Đánh giá toàn diện cơ sở hạ tầng điện hạt nhân của Việt Nam

Đoàn công tác do ông Eric Mathet, Trưởng bộ phận Phát triển cơ sở hạ tầng hạt nhân của IAEA làm Trưởng đoàn đã đánh giá hiện trạng cơ sở hạ tầng hạt nhân quốc gia của Việt Nam theo các điều kiện được mô tả trong phương pháp đánh giá của IAEA cho giai đoạn 2 - đánh giá sự sẵn sàng của một quốc gia trong việc mời thầu hoặc đàm phán hợp đồng xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên, từ đó xác định các lĩnh vực cần hành động thêm và đưa ra các khuyến nghị, đề xuất để Chính phủ và các cơ quan liên quan của Việt Nam lập kế hoạch hành động giải quyết các hạn chế, thiếu sót trong thời gian tới.

Trong gần 2 tuần làm việc tại Việt Nam, các chuyên gia đã trao đổi, thảo luận trực tiếp với đại diện các cơ quan liên quan của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Tài chính, Bộ Công an, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam (PVN), UBND tỉnh Khánh Hòa để rà soát, xem xét, đánh giá khách quan và toàn diện trên tất cả 19 nội dung cơ sở hạ tầng điện hạt nhân.

Tại phiên bế mạc đợt làm việc, Đoàn công tác INIR kết luận rằng Việt Nam đã có những bước tiến lớn để khởi động lại và đẩy nhanh tiến độ thực hiện Dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận cũng như phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết. Nhiều giải pháp và quyết định đã được thông qua ở tất cả các cấp, bao gồm Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, các bộ và cơ quan liên quan. Năm 2025, Việt Nam đã ban hành Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) và thông qua các cơ chế đặc thù để tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai dự án điện hạt nhân.

Dự thảo báo cáo sơ bộ của Đoàn công tác INIR đưa ra 38 khuyến nghị, 13 đề xuất, trong đó nhấn mạnh những lĩnh vực cần có thêm hành động để mang lại lợi ích cho Việt Nam, bao gồm tăng cường khung pháp lý và quy định cho chương trình điện hạt nhân, thực hiện các kế hoạch nhằm nâng cao năng lực nguồn nhân lực, hoàn thiện công tác chuẩn bị cho giai đoạn đấu thầu và xây dựng, củng cố chiến lược quốc gia về chu trình nhiên liệu hạt nhân và quản lý chất thải phóng xạ và cập nhật các cơ chế phối hợp giữa tất cả các bên liên quan.

Nhóm chuyên gia đã ghi nhận hai thực tiễn tốt (good practice) của Việt Nam có thể trở thành kinh nghiệm cho các quốc gia đang phát triển điện hạt nhân. Một là, việc Quốc hội thông qua Nghị quyết 189/2025/QH15 thể hiện cam kết chính trị mạnh mẽ đối với chương trình điện hạt nhân, đồng thời thiết lập cơ chế đặc thù giúp đơn giản hóa thủ tục đầu tư, đẩy nhanh giải phóng mặt bằng, mở rộng khả năng huy động vốn và lựa chọn nhà thầu, cũng như tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương. Đây là thông lệ mà IAEA xem là yếu tố quyết định bảo đảm tiến độ và tính bền vững của chương trình. Hai là, Việt Nam đã tận dụng hiệu quả kinh nghiệm và mạng lưới quan trắc môi trường hiện có để phục vụ quá trình chuẩn bị dự án điện hạt nhân. Đây là thực tiễn IAEA khuyến nghị vì giúp nâng cao chất lượng đánh giá môi trường, tăng tính minh bạch và giảm thời gian chuẩn bị dự án. Hai thực tiễn này cho thấy Việt Nam đang tiếp cận chương trình điện hạt nhân theo hướng bài bản, phù hợp chuẩn mực quốc tế và thể hiện quyết tâm triển khai có trách nhiệm, hiệu quả.

Dự kiến, trong Quý I/2026, IAEA và Việt Nam sẽ phối hợp hoàn thiện dự thảo báo cáo INIR và trong Quý II/2026, IAEA sẽ gửi báo cáo chính thức tới Chính phủ Việt Nam sau khi hoàn tất các thủ tục cần thiết.

HL (TTXVN)