Đại biểu Quốc hội đề xuất: Biến động tài sản bất thường phải giải trình

Nền tảng hình thành hệ thống cảnh báo sớm

Chiều 18/11, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - đoàn TP. Hồ Chí Minh

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - đoàn TP. Hồ Chí Minh đề nghị bổ sung nguyên tắc báo cáo phòng chống tham nhũng phải được chuẩn hóa theo một chuẩn dữ liệu mở, thống nhất toàn quốc, toàn bộ dữ liệu từ các bộ, ngành, địa phương phải được kết nối về Cơ sở dữ liệu quốc gia về phòng chống tham nhũng theo thời gian thực.

Theo ông Hùng, đây là nền tảng để hình thành hệ thống cảnh báo sớm, giúp phát hiện những bất thường trong đầu tư công, đất đai, đấu thầu, tuyển dụng.

“Nếu không thiết lập rõ nguyên tắc này trong luật, chúng ta sẽ tiếp tục đối mặt tình trạng báo cáo rời rạc, chậm trễ, thiếu khả năng phân tích dự báo” - ông Hùng nói.

Về xây dựng bộ chỉ số liêm chính quốc gia, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, dự thảo luật chỉ dừng ở “các tiêu chí đánh giá”, chưa đưa ra yêu cầu xây dựng bộ chỉ số liêm chính thống nhất, có tính đo lường, phản ánh đúng thực trạng từng địa phương, từng bộ ngành.

“Tôi đề nghị cân nhắc bổ sung giao Chính phủ ban hành một bộ chỉ số liêm chính quốc gia, gồm thang điểm, trọng số, tiêu chuẩn đánh giá về phòng ngừa, phát hiện, xử lý, thu hồi tài sản” - ông Hùng nêu.

Bộ chỉ số này không chỉ phục vụ báo cáo mà còn là công cụ đánh giá cán bộ, đánh giá cơ quan, thúc đẩy tính cạnh tranh liêm chính giữa các địa phương. Đây là cách tiếp cận hiện đại mà nhiều quốc gia đã áp dụng.

Liên quan việc kiến tạo “hạ tầng số chống tham nhũng”, đại biểu đoàn TP. Hồ Chí Minh nhấn mạnh, cơ sở dữ liệu phòng chống tham nhũng phải bắt buộc kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, đăng ký doanh nghiệp, thuế, hải quan, ngân hàng, công chứng.

Chỉ ra 98% hành vi tham nhũng đều để lại dấu vết thông qua biến động tài sản và các giao dịch tài chính, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho hay, chỉ khi dữ liệu được tích hợp, cơ quan kiểm soát mới có thể phát hiện giao dịch bất thường, tài sản chuyển dịch lòng vòng hoặc “đứng tên hộ”. Nếu không quy định mức độ bắt buộc, hệ thống sẽ tiếp tục phân mảnh và khó kiểm soát thực chất.

Ngăn chặn kỹ thuật “né kê khai”

Với nội dung kê khai biến động tài sản, dự thảo quy định ngưỡng 1 tỷ đồng tài sản, thu nhập biến động trong năm phải kê khai, theo đại biểu Hùng là phù hợp với bối cảnh kinh tế.

Tuy nhiên, nếu chỉ quy định theo ngưỡng tuyệt đối sẽ xuất hiện tình trạng chia nhỏ giao dịch, chuyển dịch tách lẻ dẫn đến cơ quan kiểm soát khó phát hiện. “Do đó, tôi đề nghị luật hóa nguyên tắc mọi biến động tài sản bất thường, không phù hợp với thu nhập, dù dưới 1 tỷ đồng đều phải giải trình. Đây là cơ chế quan trọng để ngăn chặn kỹ thuật “né kê khai” vốn rất phổ biến trong thời gian vừa qua” - đại biểu đề xuất.

Đại biểu Phạm Văn Hòa - đoàn Đồng Tháp

Đại biểu Phạm Văn Hòa - đoàn Đồng Tháp cũng bày tỏ đồng tình với dự thảo Luật quy định tăng giá trị tài sản phải kê khai, thu nhập phải kê khai bổ sung khi có biến động tăng trong năm.

Tuy nhiên, Ban soạn thảo cân nhắc, khi có biến động về tài sản, thu nhập trong năm từ 500 triệu đến dưới 1 tỷ đồng cũng có thể kê khai bổ sung nhằm khỏa lấp khoảng trống với mức biến động như vậy.

Quỳnh Nga