Đánh thuế 17% trên lợi nhuận: Hộ kinh doanh buộc phải vận hành như doanh nghiệp?

Tại dự thảo dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) gửi đến Bộ Tư pháp xin ý kiến thẩm định, Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi, hoàn thiện quy định về phương pháp tính thuế đối với thu nhập từ kinh doanh của cá nhân cư trú. Theo đó, bổ sung phương thức tính thuế đối với thu nhập từ kinh doanh của cá nhân cư trú có doanh thu hàng năm trên mức quy định của Chính phủ được xác định bằng thu nhập tính thuế nhân (x) mức thuế suất 17%.

Trong đó, thu nhập tính thuế được xác định bằng doanh thu của hàng hóa, dịch vụ bán ra trừ chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh trong kỳ tính thuế đó.

Nhiều ý kiến cho rằng mức thuế 17% trên tiền lãi là quá cao và rất khó cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ

Mức này tương đương với thuế suất áp dụng cho doanh nghiệp có tổng doanh thu năm từ trên 3 tỷ đồng đến không quá 50 tỷ đồng, theo quy định tại Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.

Cá nhân, hộ kinh doanh “đứng ngồi không yên”

Đề xuất này đã thu hút sự quan tâm, chú ý của đông đảo cá nhân, hộ kinh doanh. Bà Nguyễn Kim Chi (chủ một cửa hàng tạp hóa ở Phường Bạch Mai, TP. Hà Nội) cho rằng, mức thuế khoán 17% với hộ kinh doanh là quá cao và rất khó cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Bởi tình hình kinh doanh hiện nay khó khăn, cạnh tranh cao, trong khi phải tốn rất nhiều chi phí cho việc tuân thủ các quy định mới.

“Bán tạp hóa thì có rất nhiều khoản lặt vặt không có hóa đơn, chứng từ, ví dụ như thuê người bốc vác, vận chuyển hàng hay ship hàng cho khách thì sẽ khấu trừ chi phí thế nào? Nếu không chứng minh được chi phí, thu nhập tính thuế sẽ bị đội lên, gánh nặng thuế có khi còn cao hơn tính thuế khoán”, bà Chi lo lắng.

Sạp chuyên doanh nông sản tại chợ Hôm

Tương tự, chị Lê Thị Hải (kinh doanh hoa quả và thực phẩm sạch ở phường Đống Đa, TP. Hà Nội) chia sẻ, lợi nhuận trong ngành nông sản thường rất thấp, tỷ lệ hao hụt, thối hỏng, rủi ro cao.

“Như nhà tôi kinh doanh tại nhà, tôi trực tiếp bán hàng là chính, chỉ thuê thêm 1 người nữa phụ việc nên không thể tính chi phí thuê cửa hàng hay trả lương cho bản thân tôi để khấu trừ thuế. Chưa kể cuối ngày, hàng tồn, hàng cận date thường phải bán lỗ so với giá vốn... Như vậy, làm sao khấu trừ đủ chi phí để đóng 17% trên thu nhập, mà không được khấu trừ thì thu nhập tính thuế sẽ bị nâng lên gần bằng doanh thu”, chị Hải băn khoăn.

Có nên “lên đời” thành doanh nghiệp?

Trao đổi với PV Báo điện tử Tiếng nói Việt Nam, ông Lê Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas cho biết, khi Luật Thuế thu nhập cá nhân số 67/2025/QH15 có hiệu lực, doanh nghiệp sẽ thực hiện nghĩa vụ thuế theo 3 mức thuế suất là: 15%, 17% và 20% (tùy doanh thu), tức thuế suất đã giảm từ 3-5% so với hiện tại.

Theo đó, ông Tuấn đặt vấn đề, có thực sự cần thiết bổ sung thêm cách tính 17% thu nhập tính thuế như doanh nghiệp, khi mà các loại hình doanh nghiệp đã tồn tại cách tính này.

