Đại biểu Quốc hội băn khoăn nghịch lý đầu tư công 'có tiền không tiêu được'

Ngày 25/5, thảo luận ở tổ về tình hình kinh tế - xã hội tại Kỳ họp thứ 5, nhiều đại biểu Quốc hội đề cập đến việc giải ngân vốn đầu tư công chậm và cho rằng đây là một trong những hạn chế, nhất là trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế quý 1 thấp và áp lực tăng trưởng cả năm theo mục tiêu đề ra là rất lớn.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị (Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội) cho rằng một nút thắt quan trọng cần tháo gỡ liên quan đến dòng tiền. Việc tồn dư ngân quỹ Nhà nước đang gửi ở hệ thống ngân hàng ở mức khá cao từ năm 2019 và gia tăng đáng kể từ năm 2022, tới giữa tháng 5 đã vượt mốc 1 triệu tỷ đồng.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng

“Đây là một vấn đề nhức nhối. Một quốc gia còn nghèo, luôn thiếu vốn cho đầu tư phát triển nhưng lại phải đối mặt với một nghịch lý tiền sẵn trong túi mà không sao tiêu được” – ông nhấn mạnh và cho rằng đây cũng chính là cục máu đông gây tắc nghẽn dòng tiền trong nền kinh tế, khi mà tiền thuế, phí của doanh nghiệp và người dân nộp không quay trở lại được nền kinh tế do sự tắc nghẽn ở kênh giải ngân đầu tư công, trong khi thực trạng này được nhận diện khá lâu nhưng chưa giải quyết triệt để.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 4 tháng đạt gần 14,7% kế hoạch năm. Mức này mới đạt gần 15,7% kế hoạch Thủ tướng giao và thấp hơn cùng kỳ 2022 (18,48%).

“Cơ chế hiện hành cho phép Kho bạc Nhà nước được tối ưu hóa nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi nhưng liệu chính sách tài khóa có thực sự phối hợp tốt với chính sách tiền tệ trong việc thực hiện mục tiêu ưu tiên hiện nay là giảm mặt bằng lãi suất cho vay trong nền kinh tế hay không?”, đại biểu băn khoăn.

Trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội về vấn đề “có tiền không tiêu được”, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách Hoàng Văn Cường phân tích, thị trường thế giới bị thu hẹp, tăng trưởng không thể trông chờ vào khu vực xuất khẩu như những năm trước đây thì phải đẩy mạnh tổng cầu trong nước, trong đó cầu thông qua đầu tư công là một trong những trụ cột quyết định. Do vậy, giải ngân đầu tư công chậm sẽ rất đáng lo ngại, khó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Hơn 1 triệu tỷ đồng còn nằm trong Ngân hàng Nhà nước, theo ông Cường, do không triển khai được thủ tục giải ngân vốn đầu tư công. “Tiền giải ngân vốn đầu tư công năm nay đã tăng lên gần 200.000 tỷ so với năm trước. Nhiệm vụ đặt ra rất cao, tiền luôn sẵn có nhưng các thủ tục để tiến hành giải ngân đang bị ách lại, đó là vấn đề đáng lo ngại".

Đại biểu đánh giá Chính phủ đã rất quyết liệt, có nhiều biện pháp thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, thậm chí đưa ra quy định cán bộ không thực hiện hết chức tránh nhiệm vụ có thể bị xử lý, luân chuyển hoặc cho thôi việc.

Dù vậy, theo ông, nếu chỉ bằng những biện pháp hành chính, dù mạnh, có thể thúc đẩy được tiến độ giải ngân hiện nay, bởi tâm lý e ngại, lo sợ trong thực thi công vụ của một bộ phận cán bộ, công chức.

Bên cạnh đó, những vướng mắc của quy định pháp luật hiện khá phổ biến, nếu chờ sửa hết những quy định đó sẽ tiếp tục khiến nền kinh tế đình trị.

Vì vậy, chuyên gia kinh tế Hoàng Văn Cường cho rằng rất cần có nghị quyết của Quốc hội cho phép các cơ quan thực thi công vụ được quyền hành động trong khuôn khổ mà nếu thực hiện quy định đó sẽ đem lại kết quả tốt hơn cho lợi ích chung.

“Chỉ có cơ chế như thế mới khuyến khích cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám vượt qua ràng buộc, rào cản về quy định để hành động vì công việc chung mà không bị quy kết vào những sai phạm”, ông Hoàng Văn Cường nói.

Đại biểu cho rằng việc này phải được thực hiện công khai, minh bạch ngay từ đầu để người dân giám sát. Qua đó sẽ tránh được chuyện cán bộ vin vào những quy định của luật pháp mà trì hoãn giải quyết các thủ tục, không chỉ trong đầu tư công mà trong cả các công việc khác.

Trả lời thêm về vấn đề này bên hành lang Quốc hội, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc thừa nhận những thực tế đại biểu nêu là hoàn toàn đúng. Đầu tư công dẫn dắt cho đầu tư tư nhân phát triển, nếu đầu tư công được giải ngân sẽ thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển và các ngành đều được thụ hưởng.

Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc

Về số tiền hơn 1 triệu tỷ đồng gửi tại Ngân hàng Nhà nước, ông Hồ Đức Phớc cho biết do điểm nghẽn giải ngân vốn đầu tư công, Bộ Tài chính phải gửi tiền ngân quỹ của Kho bạc Nhà nước tại Ngân hàng Nhà nước với lãi suất 0,8% một năm.

Nguyên nhân giải ngân chậm được Bộ trưởng Bộ Tài chính chỉ rõ chủ yếu do khâu chuẩn bị dự án. Theo Luật Đầu tư công, có tiền mới được lập dự án, có dự án mới được bố trí tiền, nhưng khi khâu chuẩn bị dự án bị "tắc" dẫn tới các khâu tiếp theo như giải ngân vốn không thực hiện được, cũng như không phân bổ được hết kế hoạch vốn được giao. Điều này dẫn tới thực trạng "vốn chờ dự án đủ thủ tục".

Xây dựng cơ bản qua ba khâu là chuẩn bị đầu tư (lập dự án, thiết kế kỹ thuật, lập dự án, công tác mời thầu, đấu thầu, giải phóng mặt bằng...); thực hiện đầu tư và quyết toán. Khâu vướng mắc nhất trong các dự án đầu tư công hiện nay là chuẩn bị đầu tư, vì chậm nên kéo dài thời gian chuẩn bị đầu tư khiến khoản tiền chuẩn bị cho giải ngân, quyết toán bị "nghẽn".

Bộ trưởng Tài chính nhấn mạnh phải sửa luật, có thể dùng một luật để sửa nhiều luật, trong đó sửa Luật Đầu tư công mới có thể khắc phục tình trạng này.

Ở góc độ khác, Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng lưu ý, việc làm thủ tục giải ngân đều ở địa phương và các bộ, ngành. Ông mong đại biểu Quốc hội giám sát ngay địa phương mình bởi cùng một thể chế nhưng có nơi làm tốt, nơi chưa tốt. Điều đó thể hiện một phần do tổ chức thực hiện ở địa phương chứ không phải nằm ở cơ chế pháp luật nữa.

Bộ trưởng cũng cho biết, tỷ lệ giải ngân đầu tư công thấp nhưng giá trị tuyệt đối tăng. Từ nay đến cuối năm đẩy nhanh Chương trình mục tiêu quốc gia và chương trình phục hồi và đang xin Quốc hội cơ chế điều hòa vốn linh hoạt để có thể điều chuyển vốn nhanh mà vẫn nằm trong tổng số Quốc hội cho phép./.

Ngọc Thành/VOV.VN