Đang diễn ra tọa đàm 'Đào tạo luật ở Việt Nam hiện nay: Thách thức và cơ hội'

Sáng nay (10-12), báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức tọa đàm với chủ đề “Đào tạo luật ở Việt Nam hiện nay: Thách thức và cơ hội” tại trụ sở Báo (số 34 Hoàng Việt, phường Tân Sơn Nhất, TP.HCM).

Toàn cảnh tọa đàm " Đào tạo luật ở Việt Nam hiện nay: Thách thức và cơ hội". Ảnh: THUẬN VĂN

Chương trình được đồng hành tổ chức bởi Mạng lưới các cơ sở đào tạo luật tại Việt Nam và Trường ĐH Văn Lang, với sự phối hợp tham gia của Trường ĐH Công nghiệp TP.HCM, Trường ĐH Luật (ĐH Huế), cùng nhiều cơ sở đào tạo, đơn vị hành nghề luật trên cả nước và các cơ quan báo chí trung ương, địa phương.

Nhiều vấn đề trong chương trình đào tạo luật

Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, hiện cả nước có hơn 100 cơ sở đào tạo ngành luật. Gần đây, tại thảo luận tổ của Quốc hội về chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình đã nêu những bất cập trong giáo dục đại học, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu tăng cường quản lý, siết chặt giám sát và nâng cao chất lượng đào tạo đối với các lĩnh vực đặc thù, trong đó có ngành luật. Những vấn đề này đang thu hút sự quan tâm lớn từ giới chuyên gia, nhà quản lý và các cơ sở đào tạo.

Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Tổng biên tập thường trực Báo Pháp Luật TP.HCM (bên trái) trò chuyện với luật sư Trần Cao Đại Kỳ Quân, Phó Chủ nhiệm Đoàn luật sư tỉnh Đồng Nai. Ảnh: THUẬN VĂN

Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Tổng Biên tập thường trực Báo Pháp Luật TP.HCM, chia sẻ chủ đề của tọa đàm không chỉ thiết thực với hệ thống giáo dục pháp luật, mà còn có ý nghĩa đặc biệt đối với quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam – nơi pháp luật phải trở thành chuẩn mực cao nhất, và đội ngũ làm công tác pháp lý phải thực sự chuyên nghiệp, bản lĩnh và hội nhập.

Đồng chủ trì tọa đàm gồm có ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Tổng biên tập thường trực Báo Pháp Luật TP.HCM (giữa), PGS. TS Đoàn Đức Lương, Hiệu trưởng Trường ĐH Luật - ĐH Huế, Trưởng Ban điều hành Mạng lưới Đào tạo Luật ở Việt Nam (bìa phải) và PGS. TS Bùi Anh Thủy - Trưởng Khoa Luật, Trường ĐH Văn Lang (bìa trái). Ảnh: THUẬN VĂN

Theo ông Hiển, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế và yêu cầu hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, nhu cầu về nhân lực pháp luật chất lượng cao đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Tuy nhiên, thực tiễn đặt ra cho chúng ta nhiều câu hỏi lớn: Làm thế nào để chương trình đào tạo luật theo kịp chuẩn mực mới, từ trong nước đến quốc tế? Làm sao dung hòa giữa nền tảng hàn lâm và yêu cầu thực tiễn nghề nghiệp, đặc biệt là với các nghề tư pháp đòi hỏi tính đặc thù cao? Và quan trọng hơn, trong bối cảnh mạng lưới đào tạo luật ngày càng rộng mở, cạnh tranh mạnh mẽ, làm sao để bảo đảm chất lượng, sự chuẩn hóa và trách nhiệm xã hội? Buổi tọa đàm hôm nay được kỳ vọng sẽ giúp chúng ta trả lời những câu hỏi đó.

Báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức sự kiện này với tinh thần: Tạo ra một diễn đàn rộng mở, thẳng thắn, nơi các trường đại học, cơ quan tư pháp, đội ngũ luật sư, chuyên gia và doanh nghiệp cùng chia sẻ góc nhìn, nêu rõ những bất cập, những khoảng trống, những điểm nghẽn – và cùng nhau đề xuất các giải pháp mang tính thực chất.

"Chúng tôi tin rằng sự đóng góp trí tuệ của quý vị sẽ là nguồn tư liệu quan trọng để báo chí truyền tải, lan tỏa đến xã hội, đồng thời gửi tới các cơ quan quản lý giáo dục những thông tin đa chiều và xác đáng" - ông Hiển nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Đức Hiển, Phó Tổng biên tập thường trực Báo Pháp Luật TP.HCM, phát biểu tại buổi tọa đàm. Ảnh: THUẬN VĂN

Tọa đàm có sự tham dự của lãnh đạo các trường đại học đang đào tạo ngành luật; các chuyên gia trong lĩnh vực pháp lý – tư pháp; đại diện các hiệp hội, tổ chức nghề nghiệp và cộng đồng doanh nghiệp. Đây là minh chứng rõ ràng cho một điều: Đào tạo luật không phải là câu chuyện của riêng nhà trường, mà là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, bởi chất lượng nguồn nhân lực pháp lý ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường kinh doanh, đến quá trình thực thi pháp luật và đến sự phát triển bền vững của đất nước.

Ba mô hình quản trị tổ chức đào tạo luật

Tại hội nghị, ThS.NCS. Trần Cao Thành, Thư ký Ban điều hành Mạng lưới các cơ sở đào tạo Luật tại Việt Nam, đã trình bày tham luận: “Đào tạo Luật tại Việt Nam - Tiếp cận các chuẩn theo quy định hiện hành và một số kiến nghị”.

Theo ông Thành, quy định về chuẩn cơ sở giáo dục đại học và chuẩn trong đào tạo luật đã được 10 văn bản của Nhà nước quy định.

Việt Nam có ba mô hình quản trị tổ chức đào tạo luật.

ThS.NCS. Trần Cao Thành, Thư ký Ban điều hành Mạng lưới các cơ sở đào tạo Luật chia sẻ về chuẩn chương trình đào tạo cử nhân luật tại buổi tọa đàm. Ảnh: THUẬN VĂN

Một là, các trường đào tạo chủ yếu lĩnh vực luật bao gồm các trường thuộc Bộ GD&ĐT trực tiếp quản lý, trường thuộc Bộ chuyên ngành hoặc ngành, trường thuộc Đại học Quốc gia, đại học vùng. Tổng số cơ sở theo mô hình thứ nhất là 07 đơn vị. Các trường Luật phải tuân thủ tất cả các chuẩn của cơ sở giáo dục đại học theo Thông tư 01/2024 của Bộ GD&ĐT nên được thực hiện rà soát hàng năm đảm bảo theo yêu cầu của chuẩn về tất cả các tiêu chí được quy định.

Hai là, các khoa Luật thuộc Đại học và khoa Luật thuộc trường đại học đa ngành. Tại Việt Nam, các đơn vị này chiếm tỉ lệ lớn trong tổng số các cơ sở đào tạo Luật, có khoảng trên 80 cơ sở theo mô hình này.

Ba là, các Bộ môn Luật thuộc các Khoa trong trường đại học đa ngành (đơn vị mới hình thành và tổ chức đào tạo) nên còn phụ thuộc nhiều vào Khoa quản lý. Số lượng các cơ sở theo mô hình này tương đối ít, khoảng 10 cơ sở. Ưu điểm của mô hình này có thể sử dụng được nguồn lực dùng chung, vận dụng được trong một số lĩnh vực liên ngành. Tuy nhiên, nếu không có sự đầu tư thì không đáp ứng được các chuẩn về đội ngũ, chuẩn trong nghiên cứu khoa học, chuẩn trong công bố quốc tế... mà chỉ tập trung vào hoạt động dạy -học không thúc đẩy nâng cao năng lực chuyên môn. Còn đối với người học, khả năng tiếp cận nghiên cứu khoa học, tiếp cận thực hành nghề luật, hoạt động khởi nghiệp, rèn luyện kỹ năng,…khó khăn hơn nếu không được quan tâm đúng mức.

ThS.NCS. Trần Cao Thành, Thư ký Ban điều hành Mạng lưới các cơ sở đào tạo luật, nêu 8 kiến nghị để nâng cao việc đào tạo luật. Ảnh: THUẬN VĂN

Tham luận cũng nêu rõ ưu điểm và hạn chế của chuẩn cơ sở giáo dục đại học; Chuẩn đội ngũ mở ngành và duy trì ngành đào tạo luật; Chuẩn chương trình đào tạo cử nhân lĩnh vực pháp luật; Tiêu chí, tiêu chuẩn về kiểm định chất lượng chương trình đào tạo.

Một điểm nổi bật của tham luận, ông Thành đã nêu rõ đào tạo Luật tại Việt Nam trong bối cảnh mới phải đáp ứng yêu cầu trong kỷ nguyên mới được thể hiện rõ trong Nghị quyết 66 ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Trong đó tập trung yêu cầu về tăng cường chuyển đổi số; năng lực số; yêu cầu về tư duy hội nhập và hiểu biết các lĩnh vực pháp luật mới như kinh tế số, bảo vệ dữ liệu cá nhân, trí tuệ nhân tạo, thương mại điện tử....

