Dân Syria thức giấc thấy đất nước đã sang trang

Lực lượng đối lập ngày 8/12 tuyên bố kiểm soát thủ đô, tổng thống Syria chạy trốn khỏi đất nước. Ảnh: Reuters.

Người dân Syria thức dậy vào sáng 9/12 với một tương lai mới, sau khi lực lượng đối lập chiếm thủ đô Damascus và Tổng thống Bashar al-Assad rời khỏi đất nước. Diễn biến này chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài 13 năm và hơn 50 lãnh đạo Syria của gia đình Assad.

Đợt tiến công chớp nhoáng của liên minh các lực lượng đối lập do Hayat al-Tahrir al-Sham (HTS) dẫn đầu đánh dấu một trong những bước ngoặt lớn nhất với Trung Đông suốt nhiều năm qua. Reuters nhận định sự sụp đổ của chính phủ Syria đã xóa sổ thành trì mà Iran và Nga xây dựng trên khắp thế giới Arab.

Hôm 9/12, hãng thông tấn TASS dẫn nguồn tin từ Điện Kremlin cho biết Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã hạ cánh ở Moscow. Nga đã cấp quy chế tị nạn cho ông Assad và gia đình. Thông tin này đã được Mikhail Ulyanov - Đại sứ Nga tại các tổ chức quốc tế - xác nhận trên kênh Telegram.

Cộng đồng quốc tế đang theo dõi chặt chẽ để đánh giá về một cục diện Trung Đông mới.

"Cùng nhau tái xây dựng Syria"

Giờ đây, lực lượng phiến quân đối mặt với nhiệm vụ to lớn: Tái thiết và điều hành một đất nước bị tàn phá bởi xung đột với hàng trăm nghìn người thiệt mạng, các thành phố bị phá hủy thành tro bụi và nền kinh tế sụp đổ bởi các lệnh trừng phạt toàn cầu. Syria sẽ cần hàng tỷ USD viện trợ.

“Một trang sử mới đang được viết nên trên toàn bộ khu vực sau chiến thắng vĩ đại này”, Ahmed al-Sharaa - hay còn được gọi là Abu Mohammed al-Golani, thủ lĩnh HT - chia sẻ.

Ông Golani đã có bài phát biểu trước đám đông tại Nhà thờ Hồi giáo Umayyad - một địa điểm có ý nghĩa tôn giáo lớn ở thủ đô Damascus hôm 8/12. Vị thủ lĩnh nhấn mạnh với sự nỗ lực, Syria sẽ trở thành "ngọn hải đăng cho quốc gia Hồi giáo".

Ông Golani là người Hồi giáo theo Sunni, chiếm đa số ở Syria. Tuy nhiên, Syria cũng là nơi sinh sống của nhiều giáo phái tôn giáo, gồm những người theo đạo Thiên chúa và đạo Alawite giống ông Assad, một nhánh của Hồi giáo theo dòng Shi'ite.

Ông Abu Mohammed al-Golani phát biểu trước đám đông tại Nhà thờ Hồi giáo Ummayad ở Damascus hôm 8/12. Ảnh: Reuters.

Theo Reuters, dưới thời ông Assad, Syria được biết đến là một trong những nhà nước khắc nghiệt nhất ở Trung Đông, với hàng trăm nghìn tù nhân chính trị bị giam giữ trong điều kiện khắc nghiệt. Hôm 8/12, những tù nhân được thả tỏ ra vui mừng xen lẫn bối rối. Nhiều người đã khóc khi được đoàn tụ với gia đình. Trên khắp đường phố Damascus, khi nhìn thấy máy quay, những tù nhân mới được trả tự do đã giơ ngón tay ám hiệu số năm họ ngồi tù.

Tổ chức White Helmets cho biết họ đã cử các đội khẩn cấp đi tìm kiếm các phòng giam ngầm, được cho là đang giam giữ nhiều người.

Theo tuyên bố trên Telegram, lực lượng đối lập đã ban bố lệnh giới nghiêm 13 giờ tại Damascus. Damascus đã trải qua một đêm bình yên, với những con đường dẫn vào thủ đô vắng tanh. Một trung tâm mua sắm bị cướp phá vào hôm 8/12, với một số người nổi loạn bên trong dinh thự tổng thống và cầm theo đồ đạc.

Lực lượng phiến quân tuyên bố đang nỗ lực hoàn tất việc chuyển giao quyền lực cho một cơ quan quản lý có quyền hành pháp, ám chỉ đến việc xây dựng “một Syria cùng nhau”.

Thế giới sửng sốt

Sự sụp đổ của chính phủ đương nhiệm quá bất ngờ khiến nhiều nước trên thế giới ngỡ ngàng và lo ngại về tình hình bất ổn trong khu vực, vốn đang rung chuyển bởi xung đột Dải Gaza, Israel tấn công Lebanon và căng thẳng giữa Israel - Iran.

Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết Syria đang trong giai đoạn rủi ro và bất ổn. Ông cho rằng đây là lần đầu tiên trong nhiều năm, cả Nga, Iran và lực lượng Hezbollah không đóng vai trò ảnh hưởng tới những diễn biến mới.

Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ thông báo lực lượng nước này đã thực hiện hàng chục cuộc không kích nhằm vào các trại và hoạt động của IS ở miền Trung Syria hôm 8/12. Cùng ngày, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã trao đổi với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Yasar Guler, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ dân thường và Washington đang giám sát kỹ diễn biến.

Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và Liên Hợp Quốc vẫn chỉ định HTS là một tổ chức khủng bố, dù nhiều năm qua nhóm này tìm cách thoát khỏi gốc rễ cực đoan và làm dịu hình ảnh trong mắt cộng đồng quốc tế và các nhóm thiểu số ở Syria.

Theo New York Times, ngoài mặt, chính phủ Mỹ tỏ ra thận trọng với HTS. Song bên trong, một số quan chức tin vào sự thay đổi của nhóm, bởi Washington biết giới lãnh đạo HTS hiểu rằng họ không thể hiện thực hóa tham vọng tham gia hoặc lãnh đạo chính phủ Syria nếu bị coi là một tổ chức thánh chiến.

Hàng triệu người Syria có cơ hội trở về nhà sau nhiều năm nội chiến. Ảnh: Reuters.

Trong khi đó hôm 9/12, Yoshimasa Hayashi, Tổng thư ký nội các Nhật Bản, cho biết Tokyo đang theo sát tình hình tại Syria.

Việc chính phủ ông Assad bị lật đổ làm hạn chế khả năng cung cấp vũ khí cho các đồng minh của Iran và có thể khiến Nga mất căn cứ hải quân Địa Trung Hải. Tuy nhiên, hàng triệu người Syria sống trong các trại tị nạn khắp Thổ Nhĩ Kỳ, Lebanon và Jordan trong hơn một thập niên có khả năng được trở về nhà.

Nội chiến Syria nổ ra vào năm 2011, khi phe ông al-Assad nhận được hỗ trợ từ Nga và Iran, cùng lực lượng Hezbollah của Lebanon, trong khi lực lượng đối lập được hậu thuẫn bởi Mỹ và các quốc gia Arab giàu dầu mỏ như Saudi Arabia. Đây là khởi nguồn cho cuộc khủng hoảng người tị nạn trên khắp Trung Đông, trở thành một trong những cuộc khủng hoảng lớn nhất thời hiện đại. Thổ Nhĩ kỳ cũng can thiệp chống lại lực lượng dân quân người Kurd.

Trong những năm gần đây, Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ một số phiến quân ở phía tây bắc và dọc theo biên giới nước này. Mỹ, có khoảng 900 quân ở Syria, sát cánh cùng một liên minh do người Kurd Syria lãnh đạo chống lại IS từ năm 2014-2017.

Phương Linh