Đại biểu Quốc hội, nhà yêu nước, doanh nhân Nguyễn Sơn Hà:Biểu tượng của nhiều thế hệ doanh nhân Việt Nam nghị lực phi thường, yêu nước nồng nàn

Tuổi thơ và con đường lập thân, lập nghiệp

Sinh ra trong một gia đình có hoàn cảnh khó khăn ở Hà Nội khi cha mất sớm, cụ Nguyễn Sơn Hà lao động từ rất sớm để giúp đỡ gia đình. Nhờ có ý chí và nghị lực, cụ đã tận dụng mọi cơ hội để học hỏi, kể cả học tiếng Pháp để tiếp thu kỹ thuật làm sơn dầu từ tài liệu của chủ Pháp.

Cụ Nguyễn Sơn Hà

Từ người làm thuê, cụ mạnh dạn mở cửa hàng sơn riêng với thương hiệu Résistanco. Sản phẩm của cụ không chỉ có giá cả hợp lý mà còn rất chất lượng, mau khô, bóng đẹp, từ đó nhanh chóng chiếm được lòng tin của khách hàng khắp ba miền Bắc, Trung, Nam và cả Đông Dương. Cụ còn sử dụng nguyên liệu trong nước như nhựa thông và bột màu tự nhiên nhằm giảm chi phí và tăng tính chủ động, một chiến lược mà nhiều doanh nhân ngày đó chưa làm được. Dù bị thực dân, tư bản Pháp chèn ép, làm khó, cụ vẫn kiên trì đi theo con đường đã chọn.

Ngoài thành công trong kinh doanh, cụ Nguyễn Sơn Hà còn là nhà hoạt động xã hội tích cực. Là người đứng đầu Hội truyền bá quốc ngữ ở Hải Phòng, cụ đã vận động mở các lớp dạy chữ quốc ngữ cho người nghèo, đánh thức tinh thần yêu nước trong nhân dân. Cụ lập trường Dục Anh để chăm sóc và nuôi dạy trẻ mồ côi. Trong nạn đói 1945, cụ cùng gia đình đã tổ chức cứu đói và vận động ủng hộ phong trào “Tuần lễ vàng” với số tiền, vàng đóng góp rất lớn cho cách mạng và truyền cảm hứng cho nhiều nhà tư sản yêu nước khác chung tay xây dựng chính quyền cách mạng non trẻ.

Đóng góp trong cách mạng và hoạt động chính trị

Theo cuốn “Nguyễn Sơn Hà - nhà doanh nghiệp yêu nước” do NXB Lao động ấn hành năm 1997, sau khi tham gia khởi nghĩa, giành chính quyền ở Hải Phòng năm 1945, cụ Nguyễn Sơn Hà được bầu làm đại biểu Quốc hội khóa I và liên tục tham gia Quốc hội mãi tới khóa V. Sự có mặt của cụ trong hàng ngũ kháng chiến đã thành tấm gương tập hợp đông đảo lực lượng, nhất là các nhà tư sản yêu nước.

Cụ Nguyễn Sơn Hà từng giữ nhiều vị trí quan trọng trong các tổ chức chính trị và xã hội, vận động thành lập “Việt Nam Võ khí Công ty” nhằm cung cấp vũ khí và tổ chức tự vệ bảo vệ cách mạng. Gia đình cụ gắn bó máu thịt với cách mạng, các con trai tham gia lực lượng tự vệ, bộ đội và hy sinh vì độc lập, tự do của dân tộc. Cụ không chỉ hiến tặng số tiền, vàng lớn mà còn cho Nhà nước sử dụng nhà riêng phục vụ kháng chiến hay đỡ đầu lực lượng tự vệ của Hải Phòng, hai tiểu đoàn Bình Ca và Phủ Thông của Đại đoàn 308, thể hiện rõ trách nhiệm và tinh thần yêu nước vô hạn, cống hiến hết sức mình trong những giai đoạn cực kỳ khó khăn của đất nước.

Cụ Nguyễn Sơn Hà và gia đình - Ảnh Tư liệu

Trong những năm toàn quốc kháng chiến, gia đình cụ Nguyễn Sơn Hà sơ tán lên chiến khu Việt Bắc, nơi cụ tiếp tục sử dụng kiến thức uyên bác của mình phục vụ kháng chiến. Cụ đã nghiên cứu và sản xuất ra nhiều vật dụng thiết yếu như áo mưa vải sơn, giấy than, mực in và băng dính cách điện phục vụ cho quân đội, góp phần cải thiện điều kiện cho bộ đội trong chiến đấu.

Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhiều vị lãnh đạo cao cấp nhiều lần gửi thư khen ngợi, động viên cụ Nguyễn Sơn Hà. Câu chuyện cụ trao thanh kiếm “Mã đáo thành công” cho Sư đoàn 308 là biểu tượng của sự ủng hộ vô bờ bến và gắn bó sâu sắc với quân đội nhân dân.

Sau hòa bình lập lại ở miền Bắc, cụ Nguyễn Sơn Hà tiếp tục tham gia phục hồi, phát triển kinh tế. Cụ đã góp phần thành lập các công ty hóa chất, sản xuất đường kính, cồn và miến. Cụ biên soạn và phổ biến nhiều tài liệu kỹ thuật để nâng cao tay nghề công nhân ngành sơn, hóa chất.

Cụ cũng đóng góp nhiều ý kiến quan trọng trên diễn đàn Quốc hội về phát triển kinh tế, giao thông vận tải. Đề xuất xây dựng tiền cảng Bãi Cháy kết nối với hệ thống đường sắt để vận chuyển hàng hóa, phát triển kinh tế, bảo đảm an ninh quốc phòng cho thấy tầm nhìn chiến lược và nhãn quan kinh tế sắc bén của cụ.

Tấm gương sáng cho các thế hệ doanh nhân Việt Nam

Cụ Nguyễn Sơn Hà từng trải qua con đường gập ghềnh với nhiều thử thách. Trong một lần được trực tiếp nói chuyện với họa sĩ Sơn Trúc, sinh năm 1944, con gái út của cụ, tôi mới biết, trong thời kỳ cải cách ruộng đất, năm 1953, vì hai mẫu mía cụ và các con tự trồng để thí nghiệm làm đường trắng theo công nghệ ly tâm mà cụ học được trong lần được Bác Hồ cử đi Liên Xô công tác năm 1952 mà cụ Nguyễn Sơn Hà bị gây khó dễ. May nhờ có các ông Dương Bạch Liên, Trần Huy Liệu được Bác Hồ cử tới làm việc với đội cải cách ruộng đất mà cụ được minh oan.

Cụ cũng từng bị kỷ luật oan khi bị vu cáo đánh công nhân, được Bác Hồ trực tiếp tìm hiểu, bảo vệ cụ, cho xe hơi tới tận nhà mời cụ tham dự mít tinh cùng Bác. Trong chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, nhà cụ bị bom Mỹ phá hủy một phần, khi Nhà nước ngỏ ý hỗ trợ xây lại, cụ khiêm nhường từ chối và đề nghị Nhà nước giúp đỡ người dân gặp khó khăn trước.

Chị Sơn Trúc cũng kể lại trong kháng chiến chống Pháp, gia đình cụ cũng khó khăn như mọi gia đình ở chiến khu. Nay đã ngoài 80 tuổi nhưng chị vẫn nhớ mãi những ngày ngồi trong thúng được mẹ gánh đi tản cư. Rồi mấy chị em tuy còn nhỏ nhưng đã phải bò ra lao động cật lực. Anh trai Nguyễn Sơn Lâm, chỉ huy tự vệ Hải Phòng hy sinh ngay đầu kháng chiến, còn hai em trai ốm và qua đời vì không có thuốc chữa.

Cuộc đời và sự nghiệp của cụ Nguyễn Sơn Hà để lại nhiều giá trị to lớn, không chỉ là những thành tựu trong kinh tế mà còn là tinh thần yêu nước, trách nhiệm xã hội và ý chí, nghị lực mạnh mẽ, không ngừng vươn lên. Cụ được nhiều vị lãnh đạo, các nhà nghiên cứu lịch sử cách mạng Việt Nam và nhiều thế hệ sau đánh giá cao, trở thành tấm gương sáng cho các doanh nhân Việt Nam hôm nay. Gia đình cụ tiếp tục duy trì truyền thống cách mạng và có nhiều đóng góp cho công cuộc bảo vệ, xây dựng đất nước.

Cụ Nguyễn Sơn Hà là hiện thân của người doanh nhân yêu nước chân chính, có sức mạnh ý chí, năng động sáng tạo, có đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội, luôn đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, trung thành và tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh. Những phẩm chất cao quý đó của cụ còn nguyên giá trị đối với các thế hệ doanh nhân hôm nay và tương lai, nhất là trong kỷ nguyên phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

TS. Trần Văn - ĐBQH Khóa XII, XIII