“Việc tạo ra phương pháp tính thuế phức tạp có thể làm giảm động lực kinh doanh của người dân, trong khi chúng ta đang mong muốn nguồn lực của người dân được đẩy ra nền kinh tế, thay vì tích trữ tài sản vào bất động sản, vàng, tiền số và các tài sản có tính rủi ro cao. Nhà nước cần tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, phương pháp tính thuế đơn giản để khuyến khích người dân kinh doanh, từ đó khuyến khích đổi lên doanh nghiệp bằng chính sách, hoặc giảm thiểu chi phí tuân thủ”, ông Tuấn nêu quan điểm.

Cũng theo ông Tuấn, có những mô hình kinh doanh dễ xác định chi phí, nhưng cũng có nhiều trường hợp sử dụng lao động gia đình, hoặc đầu vào mua trực tiếp từ người dân, khó có đủ chứng từ để xác định chi phí. Với những mô hình này, việc áp dụng thuế suất 17% trên thu nhập tính thuế khó khả thi.

Ông Tuấn cho rằng, điều quan trọng không phải là người dân kinh doanh dưới hình thức hộ hay doanh nghiệp, mà là họ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế, trách nhiệm xã hội và trách nhiệm với người lao động. Vì vậy, cần buộc hộ, cá nhân kinh doanh xuất hóa đơn trên toàn bộ doanh thu, đồng thời nếu có lao động thì phải đóng đủ bảo hiểm cho người lao động.

“Khi thực hiện thuế trên toàn bộ doanh thu thực tế, số thuế phải nộp có thể cao hơn doanh nghiệp, họ sẽ chủ động chuyển đổi lên doanh nghiệp mà không cần ép buộc”, ông Tuấn cho hay.

Chia sẻ về vấn đề này, TS. Nguyễn Ngọc Tú, chuyên gia thuế, giảng viên Trường đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cho rằng, sửa đổi quy định như đề xuất của Bộ Tài chính khá hợp lý, bởi thuế thu nhập cá nhân sẽ đánh trên phần lãi. Điều quan trọng là làm thế nào để xác định chính xác thu nhập tính thuế.

“Cá nhân kinh doanh cần thay đổi hành vi, mua hàng có hóa đơn đầu vào; tách bạch giữa sinh hoạt và kinh doanh với các chi phí như thuê cửa hàng, điện nước, xăng xe…, làm sao đưa được các chi phí này vào để tính toán. Thay vì mua hàng hóa từ những đầu mối không xuất hóa đơn thì cá nhân kinh doanh phải dần chuyển sang mua của doanh nghiệp, chi phí cao hơn nhưng minh bạch. Giá thành sản phẩm bán ra có thể điều chỉnh để bù lại, miễn là kinh doanh có lãi", TS. Nguyễn Ngọc Tú nói, đồng thời cho rằng, đây là bước tiến mới, song cần có hướng dẫn, lộ trình cụ thể để cá nhân, hộ kinh doanh dần thích nghi.

Theo nhiều chuyên gia tài chính, hiện nay, doanh nghiệp đang được hưởng nhiều chính sách ưu đãi, ví dụ miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong 3 năm kể từ ngày cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu. Bởi vậy, các cá nhân kinh doanh thuộc trường hợp này nên cân nhắc chuyển thành doanh nghiệp.

Đề cập lợi thế khi chuyển đổi thành doanh nghiệp, theo ông Tú, doanh nghiệp nộp thuế trên phần lợi nhuận, được chuyển lỗ trong vòng 5 năm; uy tín, thương hiệu cũng tốt hơn, thuận tiện trong làm ăn.

"Tuy nhiên, bên cạnh lợi thế, mô hình doanh nghiệp đòi hỏi phải có thủ quỹ, kế toán riêng, không có chuyện chồng làm giám đốc, vợ làm thủ quỹ, phải thuê ngoài; phải có báo cáo thuế, nộp bảo hiểm xã hội cho người làm… Các yếu tố này sẽ làm tăng chi phí nên cá nhân kinh doanh phải cân nhắc kỹ, khi thấy thỏa đáng thì mới dần mở rộng, chuyển đổi", vị chuyên gia lưu ý.

Cẩm Tú/VOV.VN