8 vấn đề nâng cao chất lượng đào tạo Luật tại Việt Nam

Trước thực tế trên, ông Thành đã kiến nghị 8 vấn đề cần phải thực hiện để nâng cao chất lượng đào tạo luật tại Việt Nam trong bối cảnh mới cần thực hiện 8 vấn đề sau:

Thứ nhất, cần rà soát lại việc triển khai các chuẩn theo quy định hiện hành của các cơ sở đào tạo luật tại Việt Nam. Cụ thể, đội ngũ mở ngành, đội ngũ tổ chức và thực hiện chương trình đào tạo đảm bảo các hoạt động theo Quyết định 1056, Quyết định 761 và Quyết định 678 để tránh trùng hợp đứng tên nhưng không tham gia trực tiếp các hoạt động đào tạo tại cơ sở.

Thứ hai, đánh giá toàn diện mô hình tổ chức và quản trị trong đào tạo luật đáp ứng nhu cầu và yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động.

Thứ ba, chuẩn đội ngũ có trình độ tiến sĩ và tiến sĩ đúng ngành theo quy định mở ngành và chuẩn cơ sở giáo dục đáp ứng theo Thông tư 01/2024 của Bộ GD&ĐT. Theo đó tỉ lệ đội ngũ giảng viên cơ hữu có trình độ tiến sĩ giảng dạy các học phần bắt buộc, cốt lõi thuộc khối kiến thức cơ sở ngành, ngành, chuyên ngành của chương trình đào tạo cử nhân luật đạt tối thiểu không thấp hơn 40%, đến năm 2030 thì tỉ lệ không thấp hơn 50%. Để thực hiện được các chỉ tiêu đó, các cơ sở cần có cơ chế thu hút giảng viên có kinh nghiệm thực tiễn từ Tòa án, Viện kiểm sát, Văn phòng luật sư, doanh nghiệp, nhằm tăng tính thực hành...

Thứ tư, tăng cường nghiên cứu khoa học pháp lý và công bố quốc tế trong trường đại học. Việc nghiên cứu khoa học cần dựa trên cơ sở số lượng sinh viên và nguồn thu theo tỉ trọng chi cho nghiên cứu khoa học của lĩnh vực luật. Để thực hiện được kiến nghị này, các cơ sở đào tạo cần có hoạt động hỗ trợ sinh viên và giảng viên tham gia nghiên cứu, công bố quốc tế; xây dựng quỹ hỗ trợ nghiên cứu pháp lý.

Thứ năm, chuẩn hóa và thống nhất chương trình đào tạo ngành luật trên phạm vi toàn quốc. Các trường phải rà soát, tái cấu trúc chương trình theo chuẩn đầu ra năng lực, bổ sung học phần kỹ năng nghề luật, lập luận pháp lý, thực hành tố tụng, kỹ năng hợp đồng, đạo đức nghề nghiệp.

Thứ sáu, tăng cường cơ sở vật chất và học liệu pháp lý đặc thù. Cụ thể, hoàn thiện thư viện pháp luật điện tử, truy cập cơ sở dữ liệu pháp luật quốc tế và hệ thống văn bản trong nước. Phát triển đầy đủ các phòng thực hành nghề luật: phòng xử án giả định, phòng hòa giải – trọng tài, phòng thực hành pháp lý doanh nghiệp. Bảo đảm hệ thống CNTT đáp ứng yêu cầu học tập, thi cử trực tuyến, tra cứu văn bản và khai thác học liệu số.

Thứ bảy, siết chặt công tác bảo đảm chất lượng nội bộ (IQA) và kiểm định. Cơ sở đào tạo cần vận hành hệ thống IQA chuyên nghiệp, có quy trình đánh giá – cải tiến liên tục theo chuẩn PDCA. Tăng tần suất tự đánh giá và khảo sát bên liên quan (sinh viên, giảng viên, nhà tuyển dụng, cựu sinh viên). Đảm bảo 100% chương trình cử nhân Luật đạt kiểm định chất lượng theo yêu cầu của Quyết định 1056/2023/QĐ-TTg. Công khai toàn bộ thông tin chất lượng để nâng cao trách nhiệm giải trình.

Thứ tám, đẩy mạnh gắn kết đào tạo – thực tiễn. Tăng tỷ lệ học phần thực hành, phiên tòa mô phỏng, tư vấn pháp luật cộng đồng. Mở rộng hợp tác với Tòa án, Viện kiểm sát, sở ngành, doanh nghiệp, văn phòng luật sư để tạo hệ thống thực tập bắt buộc. Khuyến khích các trường phát triển clinics pháp lý (phòng tư vấn pháp luật) như mô hình đào tạo tiên tiến trên thế giới..

NGUYỄN QUYÊN - SONG MAI