Đại biểu thảo luận cơ chế bảo vệ, hỗ trợ doanh nghiệp trong hội nhập

Luật hóa hoạt động đại diện, xúc tiến thương mại ở nước ngoài

Góp ý vào nội dung hội nhập quốc tế của doanh nghiệp tại dự thảo Nghị quyết, đại biểu Phạm Văn Hòa - đoàn Đồng Tháp cho biết: Hiện nay, nhiều doanh nghiệp lớn của Việt Nam đã chủ động mở văn phòng đại diện ở nước ngoài, nhất là tại những quốc gia có quan hệ hợp tác, trao đổi hàng hóa và xuất nhập khẩu chặt chẽ. Điều này cho thấy năng lực hội nhập của doanh nghiệp Việt Nam đã được mở rộng và phát huy rõ rệt.

Đại biểu Phạm Văn Hòa - đoàn Đồng Tháp. Ảnh: QH

Tuy nhiên, khung pháp lý hiện hành chưa quy định đầy đủ và cụ thể, dẫn đến việc hoạt động đại diện của doanh nghiệp ở nước ngoài chưa được “hợp thức hóa” một cách rõ ràng.

Đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, việc luật hóa, quy định hóa các hoạt động đại diện, xúc tiến thương mại của doanh nghiệp Việt Nam ở nước ngoài là hết sức cần thiết.

“Cùng với cơ chế đặc thù của nghị quyết, cần có chính sách hỗ trợ thiết thực dành cho doanh nghiệp trong quá trình hội nhập, không chỉ về thủ tục đất đai, cơ sở vật chất, mà đặc biệt là hỗ trợ về thông tin, pháp lý, kết nối đối tác, bảo vệ quyền lợi khi doanh nghiệp gặp bất cập, tranh chấp hoặc thiệt thòi trên thị trường quốc tế”- đại biểu Phạm Văn Hòa nhấn mạnh.

Đồng thời, đại biểu lưu ý vai trò của Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương và các bộ ngành liên quan phải được nhấn mạnh hơn trong Nghị quyết, nhằm trở thành “điểm tựa” cho doanh nghiệp trong các hoạt động xuất nhập khẩu, mở rộng thị trường và xử lý vướng mắc quốc tế.

Hỗ trợ doanh nghiệp trong xúc tiến xuất khẩu ngành hàng

Liên quan đến Quỹ xúc tiến xuất khẩu ngành hàng (Khoản 1, Điều 13), đại biểu Tô Ái Vang (đoàn TP. Cần Thơ) đề nghị bổ sung cụm từ “hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong hoạt động xúc tiến xuất khẩu ngành hàng” ngay sau quy định “không vì mục tiêu lợi nhuận”.

Đại biểu Tô Ái Vang - đoàn TP. Cần Thơ. Ảnh: QH

Đại biểu lý giải, Quỹ đóng vai trò như một công cụ tài chính chiến lược, là “bà đỡ” cho các doanh nghiệp trong ngành, giúp giải quyết những thách thức mà từng doanh nghiệp đơn lẻ khó có thể tự vượt qua.

Liên quan đến vấn đề này, đại biểu Trần Hoàng Ngân - đoàn TP. Hồ Chí Minh cho rằng ngân sách nhà nước cần có phần hỗ trợ Quỹ xúc tiến xuất khẩu ngành hàng, bởi hoạt động xuất khẩu đã mang lại đóng góp rất lớn cho quốc gia. "Riêng năm 2024, thu từ hoạt động xuất nhập khẩu đạt tới 430.000 tỷ đồng, thể hiện vai trò then chốt của thương mại quốc tế đối với tăng trưởng ngân sách"- đại biểu nêu.

Đồng thời, đại biểu cũng đề nghị rà soát sự thống nhất của dự thảo nghị quyết với các luật có liên quan, đặc biệt là Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp để bảo đảm các khoản đóng góp của doanh nghiệp vào những quỹ quy định tại Chương III dự thảo Nghị quyết được tính vào chi phí được khấu trừ trước khi xác định thu nhập chịu thuế.

“Đây là cơ chế quan trọng nhằm khuyến khích doanh nghiệp tham gia tích cực và bền vững vào các quỹ phục vụ hội nhập quốc tế”- đại biểu nhấn mạnh.

