Đảng soi đường cho văn hóa, nghệ thuật phát triển - Bài 1: Phát triển văn hóa từ tầm nhìn chiến lược đến giá trị bản sắc
Đảng ta luôn xác định văn hóa là nền tảng tinh thần vững chắc trong sự nghiệp phát triển. Ở Kiên Giang, tinh thần ấy được cụ thể hóa bằng hành động như gìn giữ giá trị truyền thống, khơi dậy sáng tạo nghệ thuật, xây dựng đời sống văn hóa năng động, hài hòa.
Những ngày cuối tháng 4, Kiên Giang đã ghi dấu ấn bằng chuỗi hoạt động văn hóa, nghệ thuật đặc sắc kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025). Những chương trình này giàu tính nghệ thuật, thấm đượm hơi thở cuộc sống, đồng thời bồi đắp truyền thống cách mạng và niềm tin vào tương lai phồn vinh của dân tộc.
ĐƯỜNG LỐI CHIẾN LƯỢC VÀ SỨC MẠNH NỘI SINH
Lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi” là kim chỉ nam trong quá trình xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đảng luôn coi văn hóa là sức mạnh nội sinh góp phần phát triển bền vững đất nước. Từ Đại hội VI (1986) mở đầu công cuộc đổi mới đến Đại hội VII (1991), Đảng xác định nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là một trong sáu đặc trưng của chủ nghĩa xã hội mà nước ta xây dựng, hướng tới đời sống tinh thần phong phú, dân chủ, tiến bộ. Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII (1998) ban hành nghị quyết chuyên đề, khẳng định văn hóa là nền tảng tinh thần, mục tiêu và động lực phát triển kinh tế - xã hội, yêu cầu xây dựng con người toàn diện và môi trường văn hóa lành mạnh.
Người đi lễ thắp hương tưởng nhớ, tri ân Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực tại lễ hội truyền thống kỷ niệm 156 năm Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực hy sinh (1868 - 2024). Ảnh: TRUNG HIẾU
Đến Đại hội IX (2001) tiếp tục nhấn mạnh vai trò kép của văn hóa vừa là mục tiêu vừa là động lực phát triển, giúp con người phát triển toàn diện. Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9-6-2014, Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội; nhấn mạnh đây là sự nghiệp của toàn dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng, với đội ngũ trí thức là nòng cốt. Văn kiện Đại hội XII tiếp tục làm sâu sắc quan điểm phát triển văn hóa toàn diện, hướng đến các giá trị chân, thiện, mỹ, thấm đẫm tinh thần dân tộc, nhân văn và khoa học. Đến Đại hội XIII (2021), Đảng lần đầu tiên đưa khái niệm “khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc”, đánh dấu bước chuyển từ xây dựng sang phát triển văn hóa, khẳng định vai trò trung tâm của văn hóa trong chiến lược phát triển bền vững và bảo vệ Tổ quốc.
Hòa chung dòng chảy văn hóa của dân tộc, Kiên Giang luôn bám sát và thực hiện tốt đường lối, quan điểm của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa. Tỉnh ủy chỉ đạo triển khai nghiêm túc các nghị quyết, chủ trương về văn hóa, các cấp ủy đảng, địa phương nhanh chóng cụ thể hóa phù hợp với đặc thù. Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Nguyễn Văn Sáu cho biết, Kiên Giang đã cụ thể hóa tư tưởng văn hóa là nền tảng tinh thần bằng những hành động thiết thực, gắn liền với đời sống người dân, đạt nhiều kết quả tích cực. Những năm qua, phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa gắn với xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh ngày càng hiệu quả. Các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, lễ hội, thể thao, du lịch được đổi mới, chất lượng nâng cao; thiết chế văn hóa được tăng cường đầu tư. Công tác quản lý di tích, danh lam, thắng cảnh được chú trọng. Đời sống vật chất, tinh thần của người dân ngày càng nâng lên.
Rước linh vị Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực về an vị tại đình Nguyễn Trung Trực sau lễ dâng hương lễ hội Nguyễn Trung Trực năm 2024.
Theo lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao, trong bối cảnh toàn cầu hóa, Kiên Giang tiếp tục đẩy mạnh xây dựng và phát triển văn hóa, con người với mục tiêu phát triển nhanh, hài hòa và bền vững. Nghị quyết số 58-NQ/TU, ngày 11-4-2024 của Tỉnh ủy về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Kiên Giang đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, hài hòa và bền vững xác định văn hóa là nền tảng tinh thần, động lực, sức mạnh nội sinh quan trọng thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Tỉnh chú trọng nâng tầm phát triển văn hóa ngang hàng với các lĩnh vực khác, khơi dậy tinh thần yêu nước, tự cường, phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển địa phương phồn vinh, hạnh phúc, đồng thời phát huy dân chủ và sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và văn hóa, con người Kiên Giang. Từ Nghị quyết số 58-NQ/TU, Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành kế hoạch thực hiện, phấn đấu đến hết năm 2025 có 80% người dân nâng cao mức hưởng thụ và tham gia hoạt động văn hóa, bảo tồn văn hóa truyền thống. 100% khu, cụm công nghiệp có quỹ đất xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao phục vụ công nhân, người lao động. Kiên Giang sẽ đầu tư xây dựng các công trình văn hóa lớn, mở rộng quy mô lễ hội tiêu biểu…
GÌN GIỮ BẢN SẮC, THẮP LỬA SÁNG TẠO
Chiều ngày 20 hàng tháng, câu lạc bộ đờn ca tài tử xã Nam Thái (An Biên) tụ họp tại nhà ông Nguyễn Hữu Thạnh, ngụ ấp Năm Biển A. Người say sưa ca hát, người đệm đàn theo từng nhịp, ánh mắt ai cũng ánh lên niềm vui. Ông Thạnh chia sẻ: “Tôi mê đờn ca từ nhỏ. Bây giờ lớn tuổi nhưng vẫn thấy lòng mình rộn ràng mỗi lần cầm đàn lên và hát. Những buổi sinh hoạt như vậy không chỉ thỏa niềm đam mê đờn ca tài tử mà còn góp phần giữ gìn bộ môn nghệ thuật truyền thống của người dân vùng đất Nam bộ”. Câu lạc bộ đờn ca tài tử xã Nam Thái thành lập từ năm 2016, có 32 thành viên đủ lứa tuổi, nghề nghiệp. Ngoài sinh hoạt đờn, ca, câu lạc bộ còn dạy đàn, dạy ca cho các thành viên, các em nhỏ, những người có năng khiếu, lòng đam mê và yêu thích với loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng của vùng đất Nam bộ.
