trợ tư pháp”, đại biểu Nguyễn Thị Hà phân tích...

Do đó, đại biểu đề nghị cần tiến hành rà soát kỹ lưỡng, đánh giá tính khả thi cũng như sự phù hợp của quy định này với thực tiễn và các quy định pháp luật hiện hành.

Theo Đại biểu Nguyễn Thị Hà - đoàn Bắc Ninh: việc ban hành Luật Tương trợ tư pháp về dân sự là yêu cầu khách quan và cấp thiết, nhằm khắc phục khoảng trống pháp lý hiện nay, tạo nền tảng pháp lý đầy đủ, rõ ràng và hiệu quả cho hoạt động hợp tác tư pháp trong lĩnh vực dân sự. Đồng thời, góp phần nâng cao hiệu quả giải quyết các vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, hội nhập quốc tế và bảo vệ tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng.