Đằng sau việc điều chỉnh trọng tâm chiến lược an ninh của Mỹ

Những vấn đề an ninh nổi cộm của khu vực Tây Bán cầu

Thứ nhất là an ninh biên giới và nhập cư trái phép. Dòng người di cư từ Trung Mỹ và Nam Mỹ tăng mạnh, kéo theo các vấn đề về tội phạm xuyên biên giới, buôn người và ma túy, đặc biệt là fentanyl từ Mexico – vốn đang gây khủng hoảng sức khỏe cộng đồng tại Mỹ. Đây là thách thức an ninh nội địa lớn nhất mà Washington muốn ưu tiên giải quyết.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: News.cn

Thứ hai là ổn định kinh tế – chính trị tại Mỹ Latinh. Một số quốc gia trong khu vực này đối mặt khủng hoảng kinh tế, bạo lực và bất ổn chính trị, có thể lan rộng và ảnh hưởng trực tiếp đến Mỹ qua dòng người di cư, tội phạm và cạnh tranh ảnh hưởng với các cường quốc khác. Hơn nữa, Mỹ cũng sẽ phải đối mặt với một làn sóng chống Mỹ không nhỏ ở khu vực này.

Thứ ba, Mỹ cần duy trì cạnh tranh chiến lược trong bán cầu Tây, đặc biệt là ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc và Nga trong đầu tư cơ sở hạ tầng, năng lượng và quốc phòng tại khu vực này. Với Washington, giữ ổn định Tây Bán cầu cũng đồng nghĩa bảo đảm “sân sau” chiến lược trước khi phân bổ nguồn lực ra phần còn lại của thế giới. Để đạt được điều này, Mỹ cũng cần đầu tư mạnh hơn vào khu vực này nhất là về viễn thông, cảng biển, cơ sở hạ tầng để cạnh tranh với các nước như Nga và đặc biệt là Trung Quốc.

Tác động trục quan hệ với phương Tây cũng như với Nga, Trung Quốc

Trước hết quyết định của Mỹ trong chiến lược mới không xếp Nga vào nhóm mối đe dọa và mô tả Trung Quốc như một đối tác kinh tế tiềm năng thay vì đối thủ cạnh tranh đã tạo ra tín hiệu địa chính trị đáng chú ý. Cách tiếp cận này ngay lập tức được Nga hoan nghênh còn các học giả cũng bày tỏ sự đồng tình.

Cách tiếp cận này trước hết phản ánh mong muốn của Washington giảm đối đầu chiến lược đa hướng, đồng thời tập trung nguồn lực xử lý các ưu tiên nội địa và Tây Bán cầu. Khi Mỹ hạ giọng với Nga và mềm hóa cách tiếp cận với Trung Quốc, một cục diện linh hoạt hơn có thể hình thành.

Với Nga, việc Mỹ không định danh là mối đe dọa trực tiếp có thể mở ra không gian để thăm dò lộ trình giảm căng thẳng, đặc biệt liên quan tới Ukraine. Điều này có thể tạo cơ hội cho thương lượng từng bước thay vì kịch bản đối đầu kéo dài.

Đối với Trung Quốc, việc coi Bắc Kinh như đối tác kinh tế tiềm năng giúp giảm nguy cơ tách rời toàn diện, mở lối cho các thỏa thuận thương mại, công nghệ hoặc khí hậu. Tuy nhiên, đây không phải là tín hiệu “thoát cạnh tranh”, mà là dịch chuyển sang quản lý cạnh tranh bằng hợp tác có điều kiện.

Trong dài hạn, trục Nga – Trung có thể tiếp tục duy trì hợp tác chiến thuật nhằm cân bằng sức ép phương Tây, nhưng nếu Washington chủ động “hạ nhiệt”, liên minh này có thể bớt chặt chẽ hơn. Điều đó có nghĩa chiến lược mới của Mỹ có thể làm mềm cấu trúc đối đầu ba bên, dù chưa đủ để đảo ngược thế cạnh tranh.

Liên quan nỗ lực chấm dứt xung đột Ukraine

Việc Mỹ tuyên bố chấm dứt mở rộng NATO trong chiến lược mới cần được nhìn trong bối cảnh Washington đang tìm cách mở không gian đối thoại với Moscow để xử lý xung đột Ukraine.

Một trong những nguyên nhân gốc rễ khiến căng thẳng Nga–phương Tây leo thang nhiều năm qua chính là lo ngại của Moscow về việc NATO liên tục mở rộng về phía Đông. Khi Mỹ gửi tín hiệu tạm dừng mở rộng liên minh, điều này có thể được xem như một nhượng bộ mang tính chiến thuật, tạo điều kiện để Nga cân nhắc trở lại bàn đàm phán.

Tuyên bố này không có nghĩa NATO suy yếu, mà là Mỹ muốn giảm những yếu tố kích hoạt đối đầu, hướng đến một khuôn khổ an ninh mới cho châu Âu, trong đó Ukraine có thể tồn tại với các cam kết bảo đảm an ninh thay vì gia nhập NATO ngay lập tức. Đây có thể là chìa khóa cho một lộ trình thỏa hiệp – vừa giữ được năng lực răn đe của phương Tây, vừa cho phép Nga tuyên bố rằng lợi ích an ninh cốt lõi được xem xét.

Trong bối cảnh Washington đang đóng vai trò trung gian giữa Kiev và Moscow, động thái cam kết không để NATO đông tiến sẽ tạm thời giúp Mỹ giảm yếu tố nhạy cảm nhất đối với Nga, qua đó tạo điều kiện thuận lợi hơn cho tiến trình thảo luận ngừng bắn hoặc hòa bình từng bước. Nói cách khác, chiến lược này là một phần của gói tín hiệu mềm hóa, nhằm tạo môi trường chính trị để các cuộc thương lượng có cơ hội tiến triển.

Quang Trung/VOV-Washington