Chương trình văn nghệ tại lễ khai mạc lễ hội truyền thống kỷ niệm 156 năm Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực hy sinh (1968 - 2024). Ảnh: TRUNG HIẾU
Giữa nhịp sống hiện đại, Kiên Giang vẫn lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống qua tiếng đờn, câu ca. Phong trào đờn ca tài tử lan rộng khắp tỉnh, với hơn 150 câu lạc bộ và khoảng 2.000 người tham gia thường xuyên. Trong tỉnh hiện có 9 cá nhân vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú loại hình nghệ thuật này. Những con số trên là kết quả từ thực hiện đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ tỉnh Kiên Giang giai đoạn 2021-2025”. Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Nguyễn Văn Sáu cho biết thực hiện đề án này, tỉnh tiếp tục nâng cao chất lượng và số lượng các câu lạc bộ đờn ca tài tử. Các sở, ban, ngành, địa phương định kỳ, thường xuyên tổ chức các hoạt động liên hoan, hội thi, hội diễn, giao lưu, quảng bá đờn ca tài tử… nhằm tạo không gian và môi trường thuận lợi cho việc thực hành và phát triển loại hình nghệ thuật này. Tỉnh có những chính sách đãi ngộ, khen thưởng các nghệ nhân và câu lạc bộ đờn ca tài tử có nhiều đóng góp. “Thời gian qua, Kiên Giang cũng đưa đờn ca tài tử vào trường học không chỉ tạo sân chơi bổ ích, hun đúc tình yêu, niềm đam mê nghệ thuật đờn ca tài tử cho học sinh mà còn góp phần giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa phi vật thể nhân loại”, ông Nguyễn Văn Sáu nói.
Ở Kiên Giang, văn hóa không chỉ là những buổi đờn ca, mà còn là hơi thở trong từng lễ hội, tập quán sinh hoạt, nét nghề truyền thống. Lễ hội truyền thống Nguyễn Trung Trực (TP. Rạch Giá), lễ hội Nghinh Ông (Kiên Hải), lễ hội Phan Thị Ràng (Hòn Đất), lễ hội Tao đàn Chiêu Anh Các (TP. Hà Tiên)... được tỉnh duy trì tổ chức hàng năm không chỉ là dịp tưởng nhớ các bậc tiền nhân, để thế hệ trẻ hiểu hơn về cội nguồn, những hy sinh, đóng góp của cha ông trong công cuộc dựng nước và giữ nước mà còn là ngày hội của cộng đồng, gắn kết khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Qua mỗi nghi thức, mỗi điệu múa, tiếng trống, người dân Kiên Giang như gửi gắm niềm tự hào quê hương và tiếp thêm sức mạnh để xây dựng cuộc sống hôm nay. Đặc biệt, nghề làm nước mắm Phú Quốc - niềm tự hào của người dân đảo ngọc đã chính thức được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Hiện Kiên Giang đang nghiên cứu phát triển nghề này thành lễ hội văn hóa đặc thù, kết hợp du lịch, tạo điểm nhấn riêng cho đảo ngọc Phú Quốc.
Cùng với phong trào quần chúng, Kiên Giang chú trọng bảo tồn và nâng tầm di sản. Lễ hội đình thần Nguyễn Trung Trực - TP. Rạch Giá được công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia (tháng 10-2023). Nhiều công trình như quảng trường Hồ Chí Minh, khu chứng tích chiến tranh rừng tràm Bang Biện Phú… trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Không chỉ bảo tồn, Kiên Giang đang chuyển hóa văn hóa thành động lực phát triển - đầu tư công nghiệp văn hóa, thúc đẩy kinh tế đêm tại các thành phố Phú Quốc, Rạch Giá và Hà Tiên. Từng mái đình, hòn đảo, món ăn dân dã… đều mang trong mình bản sắc Kiên Giang, góp phần quảng bá hình ảnh quê hương ra thế giới.
Đường lối đúng đắn của Đảng chính là kim chỉ nam để Kiên Giang xây dựng nền văn hóa hiện đại mà vẫn đậm đà truyền thống, một nền tảng bền vững cho phát triển hài hòa, thịnh vượng.
