Đào tạo nhân lực đón đầu các siêu dự án

Những lớp học đặc biệt

Tháng 12/2024, tại Trường Đại học Xây dựng Hà Nội (HUCE), một lớp học đặc biệt chính thức khai giảng. Đây không phải là lớp học thông thường dành cho sinh viên, mà là nơi quy tụ những cán bộ nòng cốt như lãnh đạo các phòng/ban, chỉ huy trưởng công trường đến từ Tổng công ty CP Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam (Vinaconex).

Sinh viên Trường Đại học Công nghệ Giao thông vận tải tham quan tuyến đường sắt đô thị Hà Nội.

Những "sinh viên" này quay lại giảng đường để tham gia chương trình đào tạo kỹ sư ngành kỹ thuật xây dựng công trình giao thông, chuyên ngành đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị. Đây là bước đi chiến lược của HUCE và Vinaconex nhằm đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao, chuẩn bị cho các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm quốc gia, đặc biệt là tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

TS Nguyễn Văn Bích, Phó trưởng khoa Cầu đường (HUCE) cho biết, khóa học này được thiết kế riêng cho cán bộ của Vinaconex, tích hợp giữa lý thuyết và thực hành, đảm bảo học viên nắm vững kiến thức chuyên môn, trang bị kỹ năng cần thiết để tham gia vào các dự án thực tế ngay sau khi tốt nghiệp.

"Không chỉ riêng Vinaconex, HUCE đã hợp tác chiến lược với nhiều doanh nghiệp lớn như Coteccons, Tedi, Fecon… Từ năm 2025, nhà trường chính thức tuyển sinh ngành đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị cho sinh viên, đáp ứng nhu cầu cấp thiết", TS Bích chia sẻ.

Nỗ lực đón đầu các đại dự án, Trường Đại học Công nghệ Giao thông vận tải (UTT) cũng mở các ngành đào tạo cốt lõi như công nghệ kỹ thuật xây dựng đường sắt, cơ khí đầu máy - toa xe, tàu điện và quản lý, điều hành vận tải đường sắt.

Theo TS Phạm Quang Dũng, Phó trưởng phòng Đào tạo, đầu năm 2025, UTT thành lập Trung tâm Đường sắt tốc độ cao. Trước đó, năm 2022, nhà trường đã mở ngành đào tạo "Trí tuệ nhân tạo và Giao thông thông minh", tích hợp các kiến thức nền tảng và ứng dụng thực tiễn của AI, học máy, xử lý dữ liệu lớn vào lĩnh vực giao thông vận tải hiện đại.

"Đây là những bước đi chiến lược trong đào tạo nguồn nhân lực và nghiên cứu phục vụ các dự án hiện đại của đất nước trong thời gian tới", TS Dũng chia sẻ.

Giải bài toán thiếu hụt nhân lực

Theo thông tin từ Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC), ngành Xây dựng trong quý II/2025 rơi vào tình trạng thiếu hụt nhân lực. Số lượng tin tuyển dụng tăng vọt đến 171,96% so với cùng kỳ năm trước, nhưng số hồ sơ ứng tuyển lại giảm sâu đến 42,52%.

Công nhân của ngành chủ yếu là lao động ngắn hạn, xuất phát từ lao động nông nhàn, làm việc theo thời vụ. Số chưa qua đào tạo chiếm khoảng 75%; số có trình độ cao đẳng, trung cấp nghề chỉ chiếm tỷ lệ 11,8%; thợ bậc cao (bậc 6, 7) chiếm khoảng 7%.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch VACC nhận định, hiện nay, nhân lực ngành Xây dựng đang thiếu trầm trọng, kể cả lao động lành nghề và thời vụ. Một số công ty xây dựng lớn đã đăng thông tin tuyển dụng với mức lương từ 25-40 triệu đồng tùy vị trí, cao hơn nhiều so với mặt bằng thị trường lao động.

Tình trạng này không những làm giảm khả năng tuyển dụng, giữ chân người lao động của doanh nghiệp vừa và nhỏ, mà còn tạo nên sự cạnh tranh không lành mạnh.

Ông Đặng Trọng Đức, Tổng giám đốc Công ty CP Xây dựng Phục Hưng Holdings cũng cho rằng, thiếu hụt nhân lực là hệ quả của nhiều yếu tố như tốc độ đô thị hóa nhanh, sự bùng nổ của các dự án hạ tầng, công nghiệp - dân dụng, trong khi công tác đào tạo, định hướng nghề nghiệp và thu hút lao động chất lượng cao của ngành chưa bắt kịp.

Bên cạnh đó, chế độ đãi ngộ lao động của ngành chưa tương xứng với đặc thù công việc khó khăn vất vả, nên có sự chuyển dịch lao động sang các ngành nghề khác. Lực lượng công nhân xây dựng đang bị hút vào làm việc tại các khu công nghiệp gần nhà.

"Cũng giống như nhiều đơn vị khác, chúng tôi phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực, cạnh tranh gay gắt trong việc tuyển dụng cán bộ, kỹ sư và công nhân kỹ thuật", ông Đức chia sẻ.

Cần sự phối hợp giữa "3 nhà"

Theo ông Nguyễn Quốc Hiệp, mỗi doanh nghiệp cần chủ động xây dựng chiến lược nhân sự riêng, phù hợp với đặc thù hoạt động để tránh bị ảnh hưởng của thị trường lao động.

Giảng viên và sinh viên Khoa Công trình Trường Đại học Công nghệ Giao thông vận tải tham quan thực tế tại dự án cao tốc Bắc – Nam.

"Các doanh nghiệp xây dựng có quy mô từ lớn đến nhỏ cần liên kết, tương hỗ và chia sẻ trách nhiệm trong công tác đào tạo nhân lực. Chỉ khi có sự đồng bộ và thống nhất trong cách tiếp cận, thị trường tuyển dụng mới ổn định và phát triển bền vững", ông Hiệp nói.

Là một tổng thầu xây dựng chuyên nghiệp, Phục Hưng Holdings đã sớm nhận thức rõ vai trò sống còn của nguồn nhân lực với năng lực thi công và chất lượng dự án.

Ông Đặng Trọng Đức, Tổng giám đốc công ty cho biết, ngoài việc nâng cao năng lực chuyên môn thông qua hệ thống đào tạo nội bộ, Phục Hưng Holdings mở rộng hợp tác với nhiều trường đại học, cao đẳng và trung cấp nghề uy tín để tạo nguồn lực đầu vào; tuyển chọn tài năng trẻ ngay từ khi còn trên ghế nhà trường.

Từ góc độ cơ sở đào tạo, TS Phạm Quang Dũng khẳng định, muốn nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành Xây dựng trong kỷ nguyên mới, không thể thiếu sự đồng hành từ "3 nhà": Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp.

Theo đó, Nhà nước cần có chính sách "đặt hàng đào tạo" gắn với các dự án cụ thể. Doanh nghiệp phải tăng cường tham gia vào quá trình giảng dạy, đặc biệt là thực hành, thực tập và tuyển dụng sinh viên ngay từ khi còn trên ghế nhà trường. Còn các trường đại học phải không ngừng đổi mới chương trình, cập nhật công nghệ và mở rộng hợp tác quốc tế.

Cũng theo TS Nguyễn Văn Bích, trong bối cảnh chuyển đổi số và xu hướng xây dựng xanh, thông minh đang ngày càng rõ nét, việc đào tạo không chỉ dừng lại ở kỹ thuật truyền thống mà cần tích hợp tư duy công nghệ, quản lý hiện đại và kỹ năng mềm.

Tiến Hào

Tuyết Hạnh