Đào móng nhà phát hiện có mộ: Xử lý thế nào để không vi phạm pháp luật?
Việc cần làm đầu tiên là dừng thi công ngay lập tức. Chủ đất phải giữ nguyên hiện trạng vị trí mộ và tuyệt đối không tự ý san lấp, đào bới hay di chuyển.
Quá trình làm nhà, một trong những tình huống có thể xảy ra là công nhân đào móng và phát hiện có mộ phía dưới. Khi đó, chủ hộ rơi vào tình thế khó xử: tiếp tục thi công thì dễ vướng vi phạm, còn dừng lại sẽ ảnh hưởng đến tiến độ xây dựng.
Tình huống này vừa liên quan pháp luật, vừa gắn với yếu tố tâm linh nên cần có cách xử lý thận trọng.
Trong quá trình "thần đèn" dịch chuyển ngôi nhà xây nhầm của ông Đỗ Văn Hữu (Hải Phòng), một ngôi mộ bất ngờ được phát hiện. Ngôi mộ này nằm trên lô đất khác của người bị ông Hữu xây nhầm nhà. Ảnh: Hoài Anh
Trao đổi về vấn đề này, luật sư Nguyễn Thanh Hải, Giám đốc Công ty Luật An Hoàng Gia, Đoàn Luật sư Hà Nội cho biết, hệ thống pháp luật hiện hành không có một quy trình bắt buộc, thống nhất áp dụng cho trường hợp phát hiện mộ đột xuất khi đang thi công nhà dân.
“Pháp luật chỉ điều chỉnh việc di dời mồ mả trong các trường hợp quy hoạch, thu hồi đất, đóng cửa nghĩa trang theo Nghị định 23/2016/NĐ-CP. Tình huống đang đào móng gặp mộ không được nêu cụ thể”, luật sư Hải phân tích.
Theo ông Hải, vì khoảng trống pháp lý này, cách xử lý thực tế phụ thuộc vào chính quyền sở tại và sự phối hợp giữa cơ quan chức năng, chủ đất và thân nhân của mộ (nếu xác định được). Tuy nhiên, người dân vẫn phải tuân thủ một số nguyên tắc bắt buộc để tránh rủi ro pháp lý.
Ông Hải cho rằng, khi phát hiện mộ trong đất của mình, việc người dân cần làm đầu tiên là dừng thi công ngay lập tức. Chủ đất phải giữ nguyên hiện trạng vị trí mộ và tuyệt đối không tự ý san lấp, đào bới hay di chuyển. Hành vi tự ý xâm phạm phần mộ, dù là mộ vô chủ đều có thể bị xử lý theo Điều 607 Bộ luật Dân sự.
Bước tiếp theo là người dân báo cáo sự việc với UBND xã, phường nơi xây dựng. Chính quyền địa phương có trách nhiệm xuống hiện trường kiểm tra, lập biên bản và thông báo tìm thân nhân nếu có dấu hiệu xác định được chủ mộ. Trong trường hợp có người nhận, việc di dời phải thực hiện theo phong tục địa phương và tuân thủ quy định tại Nghị định 23/2016/NĐ-CP.
Nếu xác định là mộ vô chủ, chính quyền sẽ hướng dẫn chủ đất làm thủ tục di dời về nơi quy định. Các bước di chuyển mộ phải được giám sát để bảo đảm an toàn, minh bạch và tránh phát sinh tranh chấp sau này.
Luật sư Hải lưu ý, dù thuộc trường hợp nào, phần mộ vẫn được pháp luật bảo vệ. Hành xử đúng mực vừa giúp công trình tiếp tục thuận lợi, vừa giữ trọn sự tôn trọng cần thiết đối với người đã khuất.