Mở rộng đối tượng hỗ trợ trong phòng vệ thương mại

Liên quan đến sử dụng thuế phòng vệ thương mại để hỗ trợ doanh nghiệp (Điều 14), đại biểu Tô Ái Vang cho rằng thuế phòng vệ thương mại mặc dù là công cụ quan trọng, được quốc tế cho phép để bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước cạnh tranh không lành mạnh, nhưng chưa đủ để hỗ trợ toàn diện cho doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Chiều 26/11 Quốc hội thảo luận tại hội trường. Ảnh: QH

Từ đó, đại biệu kiến nghị bổ sung quy định giao Chính phủ ban hành các chính sách hỗ trợ cụ thể, bao gồm: cung cấp và cập nhật thông tin thị trường; tổ chức đào tạo chuyên sâu về luật thương mại quốc tế; hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận mô hình quản trị hiện đại; ứng dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất, chế biến, đóng gói, bảo quản sản phẩm; kết nối tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu; hỗ trợ doanh nghiệp tham dự hội chợ, triển lãm quốc tế để mở rộng thị trường.

Đồng thời, cần xây dựng cơ chế hợp tác chặt chẽ giữa cơ quan hải quan và các đối tác quốc tế nhằm tạo thuận lợi thương mại, giảm rào cản, đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa.

Cũng liên quan đến Điều 14, đại biểu Trần Thị Vân - đoàn Bắc Ninh phân tích, thực tiễn cho thấy, các vụ điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đang tăng nhanh và diễn biến ngày càng phức tạp.

Theo thống kê, đến giữa năm 2025, Việt Nam đã phải đối mặt với khoảng 290 vụ việc từ 25 thị trường khác nhau. Việc bị áp thuế phòng vệ thương mại khiến giá xuất khẩu tăng mạnh, giảm sức cạnh tranh, bào mòn lợi nhuận và nguồn lực của doanh nghiệp nhất là trong trường hợp vụ việc bị kéo dài nhiều năm.

Theo đại biểu, với doanh nghiệp nhỏ và vừa thì không đủ chi phí để theo đuổi vụ việc, trong khi họ lại chính là đối tượng chịu tác động nặng nề nhất.

“Nếu chúng ta không có cơ chế hỗ trợ phù hợp thì nguy cơ mất thị trường là hoàn toàn có thể xảy ra cho dù sản phẩm của ta có chất lượng và năng lực cạnh tranh tốt”- đại biểu chia sẻ.

Do đó, đại biểu cho rằng, việc xây dựng cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó với phòng vệ thương mại là cần thiết và cấp bách. Tuy nhiên, cần thiết kế chính sách phù hợp đảm bảo vừa hỗ trợ được doanh nghiệp nhưng không trái với quy định mà WTO cấm. Bởi nếu vi phạm quy định của WTO sẽ dẫn đến phản tác dụng và gây rủi ro pháp lý cho chính ngành hàng mà chúng ta muốn bảo vệ.

Đại biểu Trần Thị Vân - đoàn Bắc Ninh. Ảnh: QH

Đại biểu đề nghị, việc trích lại một phần tiền thuế nhập khẩu để phục vụ công tác phòng vệ thương mại là bước tiến phù hợp với thông lệ quốc tế, đáp ứng nhu cầu cấp bách của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, dự thảo Nghị quyết cần quy định rõ nguyên tắc về sử dụng ngân sách nhà nước, đảm bảo phù hợp cam kết quốc tế và giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể.

Đại biểu cũng đề xuất mở rộng đối tượng hỗ trợ bao gồm cả doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp nhỏ và vừa (khoản 1, Điều 14). Đại biểu lý giải, trong nhiều vụ việc, bên gặp khó đầu tiên không phải hiệp hội mà chính là các doanh nghiệp trực tiếp xuất khẩu. Đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, khi không đủ chi phí thuê luật sư thì gần như không thể tự bảo vệ được mình.

“Chúng ta không đợi đến khi xảy ra vụ kiện mới hỗ trợ, mà phải dành nguồn lực cho phòng ngừa từ sớm, từ xa. Doanh nghiệp cần được hỗ trợ đào tạo, nâng cao năng lực, chuẩn hóa hệ thống kế toán, dữ liệu, đáp ứng tiêu chuẩn môi trường và kỹ thuật của thị trường nhập khẩu”- đại biểu Bắc Ninh nêu.

Thu Hường