Đào tạo thực hành - lời giải bài toán nhân lực du lịch

Nhân lực du lịch thường xuyên phải "đào tạo lại"

Tại hội nghị “Đào tạo thực hành đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch trong bối cảnh hiện nay” trong khuôn khổ Hội chợ Du lịch Quốc tế 2025, GS. Đào Mạnh Hùng, Chủ tịch Liên chi hội Đào tạo Du lịch Việt Nam (VITEA), Hiệu trưởng Trường Quản trị Khách sạn Quốc tế Imperial, cho biết: Ngành du lịch Việt Nam đang chứng kiến những bước tiến ngoạn mục trong giai đoạn hậu Covid-19. Riêng trong tháng 3.2025, lượng khách quốc tế đến Việt Nam đạt trên 2 triệu lượt, tăng 28,5% so với cùng kỳ năm 2024. “Đây là tín hiệu đáng mừng cho thấy du lịch đang bước vào giai đoạn bứt phá”, ông nhận định.

Tuy nhiên, đằng sau con số tích cực này là những thách thức lớn về thiếu hụt và chất lượng nguồn nhân lực. Hiện cả nước có 195 cơ sở đào tạo du lịch, bao gồm: 65 trường đại học, 55 trường cao đẳng, 71 trường trung cấp và 4 trung tâm đào tạo nghề. Ngoài ra, có 2 đơn vị trực thuộc doanh nghiệp tham gia đào tạo, cung cấp khoảng 20.000 nhân sự mỗi năm, trong khi nhu cầu thực tế của ngành lên đến 400.000 lao động.

Doanh nghiệp du lịch chú trọng chất lượng đào tạo nghề, đặc biệt là thực hành. Ảnh: HS

Trong số này, tỷ lệ lao động có trình độ đại học và sau đại học chỉ chiếm 9,7%. Lao động trình độ sơ, trung cấp và cao đẳng chiếm khoảng 50%, còn lại 39,3% là lao động dưới trình độ sơ cấp. Đáng chú ý, chỉ 43% lao động đang làm việc trong ngành từng được đào tạo chuyên nghiệp, bài bản. “Điều này cho thấy nhân lực du lịch hiện không chỉ thiếu về số lượng mà còn yếu về chất lượng”, GS. Đào Mạnh Hùng đánh giá. Nhiều doanh nghiệp du lịch thường xuyên phải “đào tạo lại” cho nhân sự mới vì phần lớn không đáp ứng được ngay yêu cầu công việc, phải mất nhiều thời gian để "cầm tay chỉ việc".

Trước bài toán nhân lực, ông Hùng cho rằng, cốt lõi nằm ở chất lượng đào tạo nghề, đặc biệt là đào tạo thực hành. Người học cần được trang bị kỹ năng thực tiễn - điều không thể có nếu thiếu môi trường thực hành xuyên suốt và bài bản.

Bà Đỗ Hồng Xoan, Chủ tịch Hiệp hội Khách sạn Việt Nam, chia sẻ thêm: Khi ngành du lịch “đóng băng” trong đại dịch Covid-19, nhiều lao động chất lượng cao đã chuyển sang lĩnh vực khác và không quay lại sau khi thị trường phục hồi. Trong khi đó, lao động phổ thông vẫn dồi dào, khiến các khách sạn 4 - 5 sao gặp khó khăn trong tuyển dụng và vận hành, đặc biệt là khi triển khai ứng dụng công nghệ số trong quản lý. “Nhiều khách sạn 3 sao trở xuống gần như không thể triển khai chuyển đổi số do thiếu đội ngũ nhân lực am hiểu công nghệ, phần mềm và thiết bị thông minh. Sự yếu kém về con người khiến quá trình số hóa trở nên rất khó khăn”, bà Xoan nhận định.

Kiểm soát tuyển sinh và chất lượng đầu ra

Từ thực tiễn thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, bà Xoan đề xuất giáo dục nghề nghiệp trong lĩnh vực du lịch - khách sạn cần thay đổi theo hướng thực chất và gắn liền thực tiễn. Mô hình đào tạo nghề tại Thụy Sĩ, với 25% lý thuyết và 75% thực hành tại khách sạn, là một ví dụ tiêu biểu. “Ngành giáo dục cần phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp để bảo đảm đầu ra sát với yêu cầu thị trường. Trong đó, hệ thống khách sạn là đơn vị sử dụng nhân lực lớn nhất, chiếm 65% tổng doanh thu ngành du lịch”, bà Xoan nói.

Ở góc độ quản lý đào tạo trong nước, ông Trịnh Cao Khải, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội, Phó Chủ tịch VITEA, cho biết: Chương trình đào tạo của trường đang được xây dựng theo hướng tích hợp gồm ba trụ cột: kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực hành và thái độ nghề nghiệp. Trong đó, kỹ năng thực hành được xác định là trọng tâm, xuất phát từ nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Tuy vậy, vẫn còn khoảng cách giữa chương trình đào tạo và yêu cầu từ thị trường lao động.

Nhiều doanh nghiệp nước ngoài như Nhật Bản, Đức, Singapore, Trung Quốc đã chủ động “đặt hàng” đào tạo nhân lực du lịch để xuất khẩu lao động. Họ yêu cầu sinh viên có kỹ năng giao tiếp tốt, hiểu biết văn hóa và tác phong chuyên nghiệp. “Cần tăng cường liên kết giữa các trường đào tạo du lịch trong nước để chia sẻ nguồn lực, giảm chi phí và nâng cao hiệu quả. Đồng thời, nên đẩy mạnh đưa sinh viên đi thực tập ở nước ngoài để rèn luyện kỹ năng hội nhập và phát triển thành những công dân du lịch toàn cầu”, ông Khải đề xuất.

Từ thực tế đào tạo tại Trường Quản trị Khách sạn Quốc tế Imperial, GS. Đào Mạnh Hùng khẳng định: Yếu tố then chốt trong việc chuẩn bị cho sinh viên ngành du lịch - khách sạn không nằm ở lý thuyết, mà ở thực hành trong môi trường chuẩn mực, chuyên nghiệp. Sinh viên tốt nghiệp chương trình tại Imperial được cấp đồng thời hai văn bằng: Bằng thực hành nghề nghiệp do trường cấp và Practical Diploma Level 3 do Tổ chức NCF (Anh) cấp. Với hai chứng chỉ này, sinh viên có thể làm việc tại bất kỳ quốc gia nào mà không gặp rào cản về kỹ năng hay chuyên môn. Mô hình đào tạo tại Imperial quy định 70% thời lượng là thực hành, 30% là lý thuyết. Tuy nhiên, phần lý thuyết được thiết kế theo mô hình ứng dụng, gắn với trải nghiệm thực tế. “Chúng tôi giảng dạy hoàn toàn bằng tiếng Anh, với đội ngũ giảng viên quốc tế. Sinh viên sau tốt nghiệp có thể làm việc ngay tại các khách sạn quốc tế mà không cần qua đào tạo lại”, GS. Đào Mạnh Hùng cho biết.

Hồng Hà